Truy quét hàng gian, hàng giả: Không để đánh trống bỏ dùi

Nhiều hàng hóa giả các thương hiệu nổi tiếng bày bán tràn lan tại các chợ trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: Hương Giang/TTXVN)

Đợt cao điểm truy quét hàng gian, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ tại Thành phố Hồ Chí Minh (từ 15/5-15/6) đã xử lý hàng trăm vụ vi phạm.

Nhưng chỉ vài tuần sau, thị trường lại chứng kiến sự “tái xuất” âm thầm của hàng giả với chiêu trò ngày càng tinh vi, khó truy vết.

Cuộc chiến chống hàng giả phải là cuộc chiến trường kỳ, thường xuyên; trong đó, có vai trò của người tiêu dùng, không để cả hệ thống gian thương có “đất sống” vì sự dễ dãi của thị trường.

Hàng giả lặng đi sau truy quét

Trong tháng cao điểm ra quân theo Công điện 65/CĐ-TTg và 82/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Thành phố Hồ Chí minh đồng loạt kiểm tra các điểm nóng về buôn bán hàng giả, hàng nhái, điển hình như Trung tâm thương mại Saigon Square (Quận 1), các tuyến phố mua sắm và chợ trên khắp địa bàn.

Cụ thể, từ 15/5-15/6, lực lượng quản lý thị trường Thành phố đã kiểm tra 137 vụ, xử lý 100% số vụ vi phạm, với tổng số tiền xử phạt gần 4,7 tỷ đồng.

Lực lượng chức năng thu giữ hàng chục nghìn sản phẩm giả mạo các thương hiệu lớn như Chanel, Dior, Gucci, Hermès... và hàng tấn thực phẩm không hóa đơn, không nguồn gốc, xuất xứ.

Sau chiến dịch, nhiều tiểu thương tạm thời “án binh bất động,” một số trung tâm thương mại, chợ buôn bán trở nên yên ắng.

Những cảnh báo về hàng giả, hàng nhái xuất hiện dày đặc trên mạng xã hội, góp phần nâng cao nhận thức của người tiêu dùng.

Tuy nhiên chỉ 2-3 tuần sau cao điểm, tình trạng bày bán hàng nhái bắt đầu tái diễn; đặc biệt tại các khu vực ít kiểm tra hoặc có tính chất giao thương cao.

Mỹ phẩm, hàng hóa kém chất lượng bày bán tràn lan trên đường tại Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: Hương Giang/TTXVN)

Tại một cửa hàng thời trang trên đường Nguyễn Trãi (Quận 5), người bán giới thiệu “hàng loại 1,” thực chất là hàng nhái nhưng được quảng cáo là “xách tay, giá tốt.” Khi được hỏi về hóa đơn, chứng từ, người bán lập tức né tránh.

Hay trên các nền tảng mạng xã hội, các buổi livestream bán hàng không rõ nguồn gốc vẫn diễn ra đều đặn. Người bán sử dụng tài khoản phụ, tin nhắn riêng, mã giảm giá ảo và giao hàng từ các kho trung gian, khiến lực lượng chức năng gần như “mù dấu vết.”

Ông Nguyễn Quang Huy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết: “Khi livestream bán hàng, các đối tượng giao dịch qua tin nhắn riêng, sử dụng tiếng lóng, dùng shipper để giao hàng, khiến hoạt động mua bán trở nên ẩn danh và khó truy vết. Có trang web trông rất chuyên nghiệp, có giao diện mua bán đầy đủ nhưng không đăng ký với Bộ Công Thương, không để lại địa chỉ kinh doanh rõ ràng, thậm chí còn mạo danh thương hiệu lớn để đánh lừa người tiêu dùng.”

Cũng theo ông Huy, các đối tượng cất trữ hàng hóa trong hẻm sâu, căn hộ cá nhân, hoặc nơi không đăng ký kinh doanh, khiến lực lượng chức năng khó tiếp cận.

Trong nhiều trường hợp, hàng hóa được livestream bán ở địa chỉ này, kho chứa ở nơi khác và đơn hàng lại vận chuyển từ địa điểm thứ ba.

Mô hình “ba không”: không biển hiệu, không địa chỉ, không truy xuất, ngày càng phổ biến, là thách thức không nhỏ với lực lượng chức năng.

Lực lượng quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh thừa nhận các đối tượng làm ăn gian dối ngày càng biết "lách" chiến dịch. Họ không chỉ tạm ngưng hoạt động trong thời gian cao điểm mà còn sử dụng mã QR giả, tem chống hàng giả nhái, thậm chí in nhãn mác có tên công ty thật nhưng ghi chú để lẩn tránh trách nhiệm.

Đơn cử như chiêu trò làm giả, làm nhái mũ bảo hiểm, theo bà Đại Khả Quỳnh, Trưởng ban Sở hữu trí tuệ, chống hàng giả, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam), mũ bảo hiểm trá hình có kiểu dáng tương tự mũ chính hãng, thậm chí còn dán tem tem CR (tem xác thực mũ đã qua kiểm định), nhưng trên nhãn lại ghi dòng chữ nhỏ: “Không dành cho người điều khiển mô tô, xe máy.”

“Người tiêu dùng thường không đọc kỹ tem nhãn, nhìn qua là nghĩ đây là mũ đạt chuẩn, nhưng thực tế, những chiếc mũ như vậy không được sản xuất theo bất kỳ quy chuẩn kỹ thuật nào, tem CR là giả mạo, và phần lớn đều không qua kiểm nghiệm,” bà Quỳnh cho hay.

Không chống hàng giả chỉ trong 1 tháng

Trong đợt cao điểm đấu tranh phòng chống hàng gian, hàng giả, dù số lượng vụ việc bị lực lượng quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh bị xử lý giảm hơn 70% so với cùng kỳ nhưng nhiều vụ có tính chất nghiêm trọng, tập trung vào các mặt hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng như: thực phẩm, mỹ phẩm, yến sào, thực phẩm chức năng, sữa...

Thực tế này cho thấy cuộc chiến còn rất gian nan, không thể gói gọn trong 1 tháng hay một giai đoạn, mà phải thường xuyên, trường kỳ, với những giải pháp mang tính căn cơ và dài hơi.

Lực lượng Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh kiểm tra điểm kinh doanh trên địa bàn huyện Củ Chi. (Ảnh: Hương Giang/TTXVN)

Theo ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương Thành phố Hồ Chí Minh, dù có thường xuyên ra quân kiểm tra ngẫu nhiên hay đột xuất thì cũng chỉ chấn chỉnh được một phần nào trong hoạt động kinh doanh hàng hóa rộng lớn, sôi động tại đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh.

“Thay vì chạy theo bắt hàng giả, hàng nhái, thì chúng tôi tạo ra cơ chế để doanh nghiệp làm ăn chân chính tự khẳng định mình, công khai, minh bạch và chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm của chính họ. Khi người tiêu dùng có thông tin rõ ràng để lựa chọn mua sắm, thì hàng giả tự khắc hết đất sống,” ông Phương nhấn mạnh.

Cũng theo ông Phương, cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý, mà cần sự vào cuộc của doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Doanh nghiệp cần công khai, minh bạch, cam kết chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm, còn người dân cần cảnh giác và chủ động tố giác hành vi gian lận.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Viết Hồng, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng một khi người tiêu dùng không mua thì hàng giả không thể tồn tại. Lực lượng chức năng có vào cuộc quyết liệt đến đâu, nhưng nếu người tiêu dùng dễ dãi thì rất khó triệt tận gốc.

“Quan trọng là người tiêu dùng không tặc lưỡi mua hàng vì giá rẻ. Khi mua phải hàng giả, hàng nhái cũng cần mạnh mẽ tố cáo, ví dụ như tại Hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Cần mạnh tay xử lý để răn đe, đồng thời tạo niềm tin cho người tiêu dùng lựa chọn hàng hóa chính hãng,” ông Hồng cho biết.

Cũng theo ông Hồng, hiện nay tình trạng thật, giả vẫn rất phức tạp, dẫn đến khó kiểm soát, cho thấy các biện pháp xử lý, chế tài chưa đủ sức răn đe.

Ông Hồng kỳ vọng bộ máy chính quyền 2 cấp vận hành kéo theo điều chỉnh một số luật, sẽ tăng quyền kiểm soát cũng như các biện pháp nghiêm khắc hơn cho lực lượng chức năng để chấn chỉnh tình trạng hiện nay.

Ở góc độ quản lý nhà nước, Sở Công Thương Thành phố Hồ Chí Minh cũng kiến nghị cần sửa đổi Pháp lệnh Quản lý thị trường 2016 để phù hợp tình hình mới; nâng cao nghiệp vụ, kỹ năng truy vết, kiểm tra trên môi trường mạng cho lực lượng quản lý thị trường; ứng dụng công nghệ trong phân tích hành vi vi phạm, phát hiện sớm phát hiện vi phạm trên nền tảng số; xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung về hàng hóa, đối tượng vi phạm.

Quan trọng nhất là truyền thông đa kênh, nâng cao nhận thức và hành vi tiêu dùng, tố giác vi phạmNhững con số “biết nói”: vài trăm vụ vi phạm bị phát hiện, hàng chục tỷ đồng xử phạt, không chỉ cho thấy quyết tâm của ngành chức năng, mà còn là lời khẳng định: chống hàng giả là cuộc chiến gian nan, đòi hỏi nỗ lực của cả ngành chức năng, doanh nghiệp và cộng đồng.

Người tiêu dùng không dễ dãi, không tiếp tay cho hàng giả là góp phần làm lành mạnh, trong sạch thị trường, bảo vệ mình và nền sản xuất chân chính./.

(TTXVN/Vietnam+)