TS Nguyễn Ngọc Tiệp, Trưởng phòng Nghiên cứu kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội: 'Khẩn trương tháo gỡ các nút thắt đang cản đà phát triển'

TS Nguyễn Ngọc Tiệp, Trưởng phòng Nghiên cứu kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội đã trao đổi cùng phóng viên Báo Hànôịmới, phân tích những lợi thế nổi bật, tiềm năng bứt phá và triển vọng để Thủ đô tiếp tục giữ vững vị thế đầu tàu kinh tế của cả nước.

TS Nguyễn Ngọc Tiệp.

Hà Nội còn nhiều tiềm năng phát triển

- Năm 2024, thu ngân sách Hà Nội đạt 514 nghìn tỷ đồng, cao nhất cả nước. Tính đến ngày 1-8-2025, số thu ngân sách đã là 428 nghìn tỷ đồng. Vậy, theo ông, đâu là những thế mạnh giúp Hà Nội tiếp tục duy trì vị trí trong nhóm dẫn đầu về phát triển kinh tế?

- Đến thời điểm hiện tại, kết quả thu ngân sách của Hà Nội tương đương 83% dự toán, tăng 40% so với cùng kỳ năm 2024. Với tốc độ này, dự kiến cả năm 2025, Hà Nội có thể vượt mốc thu ngân sách 600 nghìn tỷ đồng, khẳng định sức bền tăng trưởng và vị thế đầu tàu kinh tế của cả nước. Cơ cấu nguồn thu hợp lý, tập trung vào các lĩnh vực như bất động sản, công nghiệp chế biến, thương mại, khoa học - công nghệ. Thêm vào đó, chính sách tài khóa hiệu quả, ứng dụng hóa đơn điện tử, kết nối dữ liệu thuế - hải quan - ngân hàng, đẩy mạnh chuyển đổi số giúp quản lý chặt chẽ, minh bạch và nâng cao hiệu quả thu ngân sách.

Bên cạnh đó, Hà Nội có lợi thế vị trí chính trị - kinh tế đặc biệt, là trung tâm hành chính, đối ngoại, văn hóa của cả nước, kết nối các vùng kinh tế trọng điểm. Điều này đã được khẳng định trong 3 văn kiện quan trọng của Thủ đô đã được Quốc hội, Chính phủ thông qua là Luật Thủ đô, Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065. Nguồn lực con người cũng là thế mạnh nổi bật khi 65% đội ngũ giáo sư, tiến sĩ cả nước tập trung tại Hà Nội; mạng lưới trường đại học và viện nghiên cứu chiếm 80% trên toàn quốc. Đây là nền tảng để Thủ đô trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, thu hút doanh nghiệp công nghệ và quỹ đầu tư mạo hiểm, hướng tới nâng cao chất lượng tăng trưởng.

Quy mô kinh tế lớn, cơ cấu đa dạng với các ngành dịch vụ, thương mại, tài chính, giáo dục, y tế chất lượng cao giữ vai trò chủ đạo; công nghiệp chế biến, chế tạo công nghệ cao cùng du lịch văn hóa - lịch sử, du lịch sự kiện đang nổi lên như những động lực mới. Kết quả tăng trưởng quý sau luôn cao hơn quý trước, vượt kịch bản và cao hơn cùng kỳ, cho thấy sự ổn định, lan tỏa và tiềm năng bứt phá trong giai đoạn tới của Hà Nội.

- So với mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn tới, ông đánh giá như thế nào về thực lực hiện nay của nền kinh tế Hà Nội?

- Chương trình số 02/CTr-TU của Thành ủy về “Đẩy mạnh đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế và hội nhập quốc tế, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh, phát triển kinh tế Thủ đô nhanh và bền vững giai đoạn 2021 - 2025” cùng Nghị quyết số 20/NQ-HĐND của HĐND thành phố về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025 đặt mục tiêu tăng trưởng GRDP bình quân 7,5 - 8%/năm. Tuy nhiên, thực tế dự kiến mức tăng trưởng kinh tế của Thủ đô giai đoạn này đạt bình quân 6,57%.

Dù chưa đạt mục tiêu đề ra, song mức tăng trưởng của Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng vẫn cao hơn nhiều quốc gia trong khu vực. Năm 2024, Thái Lan tăng trưởng 2,4%, Singapore 4%, Malaysia 5,1%, Indonesia 5,03%, Philippines 5,6%... Những con số này cho thấy sức chống chịu và khả năng phục hồi đáng kể của nền kinh tế trước hàng loạt biến động lớn từ bên ngoài như đại dịch Covid-19, suy thoái toàn cầu, đứt gãy chuỗi cung ứng, biến động chính trị và xung đột vũ trang…

- Chúng ta đang đứng ở đâu trên lộ trình chinh phục mục tiêu tăng trưởng cao, thưa ông?

- Thủ đô đang ở những bước đà quan trọng để bứt tốc. Để đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn tới, Hà Nội cần tạo ra những bước đột phá trong đổi mới mô hình tăng trưởng, tập trung vào nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả.

Muốn vậy, Hà Nội phải khẩn trương tháo gỡ các “nút thắt” đang cản trở đà phát triển, từ hạ tầng đô thị và kết nối vùng, chất lượng tăng trưởng (năng suất lao động còn thấp, chỉ số ICOR cao, đóng góp của TFP trong GRDP chưa đạt yêu cầu), cho đến hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, môi trường đô thị… Song song với đó, Hà Nội cần tiếp tục phát huy lợi thế, nắm bắt cơ hội mà Cách mạng công nghiệp 4.0 và tiến trình hội nhập quốc tế mang lại để bứt phá mạnh mẽ hơn.

Sản xuất cửa tại Công ty cổ phần Eurowindow (Khu công nghiệp Quang Minh). Ảnh: Nguyễn Quang

Lợi thế từ hệ thống thể chế vượt trội

- Một trong những “nút thắt” đang kìm hãm sức bật của Hà Nội là việc thiếu vắng những doanh nghiệp đủ sức dẫn dắt và tạo đột phá cho cả chuỗi ngành. Theo ông, vì sao đến nay Thủ đô vẫn chưa hình thành được các “sếu đầu đàn” đúng nghĩa?

- Hiện nay, trên địa bàn Hà Nội, doanh nghiệp tư nhân chiếm tới 97,2%, song phần lớn có quy mô vừa và nhỏ, còn thiếu vắng những tập đoàn lớn đủ sức dẫn dắt và lan tỏa. Nguyên nhân chủ yếu là khu vực kinh tế tư nhân của Thủ đô còn hạn chế về nguồn lực tài chính, lao động, công nghệ; năng lực quản trị yếu. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn dựa vào mô hình kinh doanh truyền thống, ít đầu tư cho sản phẩm mới, tự động hóa hay chuyển đổi số; mức độ liên kết hợp tác thấp, dẫn tới năng suất lao động kém và khó cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Nếu không hình thành được các “sếu đầu đàn” đúng nghĩa, kinh tế Hà Nội sẽ dễ bị tổn thương trước các cú sốc từ bên ngoài và khó đạt mục tiêu tăng trưởng đề ra. Dù môi trường đầu tư - kinh doanh đã cải thiện, song vẫn tồn tại nhiều điểm nghẽn: Quy trình cấp phép đầu tư, xây dựng, đất đai còn mất nhiều thời gian, đặc biệt với dự án quy mô lớn hoặc trong lĩnh vực mới; thiếu cơ chế, chính sách khuyến khích đổi mới mạnh mẽ; hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp chưa bài bản, mối liên kết giữa viện, trường và doanh nghiệp còn lỏng lẻo. Hà Nội cũng chưa có những chủ trương cụ thể trong việc lựa chọn, hỗ trợ một số doanh nghiệp tư nhân tiềm năng, có khả năng dẫn dắt, lan tỏa để khuyến khích và đầu tư dài hạn…

Trong bối cảnh đó, Hà Nội cần tham khảo kinh nghiệm của nhiều Thủ đô trong khu vực và châu Á. Chẳng hạn, Thượng Hải (Trung Quốc) lựa chọn và hỗ trợ mạnh các tập đoàn như China COSCO, SAIC Motor; Seoul (Hàn Quốc) tạo điều kiện phát triển cho các Chaebol như Samsung, Hyundai; Bangkok (Thái Lan) khuyến khích phát triển những tập đoàn lớn như CP Group, ThaiBev…

- Vậy theo ông, đâu là cơ hội và thách thức với Hà Nội giai đoạn 5 năm tiếp theo?

- Cơ hội đầu tiên là một giai đoạn phát triển mới đang mở ra trên phạm vi cả nước, trong đó Hà Nội giữ vai trò trung tâm. Thứ hai, chiến lược, quy hoạch, định hướng phát triển và nguồn lực của Thủ đô đang được làm mới đồng bộ. Thứ ba, xu thế tập trung hóa về các đô thị ngày càng rõ nét. Và thứ tư, kỳ vọng của cả nước đối với Hà Nội ngày càng lớn, nhất là khi các tỉnh lân cận trong Vùng Thủ đô đang phát triển nhanh về hạ tầng, kinh tế và xã hội.

Về điểm mạnh, địa bàn Hà Nội đang tập trung một đội ngũ trí thức lớn. Tiếp đó, hạ tầng Hà Nội và Vùng Thủ đô đã được nâng cấp một bước. Ngoài ra, Hà Nội là Thủ đô, có một hệ thống thể chế vượt trội. Văn hóa - xã hội Hà Nội vừa phản ánh nét chung của cả nước vừa lưu giữ bản sắc riêng được bồi đắp và lắng đọng suốt nghìn năm lịch sử.

Tuy nhiên, những thách thức lớn đang đặt ra: Hà Nội có kịp nâng cấp hạ tầng để giải quyết tình trạng quá tải, có dung hòa được quá trình đô thị hóa với yêu cầu giữ gìn bản sắc hay không và liệu có thể vươn lên trở thành một Thủ đô ngang tầm Bangkok, Singapore, Seoul, Bắc Kinh, Tokyo… về chất lượng hay không?

Trước cơ hội và thách thức ấy, chiến lược phát triển Hà Nội là phát huy lợi thế Thủ đô, đi tắt đón đầu để trở thành đô thị tầm khu vực, thông qua việc huy động nguồn lực cả nước làm nền tảng thu hút nguồn lực quốc tế đến với Hà Nội.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Bảo Hân thực hiện