Từ 1/7, MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội hoạt động thông suốt theo mô hình mới

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và các đại biểu dự Hội nghị tại điểm cầu Trung ương. Ảnh: Quang Vinh.

Giữ tính độc lập tương đối của các tổ chức

Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký UBTƯ MTTQ Việt Nam Nguyễn Thị Thu Hà nêu rõ: thời gian qua, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã có nhiều văn bản được ban hành liên quan trực tiếp đến tổ chức bộ máy và hoạt động của MTTQ Việt Nam.

Thực hiện các văn bản này, ngày 13/6/2025, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam đã ban hành Công văn số 1018/CV-MTTW-BTT đôn đốc việc triển khai sắp xếp tổ chức bộ máy. Trong đó yêu cầu trước ngày 18/6 ban hành kết thúc và thành lập mới Ủy ban MTTQ các tỉnh thuộc diện sáp nhập. Ban Thường trực Ủy ban MTTQ (mới) ban hành đồng thời các quyết định kết thúc Ủy ban MTTQ Việt Nam huyện, kết thúc Ủy ban MTTQ Việt Nam xã cũ và thành lập Ủy ban MTTQ Việt Nam xã mới.

Vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Quyết định số 304- QĐ/TW quy định chức năng, nhiệm vụ tổ chức bộ máy của Cơ quan UBTƯ MTTQ Việt Nam (bao gồm các tổ chức chính trị - xã hội). UBTƯ MTTQ Việt Nam cũng đã xin ý kiến Ban Bí thư về chỉ thị lãnh đạo Đại hội MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội.

Đối với tổ chức bộ máy và hoạt động của MTTQ Việt Nam, khi thực hiện sắp xếp, nguyên tắc hoạt động của MTTQ Việt Nam với tính chất là một tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của các tổ chức, các giai cấp, tầng lớp nhân dân trong xã hội không thay đổi và được thực hiện theo nguyên tắc tự nguyện, hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động giữa các thành viên.

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các ban, bộ, ngành, MTTQ và các đoàn thể Trung ương tham dự Hội nghị. Ảnh: Quang Vinh.

Về tính độc lập tương đối, các tổ chức vẫn tổ chức Đại hội, vẫn có Điều lệ, có tư cách pháp nhân, có tài khoản, con dấu riêng, các tổ chức chính trị - xã hội có thẩm quyền trình dự án luật trước Quốc hội và pháp lệnh trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội...

Nhấn mạnh vai trò chủ trì của Mặt trận là sự cụ thể hóa nội dung "trực thuộc" của các tổ chức chính trị - xã hội vào MTTQ Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thu Hà nêu rõ: Thứ nhất, trực thuộc về tổ chức Đảng, tất cả các tổ chức Đảng của các tổ chức chính trị - xã hội đã về Đảng bộ MTTQ, các đoàn thể Trung ương. Đảng lãnh đạo toàn diện nhiệm vụ chính trị.

Thứ hai, trực thuộc thể hiện qua việc chịu sự quản lý về biên chế (phân bổ chung về Mặt trận), kinh phí hoạt động (các tổ chức chính trị - xã hội sẽ là tài khoản cấp 2 thông qua đầu mối là MTTQ Việt Nam).

Việc trực thuộc cũng liên quan tới việc hiệp thương phối hợp, thống nhất hành động, định hướng hoạt động, chịu sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và trực tiếp, toàn diện là Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể Trung ương. Tính trực thuộc cũng thể hiện ở việc có cơ quan tham mưu, giúp việc chung và công tác cán bộ. Người đứng đầu các tổ chức chính trị - xã hội ở tất cả các cấp sẽ cơ cấu làm Phó chủ tịch Ủy ban MTTQ các cấp.

Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Nguyễn Thị Thu Hà giới thiệu chuyên đề về: Tổ chức và hoạt động của MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội (cấp tỉnh, xã) theo mô hình mới. Ảnh: Quang Vinh

31/12/2025 hoàn thành Đại hội MTTQ cấp tỉnh

Đối với tổ chức bộ máy và hoạt động của MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, Phó Chủ tịch – Tổng Thư ký Nguyễn Thị Thu Hà thông tin, Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam cấp tỉnh (nhiệm kỳ 5 năm/lần), hiệp thương cử Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, dự kiến khoảng 90-120 ủy viên đại diện các tổ chức, các giai cấp, tầng lớp, cá nhân tiêu biểu trên địa bàn. Đại hội được tổ chức ngay sau Đại hội Đảng của mỗi cấp.

Hiện nay, Chỉ thị lãnh đạo Đại hội MTTQ đã được Ban Bí thư Trung ương Đảng thông qua có điểm mới gồm cả lãnh đạo Đại hội MTTQ Việt Nam và Đại hội các tổ chức chính trị - xã hội. Điều này thể hiện tính đồng bộ, tính nhất quán trong lãnh đạo, chỉ đạo.

“Dự kiến Đại hội cấp xã xong trước ngày 31/10/2025, cấp tỉnh xong trước ngày 31/12/2025, để đảm bảo nhiệm kỳ Đại hội Mặt trận cấp tỉnh, cấp xã là 2025 - 2030, nhiệm kỳ cấp Trung ương là 2026 - 2031” bà Hà cho biết.

Về Ban Thường trực MTTQ cấp tỉnh có sự khác biệt lớn so với mô hình Ban Thường trực hiện nay. Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh (từ 7 đến 9 người), trước mắt, do sắp xếp hợp nhất thì giữ nguyên số lượng cấp phó, gồm các Phó Chủ tịch của các tỉnh trước khi sắp xếp.

Các ban tham mưu giúp việc Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh sẽ có 1-2 ban đặc thù hoặc đơn vị ngân sách do Ban thường vụ Tỉnh ủy quyết định. Đây là nét mới theo tinh thần phân cấp linh hoạt để phù hợp với yêu cầu của thực tiễn.

Đối với cấp xã (xã, phường, đặc khu), Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam cấp xã hiệp thương cử ra Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã dự kiến khoảng 50 - 70 Ủy viên. Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã từ 5 -6 người.

Cơ quan MTTQ Việt Nam cấp xã gồm có Chủ tịch, Phó Chủ tịch, công chức giúp việc do Ban Thường vụ cấp ủy cấp xã ban hành quyết định về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy. Mỗi xã dự kiến có 8 - 10 biên chế bao gồm: Ban Thường trực, công chức giúp việc.

Các tổ chức chính trị - xã hội cấp tỉnh, xã: Công đoàn, Nông dân, Phụ nữ, Thanh niên, Cựu chiến binh tổ chức Đại hội sau Đại hội Đảng bộ và sau Đại hội MTTQ Việt Nam cùng cấp. Đại hội bầu ra cơ quan lãnh đạo (Ban Chấp hành, Ban Thường vụ) và Chủ tịch, Phó Chủ tịch (hoặc Bí thư, Phó Bí thư) để lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động của tổ chức.

Trước mắt mỗi tổ chức giữ số lượng cấp phó hiện có, sau Đại hội thực hiện theo quy định của cấp có thẩm quyền. Các tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương, ở tỉnh có trách nhiệm hướng dẫn việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, nghiệp vụ công tác đối với các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương.

Quang cảnh Hội nghị tại điểm cầu Trung ương. Ảnh: Quang Vinh

Đảm bảo việc sắp xếp các Hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ

Theo bà Nguyễn Thị Thu Hà, đối với các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở cấp tỉnh, xã là nội dung mà các địa phương có rất nhiều ý kiến trao đổi với Trung ương. Quan điểm chỉ đạo phạm vi sắp xếp trực thuộc Mặt trận là các tổ chức hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ. Các tổ chức quần chúng khác sẽ hoạt động theo Nghị định 126/2024/NĐ-CP của Chính phủ.

Đến nay Bộ Nội vụ đã có những hướng dẫn về việc sắp xếp các tổ chức hội quần chúng khác. Ở Trung ương hiện nay có 30 tổ chức hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ và phạm vi sắp xếp của Mặt trận chỉ là các tổ chức này. UBTƯ MTTQ Việt Nam đề nghị Ban Thường vụ tỉnh, thành ủy chỉ đạo rà soát, sắp xếp chi bộ, đảng bộ các tổ chức hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ trực thuộc Đảng bộ MTTQ Việt Nam cấp tỉnh.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà cho rằng, đây là tiền đề, là yếu tố đầu tiên phải làm để đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện của Đảng ủy MTTQ cấp tỉnh, cấp xã. Đảm bảo lãnh đạo thông qua tổ chức đảng. Nơi nào đủ điều kiện thì thành lập đảng bộ, chi bộ. Nơi nào không đủ điều kiện thì vài tổ chức thành lập 1 chi bộ. Trên cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động và tình hình thực tiễn, Ban Thường trực phối hợp với các ban Đảng phụ trách, các sở ngành quản lý Nhà nước đề xuất với cấp ủy cho thực hiện việc sắp xếp các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ có chức năng, nhiệm vụ trùng lặp; kết thúc hoạt động của các hội hoạt động không có hiệu quả; hợp nhất đối với các hội có đối tượng, tính chất, nội dung hoạt động tương đồng.

“Trong khi chờ sự phối hợp, hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền, trước mắt đề nghị các đơn vị ổn định đầu mối, thực hiện tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế theo chỉ đạo của cấp ủy và hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền, đặc biệt là hướng dẫn của Ủy ban, Sở Nội vụ các tỉnh, thành ủy”, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Nguyễn Thị Thu Hà nói.

Cũng theo Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký nguyễn Thị Thu Hà, MTTQ các địa phương, cần hoàn thành chủ động, thành lập Ban Công tác Hội quần chúng ở tỉnh (nếu được), hoặc thành lập một bộ phận theo dõi giúp cho Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh theo dõi hướng dẫn, quản lý các hội quần chúng. Ở cấp xã phải phân công cán bộ để theo dõi các hội quần chúng. Biên chế kinh phí thực hiện theo quy định hiện hành, thời gian sắp tới Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể Trung ương sẽ có phối hợp với Chính phủ để hướng dẫn cụ thể.

Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể Trung ương đã đề xuất Bộ Chính trị chỉ đạo tổng kết Chỉ thị số 17-CT/TW, ngày 28/8/2012 về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với các Hội quần chúng; đề nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng chỉ đạo, sửa đổi, bổ sung Quyết định số 118-QĐ/TW, ngày 22/8/2023 về Quy chế tổ chức và hoạt động của hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương; đồng thời đề nghị Chính phủ rà soát, sửa đổi Nghị định số 126/2024/NĐ-CP ngày 08/10/2024 của Chính phủ quy định về tổ chức, hoạt động và quản lý hội phù hợp với mô hình tổ chức, bộ máy mới.

Theo bà Hà, Đề án sắp xếp, tinh gọn cơ quan MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ (cấp Trung ương, cấp tỉnh và cấp xã) và nhiều văn bản khác đều đề cập đến sắp xếp các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ về "trực thuộc" MTTQ Việt Nam, tuy nhiên tính chất trực thuộc, mức độ trực thuộc là khác nhau.

“Mặt trận lãnh đạo toàn diện, trực tiếp các tổ chức chính trị - xã hội, thì các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ là phối hợp, hướng dẫn, quản lý. Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội có cơ quan tham mưu, giúp việc chung, còn các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ, Mặt trận thành lập bộ phận, hoặc phân công cán bộ theo dõi, hướng dẫn” bà Hà nhấn mạnh và thông tin từ 1/7/2025, Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội hoạt động thông suốt theo mô hình mới, các hội sẽ tiếp tục sắp xếp, chờ hướng dẫn cơ quan có thẩm quyền.

Vũ Mạnh