Từ Báo Chiến đến Báo Cà Mau

Ảnh tư liệu

Chủ nhiệm báo thời đó là ông Dương Thuần Chương; Chủ bút (tức Tổng Biên tập) ông Phan Văn Phỉ; Thư ký Tòa soạn là ông Quang Phong, bút hiệu Võ Ngã. Nội dung tờ báo Chiến gồm các mục chính như: xã thuyết (xã luận), nghị luận, phiến luận, tạp luận, tin tức, thơ ca, hò vè... Chủ yếu phản ánh tình hình chiến sự trong tỉnh, trong nước. Các chuyên mục được phân công người phụ trách rõ ràng: Bảy Quản (xã thuyết), bút hiệu Hoàng Hồng và Hằng Kỳ; Dương Thuần Chương (nghị luận), bút hiệu Thuần Chương; Phan Văn Phỉ (phiến luận), bút hiệu Tư Phỉ. Còn tin tức trên báo phân công 2 đồng chí Tích và Trị. Ngoài ra, trên báo Chiến còn sử dụng tin, bài vở đủ các thể loại của bạn đọc, bạn viết.

Phương tiện, dụng cụ, vật liệu để in báo Chiến gồm: một máy quay giấy sáp hiệu Gestetner cũ, bản kẽm, 2 cây bút sắt nhọn; mực đen (hộp). Khổ 2 tấc x 3 tấc, in bằng giấy manh. Trên măng sét báo đề:

Việt Nam dân chủ cộng hòa

Ðộc lập - Tự do - Hạnh phúc

Cột bên phải ngang hàng với chữ Chiến ghi 3 khẩu hiệu: Một Tổ quốc - Việt Nam; Một Dân tộc - Việt Nam; Một Chính phủ - Hồ Chí Minh! Nêu 3 khẩu hiệu trên cốt để đối phó chủ trương phân ly của thực dân Pháp đang âm mưu thành lập một nước “Nam Kỳ tự trị”, còn gọi là “Nam Kỳ quốc” với chính phủ bù nhìn Nguyễn Văn Thinh lúc bấy giờ. Phía dưới chữ Chiến có một dòng chữ đề: Cơ quan thông tin tuyên truyền tỉnh Bạc Liêu. Báo 4 trang, dùng 2 kiểu chữ: đứng và xiên, tùy theo thể loại bài báo như xã luận, nghị luận, thơ ca thì chữ xiên, còn lại thể loại tin, bài khác chữ đứng.

Dầu lửa lúc bấy giờ trở thành nguyên liệu quý hiếm, khó khăn, trong khi nhà đồng bào và nhiều cơ quan Ðảng, chính quyền, đoàn thể phải đốt bằng dầu cá, dầu dừa, mỡ heo (dầu dùng chủ yếu rửa máy móc sau khi in), số báo đầu tiên in được 80 tờ; đáng nhớ nhất là số kỷ niệm sinh nhật Bác lần đầu tiên ở Nam Bộ, báo Chiến ra số đặc biệt 8 trang, in màu đỏ. Trang đầu, dưới măng sét bên trái, anh Lộc khéo tay đồ đi đồ lại tấm ảnh Hồ Chí Minh cho đẹp, đậm, rõ nét. Ðây là tấm ảnh đầu tiên của Bác đưa vào Nam Bộ.

Xin được phép nói qua về công tác phát hành báo Chiến, sau khi báo in xong, căn cứ vào sự chỉ đạo “bí mật” trực tiếp của Tỉnh ủy, bộ phận Văn phòng Tỉnh ủy phát hành đưa báo đến tận các tôn giáo, nhân sĩ, trí thức yêu nước và cơ sở cách mạng, đồng bào ta một cách kịp thời.

Sau khi phát hành xong số thứ nhất, báo Chiến liền có một chức sắc trong Giáo hội Phật giáo Tịnh Ðộ làng Vĩnh Mỹ, quận Giá Rai gởi ngay lá thư đến tòa soạn báo bày tỏ lòng mến mộ, khen ngợi vì có đăng bài “Tinh thần nhập thế của đạo Phật” và ông cho biết đã đọc đi đọc lại vì nội dung bài báo nêu rõ tinh thần yêu nước của các sư đời nhà Lý, nhà Trần tham gia đánh giặc giữ nước. Trong Nam Kỳ khởi nghĩa năm 1940 có các nhà sư tham gia kháng chiến hy sinh như: Hòa thượng Nguyễn Văn Ðồng, Thích Trí Thuyền, Thích Thiện Ẩn...

Ðến đầu năm 1947, do tình hình có thay đổi, báo Chiến đình bản. Tỉnh ủy Bạc Liêu khi đó chỉ đạo ra lại tờ tin (nội dung chủ yếu phục vụ nội bộ). Khoảng giữa năm 1947, Ty Thông tin tuyên truyền tỉnh Bạc Liêu được thành lập, tờ báo của Ðảng bộ tỉnh cũng được xuất bản, phát hành trở lại, nhưng đã thay đổi măng sét báo thành báo Bạc Liêu, không còn mang tên báo Chiến nữa. Công tác phát hành báo Bạc Liêu giai đoạn đầu gần giống với phát hành báo Chiến, tôi xin được phép không nêu ra đây. Ðồng chí Trần Ngọc Hy được Tỉnh ủy phân công làm Trưởng ban Biên tập (lúc đó không gọi Tổng Biên tập). Trong Ban Biên tập Báo Bạc Liêu lúc đó còn có các đồng chí Phạm Quang (sau này là Giám đốc Ðài Truyền hình TP Hồ Chí Minh), Lưu Bình Tâm (Giám đốc Ðài Truyền hình Cần Thơ) và bà Ngô Thị Huệ (vợ cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh). Bà Ngô Thị Huệ là Ủy viên Ban Biên tập báo vừa là đại biểu Quốc hội (khóa I) của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ngoài Ban Biên tập, tham gia công tác thường xuyên viết cho báo Bạc Liêu còn có ông Tư Sơn, Trưởng ty Thông tin truyền thông; Phan Văn Phỉ, Võ Ngã, thành viên Ban Biên tập...

Cơ quan của Báo Bạc Liêu hồi đó đóng ở Tân Hòa, huyện Ðầm Dơi, sau dời qua Nhà Thính và Tân Hưng Tây, huyện Cái Nước. Báo Bạc Liêu cũng tiếp tục phát hành mỗi tuần 1 số, 4 trang, giấy manh, khổ 20 x 30, phương tiện in ấn còn thô sơ như báo Chiến.

Ðến khoảng cuối năm 1948-1949, sau khi đồng chí Trần Ngọc Hy bị giặc bắt và đã anh dũng hy sinh, đồng chí Út Triều, Thư ký xã Tân Hưng Tây (Cái Nước) được rút lên thay phụ trách tờ báo. Báo Bạc Liêu tiếp tục xuất bản, phát hành cho đến năm 1954, khi có nghị quyết chuyển hướng của Ðảng mới ngừng hoạt động.

Xuất phát từ báo Chiến rồi tiếp sau là báo Bạc Liêu (gồm 2 tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu ngày nay) là những tờ báo đầu tiên của tỉnh ta trong giai đoạn cách mạng tiền khởi nghĩa. Chính đây là công cụ tuyên truyền đắc lực của Ðảng, là vũ khí sắc bén có một không hai trên lĩnh vực đấu tranh chính trị - tư tưởng của Ðảng bộ tỉnh Bạc Liêu lúc bấy giờ. Ðồng thời là tiền thân của báo Ðảng 2 tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu ngày nay.

Tiếp nối truyền thống của báo Chiến và báo Bạc Liêu trong kháng chiến chống Pháp, bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, khi nổ ra cuộc Ðồng khởi nổi dậy toàn miền Nam năm 1960, báo Cà Mau Giải Phóng chính thức được thành lập cùng thời điểm “Mặt trận Dân tộc giải phóng tỉnh Cà Mau” ra đời ngày 20/12/1960.

Ngày “có mặt” mang tính lịch sử ấy, báo Cà Mau Giải Phóng công khai nêu bật dưới măng sét báo là “Tiếng nói của Mặt trận Dân tộc giải phóng tỉnh Cà Mau”.

Báo Cà Mau Giải Phóng giai đoạn này bắt đầu in bằng chữ chì, 4 trang, hình ảnh, tranh minh họa trên báo chủ yếu bằng vẽ tay vào bảng khắc gỗ rồi đưa vào trang báo, khá lạ và đẹp mắt. Tiếp sau, do hoàn cảnh chiến tranh ngày càng ác liệt nên giấy, vật tư, mực in thiếu thốn, khó khăn nên xuất bản, phát hành báo mỗi tháng 1 kỳ, chớ không ra được báo hằng tuần suốt một thời gian dài. Lúc này, đồng chí Út Triều (Nguyễn Phong Triều) được Tỉnh ủy phân công trực tiếp phụ trách tờ báo (tức Tổng Biên tập). Ban Biên tập và phóng viên Báo Cà Mau Giải Phóng trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ lần lượt có các đồng chí: Tam Nghị, Nguyễn Mai, Trần Thanh Tùng, Bảy Nhẫn, Nguyễn Duy Vinh, Hồng Minh, Anh Chiến, Hồng Nhiên, Phan Anh Tuấn và một vài đồng chí khác. Khi đó bộ phận thông tấn - nhiếp ảnh nằm trong Tiểu ban Thông tấn - Báo chí có các đồng chí: Năm Trấn, Mười Hiển (Phạm Hiến), Út Rô (Lê Hữu Nghiêm), Nguyễn Khánh Hồng (Tư Thủ), Hai Trung (Bùi Chí Hiếu), Võ An Khánh, Dương Việt Thắng, Ðức Thượng, Khắc Ðiệp, Hà Phương Dũng, Nguyễn Thanh Sử, Hồ Bình Ðại, Trần Tấn Sỹ, Nguyễn Minh Nối...

Trong số các đồng chí vừa kể trên, có các nhà báo đã anh dũng hy sinh như: Nguyễn Mai (đã được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân), Hồng Minh (nữ), Anh Chiến, Trần Thanh Tùng, Cao Hoài Ðiệp, cùng một vài nhà báo khác bị thương.

Báo Cà Mau Giải Phóng năm 1960 đóng ở đầu kinh Ðá Bạc, huyện Trần Văn Thời. Lần lượt sau đó “bí mật” dời qua huyện Cái Nước, đóng quanh vùng đầm Thị Tường như: Giáp Nước, Rạch Láng, đầu Kinh Hai - Khâu Bè, Vịnh Dừa...

Báo Cà Mau Giải Phóng từ “Tiếng nói của Mặt trận Dân tộc giải phóng tỉnh Cà Mau”, qua năm 1965-1966, lại đổi dòng chữ “tít” dưới măng sét báo thành “Cơ quan tranh đấu của Nhân dân tỉnh Cà Mau”. Bước sang năm 1967 chỉnh sửa lại dưới măng sét báo cho phù hợp với tình hình thực tế là “Cơ quan của Mặt trận Dân tộc giải phóng tỉnh Cà Mau”.

Báo Cà Mau Giải Phóng ngoài nộp lưu chiểu, báo biếu lãnh đạo, không trực tiếp phát hành... Vì giai đoạn kháng chiến chống Mỹ quá ác liệt, đồn bót, chi khu giặc đóng khắp nơi, nên căn cứ vào danh sách phát hành của báo, sau khi in xong, báo Cà Mau Giải Phóng ủy quyền cho Xí nghiệp In Trần Ngọc Hy trực tiếp giao cho Giao bưu (tức Bưu điện ngày nay) phát hành.

Sau năm 1975, khi mới sáp nhập 2 tỉnh Cà Mau - Bạc Liêu (chưa có tên tỉnh Minh Hải), trong khoảng thời gian ngắn, báo mang tên Cà Mau - Bạc Liêu, và sau khi được Quốc hội thống nhất đổi thành tỉnh Minh Hải, báo cũng được đổi tên báo Minh Hải. Báo Minh Hải lần lượt có các Tổng Biên tập: Trần Nam Ðoàn, Lê Ðức Khanh, Ngô Minh Chánh, Nguyễn Minh Chánh. Phó tổng Biên tập giai đoạn này có: Phạm Văn Tri, Tạ Việt Hoa (Chín Tửng), Phan Anh Tuấn.

Báo Minh Hải những năm đầu sau giải phóng, khâu in và phát hành là giai đoạn gian nan nhất, khi market báo được Tổng Biên tập duyệt, chúng tôi mang toàn bộ bài vở, hình ảnh của market lên Xí nghiệp in báo Sài Gòn giải phóng theo hợp đồng để sắp chữ và in. Khi tờ báo in xong, chúng tôi vận chuyển ra Bến xe miền Tây và thuê xe đò chở báo về Bạc Liêu để phát hành. Mỗi tuần một chuyến, chúng tôi phải đi in và chở báo về như vậy, cho đến những năm cuối báo Minh Hải mới rút về in ở Cần Thơ, rồi sau cùng báo Minh Hải có được xí nghiệp in riêng và in tại tỉnh nhà (tức Bạc Liêu ngày nay). Ðến ngày 1/1/1997, khi được tách ra thành 2 tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu (không còn tỉnh Minh Hải) thì tờ báo được trở về với tên cũ là báo Cà Mau. Ðồng chí Phan Anh Tuấn được Tỉnh ủy bổ nhiệm Tổng Biên tập Báo Cà Mau.

Từ xuất bản, phát hành mỗi tuần 1 kỳ, đến tháng 3/2000, báo Cà Mau xuất bản tuần 2 kỳ, khổ 30 x 40, in màu 4/12 trang và 1 số báo cuối tháng 36 trang, toàn bộ in màu, số lượng phát hành bình quân 4.000 tờ/kỳ. Về phương tiện máy móc, kỹ thuật, báo Cà Mau lúc này được trang bị khá hơn trước, gồm 10 bộ máy vi tính, máy fax, máy ảnh, parabol... cũng được nối mạng Internet để thu nhận thông tin trong nước và thế giới một cách sinh động, kịp thời. Từ đó khẳng định, báo Cà Mau luôn xứng đáng với chức năng, vị trí của mình là tờ báo của Ðảng bộ địa phương luôn cập nhật sâu sát tình hình, sắc bén trong lĩnh vực đấu tranh chính trị - tư tưởng của Ðảng, được Ðảng bộ tin cậy, công chúng và bạn đọc yêu quý.

Trên nền tảng trưởng thành đó, báo Cà Mau ngày nay xuất bản mỗi tuần 5 kỳ, từ thứ Hai đến thứ Sáu và tờ song ngữ Việt - Khmer 2 kỳ/tháng. Ðặc biệt, báo Cà Mau điện tử được cập nhật thông tin kịp thời 24/24, với nhiều sản phẩm báo chí mới, hiện đại, bắt nhịp xu thế phát triển của báo chí đa phương tiện, báo Cà Mau tiếp tục đóng góp đắc lực vào quá trình phát triển của tỉnh và đất nước./.

Nhà báo Phan Anh Tuấn

Nguyên Tổng Biên tập Báo Cà Mau