Từ châu Á tới châu Phi, lương thực chất đống ở cảng vì đôla tăng vọt

Công nhân chất bao gạo tại một nhà kho ở Saint-Louis, Senegal. Ảnh: Bloomberg.

Tại Ghana, các nhà nhập khẩu cảnh báo về tình trạng khan hiếm lương thực trước Giáng sinh. Gần đây, hàng nghìn container chở thực phẩm chất đống tại các cảng Pakistan, trong lúc các hãng bánh tư nhân Ai Cập tăng giá bánh mì sau khi một số nhà máy hết lúa mì do nguyên liệu này mắc kẹt ở hải quan.

Khắp thế giới, các quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực đang phải vật lộn trước tình hình lãi suất cao, đồng USD tăng vọt và giá hàng hóa leo dốc. Điều này khiến việc thanh toán hàng hóa định giá bằng đồng bạc xanh tại những nước này trở nên khó khăn hơn, theo Bloomberg.

“Họ không có đủ khả năng, họ không thể chi trả cho những mặt hàng này”, Alex Sanfeliu - Giám đốc thương mại toàn cầu của Cargill - cho biết. “Vấn đề này đang diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới”.

"Đồng USD đang nuốt chửng đồng cedi"

Mặc dù đây không phải là vấn đề mới với nhiều quốc gia và không chỉ các mặt hàng nông nghiệp mới bị ảnh hưởng, sức mua giảm cùng tình trạng thiếu đồng USD đã làm gia tăng sức ép lên hệ thống lương thực toàn cầu. Trong khi đó, hệ thống ấy vốn đã căng thẳng sau chiến sự Ukraine.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo rủi ro xảy ra thảm họa mới, ít nhất là có tính chất nghiêm trọng tương tự tình trạng khẩn cấp lương thực vào năm 2007-2008.

Reuters đưa tin Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen kêu gọi thêm viện trợ lương thực cho đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Trong khi đó, Chương trình Lương thực Thế giới cho biết thế giới đang đối mặt với cuộc khủng hoảng lương thực lớn nhất trong lịch sử hiện đại.

Về cơ bản, nhiều người đang gặp khó khăn khi chi phí gia tăng, nguồn vốn thu hẹp và khó mua được đồng USD để đảm bảo hàng của họ được thông quan đúng hạn. Điều này đồng nghĩa hàng hóa bị kẹt tại cảng, hoặc thậm chí có thể bị chuyển hướng đến nơi khác.

Tại Ghana, trong năm nay, đồng cedi mất giá khoảng 44% so với đồng USD. Nhiều người đã bắt đầu lo lắng về nguồn cung thiếu hụt ngay trước Giáng sinh.

“Chúng tôi nghĩ sẽ thiếu hụt một vài mặt hàng thực phẩm”, Samson Asaki Awingobit - Thư ký điều hành Hiệp hội Xuất nhập khẩu Ghana, gồm nhóm mua ngũ cốc, bột mì và gạo - cho biết. “Đồng USD đang nuốt chửng đồng cedi của chúng tôi. Chúng tôi đang ở trong tình thế vô vọng”.

Chương trình Lương thực Thế giới nhận định toàn cầu đang đối mặt với cuộc khủng hoảng lương thực lớn nhất trong lịch sử hiện đại. Ảnh: Reuters.

"Chưa từng chứng kiến điều này"

Đương nhiên, một số quốc gia có thể không quá bị ảnh hưởng vì họ mua hàng bằng các loại tiền tệ khác, như euro, trong khi các quốc gia xuất khẩu năng lượng sẽ được lợi từ doanh thu ở nước ngoài.

Ngoài ra, theo Anadolu Agency, chi phí thực phẩm - hàng hóa toàn cầu cũng giảm trong sáu tháng liên tiếp trong tháng 9, mang lại chút hy vọng cho người tiêu dùng.

Nhưng theo Monika Tothova - nhà kinh tế học tại Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc, việc đồng USD tăng cao có thể ảnh hưởng tới một số lợi ích nêu trên khi hóa đơn nhập khẩu lương thực toàn cầu năm nay ở mức cao kỷ lục.

Mối lo tăng thêm một nấc nữa khi tính tới nguồn cung từ khu vực biển Đen khi chiến sự Ukraine leo thang và câu hỏi bỏ ngỏ về tương lai của thỏa thuận vận chuyển ngũ cốc ra khỏi cảng Ukraine.

Không chỉ vậy, thời tiết bất ổn cũng dẫn tới biến động trong những tháng gần đây, khi dự trữ ở mức thấp, giá phân bón và năng lượng tăng cao thúc đẩy chi phí sản xuất lương thực.

Khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ, sức mạnh của đồng USD so với đồng tiền ở các thị trường mới nổi và đang phát triển sẽ tăng thêm áp lực lạm phát và nợ, IMF cho biết trong triển vọng toàn cầu tuần này.

Theo Muzzammil Rauf Chappal - Chủ tịch Hiệp hội ngũ cốc Pakistan, việc chính phủ ngăn chặn dòng chảy ngoại hối đồng nghĩa các container chứa thực phẩm chất đống tại cảng vào tháng 9, khiến giá cả tăng vọt.

Tình hình bớt căng thẳng sau khi Pakistan bổ nhiệm bộ trưởng Tài chính mới. Vị lãnh đạo này đã cam kết xử lý các giao dịch tồn đọng vì thiếu hụt đồng USD.

"Tình hình khá nguy hiểm. Chúng tôi cho rằng đất nước sẽ phải đối mặt với cuộc khủng hoảng ngũ cốc nghiêm trọng", ông Chappal nhận định.

Dòng xe xếp hàng giao ngũ cốc cho một nhà máy do chính phủ điều hành ở Fayoum, Ai Cập. Ảnh: Bloomberg.

Tại Ai Cập - một trong những nước nhập khẩu lúa mì hàng đầu thế giới, tình trạng thiếu hụt ảnh hưởng tới những nhà máy tư nhân cung cấp bột làm bánh mì.

Khoảng 80% nhà máy xay đã hết lúa mì và ngừng hoạt động vì khoảng 700.000 tấn ngũ cốc vẫn mắc kẹt tại các cảng kể từ đầu tháng 9, theo Phòng Công nghiệp Ngũ cốc Ai Cập.

Bộ Cung ứng Ai Cập cho biết họ sẽ cung cấp lúa mì và bột mì cho các nhà máy xay tư nhân và nhà máy sản xuất mì ống.

Ông Sanfeliu cho rằng dòng chảy thương mại lúa mì toàn cầu sẽ giảm khoảng 6% trong những tháng tới, trong khi dòng chảy ngô và bã đậu nành giảm tới 3%, trong bối cảnh các nước đang phát triển vật lộn chi trả phí lương thực và thức ăn chăn nuôi.

Tại Bangladesh, theo Taslim Shahriar, người phụ trách mua sắm của tập đoàn Meghna Group of Industries, cho biết tập đoàn này có thể phải cắt giảm lượng nhập khẩu lúa mì dự kiến so với trước chiến sự Ukraine, khi phí nhập khẩu tăng ít nhất 20% do đồng USD mạnh lên.

"Biến động tiền tệ gây tổn thất lớn cho công ty", ông Shahriar nói. "Chúng tôi chưa bao giờ chứng kiến điều này trước đây".

Phương Linh