Tự chủ đại học trên giấy và thực tiễn - khi nào mới hết 'vênh'?

Tiến sĩ Phạm Hiệp, Giám đốc nghiên cứu, Trung tâm nghiên cứu và phát triển giáo dục Edlab Asia, dành cho phóng viên cuộc trao đổi liên quan tự chủ đại học hiện nay.

- Tôi nghĩ nó cho thấy độ "vênh" giữa tự chủ trên giấy tờ và trong thực tế. Các nghiên cứu mà nhóm chúng tôi tiến hành cùng Ngân hàng Thế giới và Bộ GD&ĐT cũng đã chỉ ra rồi, luôn có khoảng cách giữa trên giấy tờ và thực tế triển khai. Nhà trường nhìn một kiểu, cơ quan Nhà nước nhìn một kiểu, bộ chủ quản nhìn một kiểu.

Ví dụ, câu chuyện tự bổ nhiệm giáo sư của ĐH Tôn Đức Thắng cách đây vài năm, họ nói rằng việc giao cho trường tự chủ là căn cứ để tự bổ nhiệm giáo sư. Nhưng điều này có đúng và họ được làm việc đó hay không? Nếu họ không được làm mà tự phá rào có phù hợp xu thế của thế giới hay không?

Tiến sĩ Phạm Hiệp. Ảnh: VOV.

- Từ góc độ nghiên cứu, tôi ủng hộ hoàn toàn chỉ đạo của Phó thủ tướng vì nó cũng phù hợp xu thế thế giới. Cơ quan chủ quan chỉ nên can thiệp vào nhà trường thông qua Hội đồng trường.

Cơ quan chủ quản bổ nhiệm nhân sự đại diện cơ quan chủ quản vào Hội đồng và nhân sự đại diện cho cơ quan chủ quản này sẽ cùng thảo luận với các thành viên khác của hội đồng về chiến lược phát triển, cũng như các vấn đề khác của nhà trường.

Bộ chủ quản không nên can thiệp vào công việc hành chính của nhà trường.

- Theo quan sát của tôi, nó chủ yếu liên quan công tác tổ chức nhân sự. Theo thông lệ quốc tế, Hội đồng trường mới là cơ quan bổ nhiệm hiệu trưởng nhưng trên thực tế, hầu hết trường đại học ở nước ta hiện nay vẫn theo thông lệ cũ là cơ quan chủ quản bổ nhiệm hiệu trưởng.

Thực ra, chúng ta đã có lộ trình bỏ cơ quan chủ quản và chỉ còn quản lý Nhà nước về ngành thôi. Rất tiếc, lộ trình này không được triển khai đúng tốc độ được đề ra.

Tôi nhớ lộ trình bỏ cơ quan chủ quản đã được đề ra từ trước khi Luật Giáo dục Đại học 2012, tức là đã hơn 10 năm, nhưng hiện nay vẫn lùng nhùng và đến bây giờ thì giậm chân tại chỗ.

Chừng nào còn cơ quan chủ quản, tôi nghĩ những rắc rối sẽ vẫn còn. Bởi vì, đã là cơ quan chủ quản thì vẫn quản lý theo lề lỗi cũ, trường đại học là một thực thể phụ thuộc cơ quan chủ quản. Còn theo cách tiếp cận mới, trường đại học là pháp nhân độc lập hoạt động theo quy định của pháp luật.

Có thể là trường đại học đó, về mặt chuyên ngành, phù hợp bộ ngành nào thì bộ ngành đó có thể hỗ trợ về mặt tài chính, chuyên môn, là câu chuyện khác. Tôi nghĩ Việt Nam nên đặt ra lộ trình để sớm bỏ cơ quan chủ quản.

- Tôi nghĩ, xét ở góc độ nào đó, ĐH Tôn Đức Thắng có những vai trò nhất định trong tiến trình nâng cao tự chủ trong giáo dục đại học của Việt Nam. Bởi vì, họ đã hành động và đã làm, họ đã có những bước chân vào “vùng sáng”. Cho nên, trong xu thế đổi mới, chúng ta cần có đánh giá công bằng, khách quan.

Có những thứ chúng ta nhìn vào khung pháp lý nhưng cũng có chỗ khung pháp lý nằm ở “vùng xám”, nói đúng cũng được mà nói sai cũng được, chúng ta nên nhìn vào việc đó có phù hợp thông lệ quốc tế không? Có tốt cho sự nghiệp giáo dục chung hay không?

Do vậy, tôi kỳ vọng Chính phủ có những đánh giá thực sự tổng hợp, khách quan, công bằng không chỉ về ĐH Tôn Đức Thắng, mà 23 trường đại học đang được tạo cơ chế tự chủ khác.

Trần Bá Duy / VOV2