Từ chương trình nghệ thuật 'Đàn chim Việt': Phá cách cần đúng cách

Tranh cãi về cách biểu diễn của các ca sĩ trong chương trình tôn vinh nhạc sĩ Văn Cao

Sau chương trình nghệ thuật "Đàn chim Việt", một sự kiện đặc biệt nhằm tôn vinh nhạc sĩ Văn Cao, dư luận đã trở nên rộn ràng với hàng loạt quan điểm đối lập xoay quanh cách biểu diễn của các danh ca, trong đó nổi bật những tên tuổi như Thanh Lam, Hà Trần và Tùng Dương.

Sự kiện "Đàn chim Việt" đã tạo ra sự mong đợi, kỳ vọng từ khán giả. Tuy nhiên, sau khi buổi biểu diễn kết thúc, mạng xã hội tràn ngập sự thất vọng và sự phản hồi đa dạng về việc các ca sĩ đã "phá" các tác phẩm gốc của nhạc sĩ Văn Cao. Quan điểm này không chỉ xuất phát từ một số người, mà còn đại diện cho khá đông ý kiến công chúng, trong đó có những nhà chuyên môn, những nhạc sĩ.

Có những ý kiến nhấn mạnh về việc các ca khúc quen thuộc như "Thiên thai", "Mùa xuân đầu tiên", “Trương Chi” đã bị biểu diễn một cách không nương tay, gây ra sự mất tông lạc điệu và thất thoát giá trị gốc của các tác phẩm. Một số người đánh giá rằng cảm giác lãng mạn và bay bổng của các bản nhạc đã bị mất đi, thay vào đó là cảm giác ma quái và thậm chí địa ngục.

Trong bức tranh phản hồi phức tạp này, nhà thơ Phan Huyền Thư đưa ra góc nhìn về vai trò của người nổi tiếng. Bà cho rằng các ngôi sao cần chấp nhận ý kiến đa dạng từ công chúng và rằng "đám đông luôn đúng". Tuy nhiên, bà cũng khuyên các nghệ sĩ không nên quá lo lắng về ý kiến của người khác và nên sống theo cách của họ.

Các ca sĩ tham gia chương trình "Đàn chim Việt" đã có những quan điểm và cảm nhận riêng về cách biểu diễn và sự phản hồi từ khán giả. Tùng Dương, một trong những người biểu diễn, chia sẻ cảm nhận rằng mỗi ca sĩ đã mang đến góc nhìn độc đáo cho các tác phẩm của Văn Cao. Ca sĩ nhấn mạnh về sự cần thiết của việc thể hiện mới mẻ để tránh làm cho trải nghiệm âm nhạc trở nên nhàm chán. Tùng Dương cho rằng việc thể nghiệm và vượt ra khỏi vùng an toàn là điều cần thiết trong nghệ thuật.

Trong cuộc tranh luận này, ban tổ chức đã thể hiện sự nhận thức và sẵn sàng học hỏi từ các ý kiến đa dạng của khán giả. Thiếu tướng, nhạc sĩ Đức Trịnh, Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam và người đứng sau hình ảnh nghệ thuật của chương trình, đã lên tiếng về sự cần thiết của sự đa dạng trong nghệ thuật. Ông cho rằng sự mới mẻ thường khó được chấp nhận ngay từ đầu, nhưng dần dần công chúng sẽ hiểu và chấp nhận. Ông cảm nhận rằng việc một số người không chấp nhận cách biểu diễn mới của các nghệ sĩ là điều bình thường và hoàn toàn nằm trong quyền của mỗi cá nhân. Ông cũng nhấn mạnh rằng không phải mọi bài hát đều phải được biểu diễn hoàn hảo, và đôi khi các nghệ sĩ cũng phải đối mặt với những thách thức đó. Sự sáng tạo thường phải đối mặt với sự phản ứng nhiều chiều của đại chúng. Ban tổ chức cũng hứa hẹn rút kinh nghiệm từ những phản hồi này để cải thiện và phát triển các chương trình nghệ thuật tương lai.

Họa sĩ Văn Thao - con trai của nhạc sĩ Văn Cao - đã chia sẻ với truyền thông rằng việc tranh luận và đánh giá là điều bình thường trong lĩnh vực nghệ thuật. Ông nhấn mạnh rằng mỗi người có thể có những ý kiến khác nhau về sự biểu diễn, và quan trọng là không nên quá chú trọng vào những chi tiết nhỏ mà bỏ qua giá trị chung của chương trình nghệ thuật.

Cuộc tranh cãi về cách thể hiện các tác phẩm âm nhạc trong chương trình "Đàn chim Việt" là một ví dụ sống động về sự đa dạng và sự đa chiều của nghệ thuật. Các ý kiến đối lập từ khán giả, ca sĩ và người tổ chức đã hình thành một cuộc thảo luận sôi nổi, với mục tiêu cuối cùng là thúc đẩy sự phát triển và cải thiện trong lĩnh vực nghệ thuật, đồng thời tôn vinh giá trị của sự sáng tạo và khác biệt.

Đôi điều về sự phá cách trong biểu diễn nghệ thuật

Biểu diễn nghệ thuật là quá trình dùng ngôn ngữ, hình ảnh, âm nhạc, hoặc các phương tiện khác để truyền tải ý nghĩa, cảm xúc, ý tưởng và thể hiện cái đẹp qua tác phẩm. Từ sự kết hợp tài năng và tâm huyết của người nghệ sĩ, chương trình biểu diễn nghệ thuật gửi đến khán giả một món quà tinh thần quý báu. Mỗi tác phẩm nghệ thuật không chỉ phản ánh thế giới xung quanh, mà còn thể hiện tâm hồn và tư duy của người sáng tạo. Trong quá trình này, khái niệm "phá cách" đã xuất hiện, đem lại những làn gió mới mẻ và thách thức truyền thống, tạo ra sự đột phá đầy thú vị.

Phá cách là hành động đột phá, đưa ra sự đổi mới và tạo ra sự khác biệt so với cái đã từng tồn tại. Phá cách trong nghệ thuật là cách người nghệ sĩ tạo ra điểm nhấn riêng, tạo ra một hình thức mới mẻ hoặc thậm chí là chống lại cách biểu hiện truyền thống.

Tuy nhiên, trước khi nói đến phá cách, quan trọng là phải hiểu đúng bản chất của khái niệm. Phá cách trong biểu diễn nghệ thuật yêu cầu một quá trình táo bạo, sáng tạo và đột phá trong cách thể hiện, đồng thời vẫn giữ vững sự tôn trọng và hiểu biết sâu sắc giá trị gốc, tinh thần và bản chất của tác phẩm. Điều này không chỉ đồng nghĩa với việc đưa nghệ thuật tiến xa hơn, mà còn thể hiện sự độc đáo và cá tính của nghệ sĩ. Phương pháp phá cách đích thực đòi hỏi sự sáng tạo và linh hoạt, song đồng thời cũng cần có nền tảng vững chắc về văn hóa, để hiểu rõ nguồn gốc và ý nghĩa của tác phẩm. Bằng cách hòa trộn tinh thần đương đại và giá trị truyền thống, phá cách không chỉ mang đến sự mới mẻ cho tác phẩm, mà còn làm phong phú thêm cảm xúc và tầm nhìn cho khán giả. Như vậy, tính chất hiện đại và sự tôn trọng đối với quá khứ có thể tạo ra những trải nghiệm nghệ thuật mới mẻ và ý nghĩa cho khán giả.

Sự phá cách không đúng cách trong biểu diễn nghệ thuật là thực hiện đổi mới mà thiếu sự hiểu biết đúng đắn về giá trị gốc, tinh thần và ý nghĩa ban đầu của tác phẩm. Điều này có thể dẫn đến sự hiểu lầm hoặc không hợp lý trong cách thể hiện, làm mất cấu trúc và sự thống nhất của tác phẩm. Sự phá cách sai cách có thể dẫn đến việc mất đi tính thẩm mỹ và các giá trị của tác phẩm, tạo ra sự nhạt nhẽo hoặc mất mát thông điệp ban đầu. Sự phá cách này có thể dẫn đến việc mất đi sự tương tác giữa tác phẩm và khán giả, tạo ra sự không hài lòng và hiểu lầm trong cách mà tác phẩm được trình diễn. Điều đó khiến cho cả người thể hiện và khán giả đều cảm thấy không hài lòng và thất bại. Tình trạng này thường xảy ra khi sự sáng tạo ép buộc tác phẩm vào một ngữ cảnh hoàn toàn mới mà không thể hiện đúng tinh thần ban đầu. Chính vì vậy, khi biểu diễn các tác phẩm đã tồn tại lâu dài và được xem là một phần của di sản văn hóa, nghệ sĩ phải đủ phông văn hóa.

Một ví dụ cụ thể trong chương trình "Đàn chim Việt" là việc biểu diễn lại "Thiên thai" theo một phong cách khác, khiến cho vẻ lãng mạn và phóng khoáng của tác phẩm gốc bị mất đi. Sự thay đổi quá đột ngột trong cách thể hiện đã làm sai lệch tính thẩm mỹ và ý nghĩa sâu sắc của bản gốc. Điều này là một minh chứng rõ ràng cho việc không thể vô tình bỏ qua giá trị truyền thống và tinh thần của tác phẩm khi thực hiện việc phá cách. Riêng với tiết mục “Mùa xuân đầu tiên”, mong đừng ngụy biện đó là sự phá cách, mà hãy thừa nhận đó là một lỗi lớn trong biểu diễn, khi mà bè chính đã át hẳn bè phụ, làm cho giọng hát chung bị lạc điệu.

Nhìn chung, phá cách trong biểu diễn nghệ thuật thuộc phạm trù văn hóa. Mỗi tác phẩm nghệ thuật phải được đặt trong mối quan hệ với các yếu tố văn hóa khác, đòi hỏi nghệ sĩ phải trau dồi, tạo cho mình một phông văn hóa dày dặn, từ đó tự tin, bước đi vững chắc trên con đường sáng tạo. Cuối cùng, xin nhắc lại lời dạy của Nhà Văn hóa Hồ Chí Minh: “Chớ gieo vừng ra ngô!”.

Toàn bộ chương trình Đàn chim Việt - 20/8/2023 - Nhà hát Lớn, Hà Nội

Phạm Việt Long