Từ khủng hoảng đến cần sa y tế: Tổng thống Sri Lanka gây bất ngờ với chính sách thị trường

Giữ kỷ luật IMF, đẩy mạnh đầu tư

Khi lên nắm quyền, Tổng thống Dissanayake từng tuyên bố sẽ đàm phán lại gói cứu trợ 2,9 tỷ USD với IMF. Nhưng đến nay, phần lớn các cam kết từ chính quyền tiền nhiệm vẫn được thực thi, bao gồm việc tăng giá năng lượng và tái cấu trúc tập đoàn điện lực quốc doanh đang thua lỗ nặng, bất chấp sự phản đối quyết liệt của công đoàn.

Tổng thống Sri Lanka Anura Kumara Dissanayake phát biểu trong một cuộc họp nội các.Ảnh: THX/TTXVN

“Chúng tôi không thể phá vỡ khuôn khổ của IMF, nếu không toàn bộ nền kinh tế sẽ hỗn loạn. Đây chưa phải là giải pháp lý tưởng, nhưng chúng tôi đang làm việc trong điều kiện thực tế”, Thứ trưởng Tài chính Anil Jayantha Fernando nhấn mạnh.

Theo ông Fernando, kinh tế Sri Lanka dự kiến tăng trưởng 4,5% trong năm nay, có thể đạt 6% vào năm 2026 và bứt tốc tới 8% trong các năm sau đó - sau khi suy thoái sâu vào 2022-2023. Để đạt mục tiêu, chính quyền Colombo đặt tham vọng tăng gấp đôi vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài lên 2 tỷ USD trong năm tới, với trọng tâm là Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và UAE.

“Bật đèn xanh” cho cần sa y tế

Một trong những quyết định táo bạo nhất của chính quyền Tổng thống Dissanayake là cho phép đầu tư gần 100 triệu USD vào 6 dự án trồng cần sa để sản xuất dầu y tế xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu. Theo Cơ quan Đầu tư Sri Lanka, các dự án này sẽ khởi động bằng mô hình thí điểm trồng trong container tại khu vực được kiểm soát an ninh chặt chẽ.

“IMF yêu cầu mọi ưu đãi thuế phải minh bạch và có quy định cụ thể. Chúng tôi đã đàm phán để tạo khung ưu đãi cho những dự án từ 50 triệu USD trở lên”, Chủ tịch Arjuna Herath cho biết. IMF xác nhận sẽ cử đoàn công tác tới Sri Lanka từ 24/9 đến 9/10 nhằm rà soát tiến trình cải cách.

Cải cách năng lượng quyết liệt

Điểm nóng nhất trong chương trình cải cách là lĩnh vực năng lượng. Chính phủ đang tiến hành chia nhỏ Tập đoàn Điện lực Ceylon với 26.000 lao động thành 6 công ty để giảm thua lỗ và tăng hiệu quả.

Bất chấp phản đối của công đoàn lo ngại tư nhân hóa, chính phủ đã tăng giá điện thêm 15% trong tháng 6 và chuẩn bị cho một đợt tăng mới vào tháng 10, sau khi từng giảm giá 20% hồi đầu năm - một bước đi khiến tài chính doanh nghiệp càng khó khăn.

“Chúng tôi phải cân bằng lợi ích: giá điện hợp lý cho người dân, nhưng đồng thời nhà đầu tư năng lượng cũng cần lợi nhuận để tiếp tục duy trì sản xuất”, Bộ trưởng Năng lượng Kumara Jayakody nói.

Ngoài ra, chính quyền Colombo dự kiến chi 3 tỷ USD để nâng công suất nhà máy lọc dầu quốc doanh lên 150.000 thùng/ngày với sự hỗ trợ của đối tác nước ngoài, đồng thời cân nhắc khởi động dự án lọc dầu 3,7 tỷ USD do Sinopec (Trung Quốc) đề xuất tại Hambantota.

Lợi thế đa số nghị viện

Các nhà phân tích nhận định, chính thế đa số áp đảo trong Quốc hội đã giúp Tổng thống Dissanayake triển khai những bước đi khó khăn mà không phải đối mặt với sức ép chính trị đáng kể.

“Điểm then chốt là Tổng thống sẵn sàng đi bao xa trên con đường cải cách. Ông không chỉ cần ý chí chính trị, mà còn phải duy trì sự ủng hộ công chúng để tiếp tục chương trình IMF và quản lý khối nợ”, chuyên gia Raynal Wickremeratne của Softlogic Stockbrokers nhận định.

Thủ tướng Harini Amarasuriya nhấn mạnh: “Nhiều chuyên gia quốc tế từng bi quan về khả năng hồi phục của chúng ta. Nhưng người dân Sri Lanka đã chứng minh điều ngược lại”.

Quỳnh Vũ