Tối ưu lợi ích trong thế giằng co

Trước áp lực từ mức thuế quan 50% từ Mỹ, Ấn Độ linh hoạt điều hướng quan hệ đối tác nhằm khai thác lợi ích tối đa. (Nguồn: Economic Times)

Mức thuế 50% mà Mỹ áp lên khoảng 48 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ chính thức có hiệu lực từ ngày 27/8, trong đó có nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nền kinh tế thứ hai châu Á. Đây là một trong những mức thuế cao nhất đối với các đối tác thương mại của Washington, nhằm phản đối việc New Delhi tiếp tục mua dầu từ Nga, dù Ấn Độ khẳng định các quyết định năng lượng dựa trên lợi ích kinh tế quốc gia.

Tác động trực diện và sâu rộng

Nhà nghiên cứu Ajay Srivastava, người đồng sáng lập Viện Nghiên cứu thương mại toàn cầu (GTRI), một tổ chức tư vấn có trụ sở tại New Delhi nhận định, “đây là một trong những cú sốc thương mại nghiêm trọng nhất mà Ấn Độ phải đối mặt trong những năm gần đây” và làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ thương mại Mỹ - Ấn.

Theo đó, thuế quan của Mỹ không chỉ đe dọa các ngành công nghiệp chủ chốt của Ấn Độ, mà còn là một phép thử đối với khả năng chống chịu của nước này, khi khả năng cạnh tranh của các ngành thâm dụng lao động của nền kinh tế đông dân nhất thế giới bị đe dọa trực tiếp, làm dấy lên lo ngại về tình trạng mất việc làm hàng loạt và kéo tăng trưởng đi xuống.

Tính toán của hãng truyền thông DW (Đức) chỉ ra, các mức thuế mới của Tổng thống Trump hiện ảnh hưởng đến hơn một nửa kim ngạch xuất khẩu trị giá 87 tỷ USD của Ấn Độ sang Mỹ mỗi năm, bao gồm các mặt hàng dệt may, đá quý và trang sức, da thuộc, hải sản và hóa chất – những ngành thâm dụng lao động và dễ bị tổn thương; tạo áp lực làm giảm khả năng cạnh tranh của hàng hóa Ấn Độ tại thị trường quan trọng hàng đầu, dẫn đến sụt giảm tới 70% kim ngạch xuất khẩu ở các lĩnh vực bị ảnh hưởng và đẩy hàng trăm nghìn lao động vào nguy cơ mất việc làm.

Một số nhà kinh tế dự báo, mức thuế quan 50% của Mỹ có thể làm giảm từ 0,5 đến 1 điểm phần trăm tăng trưởng GDP của Ấn Độ trong năm tài chính tới. Dù một số lĩnh vực quan trọng khác, như hàng điện tử, điện thoại thông minh và dược phẩm - chiếm khoảng 30% kim ngạch xuất khẩu của Ấn Độ sang Mỹ, tạm thời được miễn trừ. Điều này mang lại một chút “dễ thở”, nhưng không làm giảm đi mối lo ngại chung về một cuộc chiến thương mại leo thang.

Trước sức ép từ chính sách thuế mới của Mỹ, Thủ tướng Narendra Modi đã thể hiện lập trường kiên quyết, khẳng định Ấn Độ sẽ không thỏa hiệp lợi ích của nông dân và các doanh nghiệp nhỏ, đồng thời nhấn mạnh khả năng tự cường của nền kinh tế.

Để ứng phó thách thức, New Delhi triển khai một chiến lược đa hướng, gấp rút tham vấn các nhà xuất khẩu bị ảnh hưởng để tìm kiếm các biện pháp hỗ trợ, chuẩn bị gói hỗ trợ tài chính, đồng thời đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường. Các chương trình xúc tiến thương mại tại 40 thị trường trọng điểm ở châu Âu, châu Á và Mỹ Latinh đang được gấp rút triển khai.

Giữ thăng bằng trong bài toán kinh tế

Nhận định về lập trường của Thủ tướng Narendra Modi, các chuyên gia về chính sách đối ngoại Ấn Độ nhận định, New Delhi không hề “quay lưng” với Washington mà chỉ đang tìm cách cân bằng áp lực và khai thác lợi ích từ nhiều đối tác.

Cùng với việc khẩn trương thúc đẩy các cuộc đàm phán về các hiệp định thương mại tự do (FTA) với Liên minh châu Âu (EU), hay Vương quốc Anh, Ấn Độ coi đây là cơ hội để mở ra cánh cửa mới cho hàng hóa. Trong những tháng qua, Ấn Độ cũng nỗ lực hàn gắn quan hệ với Trung Quốc - vốn bế tắc kéo dài nhiều năm do vấn đề biên giới, hay duy trì hợp tác năng lượng và quốc phòng chặt chẽ với Nga, bất chấp những chỉ trích gay gắt từ phương Tây.

Nhìn lại, trong ba năm qua, thương mại song phương Nga-Ấn Độ đã tăng vọt lên mức kỷ lục 68,7 tỷ USD trong năm tài khóa 2024, cao gấp gần sáu lần so với trước năm 2022, chủ yếu nhờ nhập khẩu năng lượng Nga. Với nhu cầu ngày càng cao, Ấn Độ đã tranh thủ hưởng lợi từ việc các nước phương Tây chuyển hướng khỏi dầu mỏ Nga, cũng như việc Mỹ và các đồng minh áp đặt mức giá trần.

Theo cựu Đại sứ Ấn Độ tại Mỹ Meera Shankar, New Delhi “đang tìm cách tái cân bằng quan hệ với các cực địa kinh tế, đặc biệt khi Nhà Trắng không chỉ áp mức thuế rất cao với hàng hóa Ấn Độ, mà còn sử dụng biện pháp trừng phạt liên quan nhập khẩu dầu mỏ Nga – nguồn năng lượng đặc biệt quan trọng của nền kinh tế”. Nhà ngoại giao kỳ cựu cho rằng, bất đồng thương mại kéo dài có thể làm tổn hại đến thành quả hợp tác chiến lược Ấn – Mỹ suốt nhiều năm qua, đồng thời tạo cơ hội cho các cực khác mở rộng ảnh hưởng tại châu Á – Thái Bình Dương.

Trong khi đó, về phía Washington, dù căng thẳng thương mại leo thang, Tổng thống Trump vẫn gọi quan hệ Mỹ - Ấn là “đặc biệt” và trấn an “không có gì phải lo lắng”. Ông ca ngợi Thủ tướng Modi là “người bạn lớn” dù “chưa hài lòng với một số động thái gần đây của đối tác”.

Đáp lại, viết trên mạng xã hội X, Thủ tướng Modi bày tỏ “trân trọng và hoàn toàn đồng tình” với đánh giá tích cực của ông Trump, đồng thời khẳng định “quan hệ đối tác chiến lược toàn cầu toàn diện giữa hai nước vẫn rất tích cực và hướng về tương lai”.

Quốc gia tỷ dân cũng hiểu rằng không thể để tình trạng bế tắc với Mỹ kéo dài. New Delhi có thể phòng ngừa, tạo thế cạnh tranh hay đa dạng hóa quan hệ đối tác… nhưng Washington vẫn là đối tác then chốt không chỉ về kinh tế và công nghệ, mà còn cả quốc phòng và địa chính trị. Như nhận định của Giáo sư Amitabh Mattoo, Trưởng khoa Nghiên cứu quốc tế Đại học Jawaharlal Nehru, “mối quan hệ Ấn – Mỹ đang có những biến động, nhưng hội tụ mạnh hơn chia rẽ. Với cả hai quốc gia, hợp tác là nhu cầu, còn mâu thuẫn là thứ xa xỉ”.

Giáo sư Sreeram Chaulia của Trường Quan hệ quốc tế Jindal cũng cho rằng, dù tăng cường quan hệ với Trung Quốc và Nga, Ấn Độ không có ý định thay thế vai trò của Mỹ trong tính toán chiến lược, nhất là khi nước này đang chịu thâm hụt thương mại khổng lồ với các đối tác này. Chẳng hạn, thâm hụt thương mại của Ấn Độ với Trung Quốc là hơn 99 tỷ USD trong năm tài khóa 2024–2025, còn với Nga là khoảng 59 tỷ USD.

Các học giả quốc tế nhận định, chiến lược của New Delhi là “đi dây” khéo léo để tối đa hóa lợi ích. Trong bối cảnh các mảng quyền lực toàn cầu đang dịch chuyển, Ấn Độ linh hoạt định vị mình giữa các trung tâm ảnh hưởng lớn, tìm cách đẩy mạnh hợp tác với châu Âu, vừa hâm nóng quan hệ với Trung Quốc, duy trì liên kết với Nga, vừa bảo vệ quan hệ chiến lược với Mỹ.

Minh Anh