Tự kiểm soát là gì?

Không thể kiểm soát được các sự kiện, tôi kiểm soát chính mình - Michel de Montaigne, Essays.

Hãy kiểm soát bản thân, còn không sẽ có người kiểm soát bạn - Khuyết danh.

Người mẹ nghiện bài poker điện tử bị kỹ thuật củng cố gián đoạn của phần mềm kiểm soát, khiến cô khó lòng rời chỗ ấy để dành thời gian cho gia đình và có thể tiêu tán tất cả tiền bạc của mình. Thanh niên trẻ tuổi ham muốn được chú ý viện tới hành vi ngày càng bạo lực, được tiếp sức bởi kỹ thuật củng cố khích lệ trên nhiều nền tảng mạng xã hội.

Nắm được quyền kiểm soát, hay giành lại quyền ấy, không phải lúc nào cũng dễ dàng. Từ khi Homer kể câu chuyện về Ulysses, người đã ra lệnh cho các thủy thủ trói chàng vào cột buồm để không bị bài hát ngọt ngào nhưng chết chóc của đám người cá quyến rũ, người ta đã nghĩ ra vô số cách để giành lấy quyền kiểm soát. Có người hứa hẹn với đấng sinh thành đã quá cố hay với một người bạn.

Những người khác nhờ tới các nhóm hỗ trợ như “hội người nghiện cờ bạc” hay “hội người nghiện điện thoại” (đều ẩn danh), hay tìm một người bạn thân mà cùng nhau, họ có thể hạn chế thời gian đánh bạc trên mạng, xem nội dung khiêu dâm trên internet hay các trò chơi điện tử bắn súng được thiết kế để gây nghiện.

Giành được quyền kiểm soát vốn đã khó khăn, thiết kế công nghệ đang khiến việc đó ngày càng khó khăn hơn. Tương tự, thuốc lá đã được thiết kế để gây nghiện bằng cách thêm vào những hóa chất nhất định không cần thiết chỉ để mang lại khoái cảm khi hút, và máy kéo xèng được thiết kế để lôi kéo con bạc tiếp tục chơi ngay cả khi họ cảm thấy tốt hơn là nên dừng lại.

Ngành công nghiệp thuốc lá, ngành máy chơi cờ bạc và các công ty công nghệ đều đã được các tổ chức y tế yêu cầu ngừng khai thác điểm yếu của con người. Và ở chừng mực nào đó, các công ty công nghệ đã tuân thủ khi quảng bá các ứng dụng cho phép tắt thông báo, giới hạn những ai có thể xem số lượt thích hay nhắc nhở người dùng nghỉ ngơi.

Trong chương này, chúng ta sẽ xem xét cách củng cố năng lực tự kiểm soát trong thế giới số. Tự kiểm soát không có nghĩa là không chơi trò chơi điện tử và từ bỏ mọi yếu tố gây phân tâm. Nó có nghĩa là có thể ngừng lại khi ta thực sự muốn làm chuyện gì khác, là biết rằng sau đấy ta sẽ hối tiếc thời gian lướt điện thoại, hay khi nào thì hoạt động đấy đe dọa sức khỏe của ta và của những người khác.

Gerd Gigerenzer/NXB Trẻ