Từ kỷ luật truyền thống đến kỷ luật tích cực là phương pháp xây dựng 'trường học hạnh phúc'
Hội thảo 'Kỷ luật tích cực đối với học sinh phổ thông trong môi trường giáo dục hạnh phúc' được Trường THPT Lương Khánh Thiện đăng cai tổ chức.
Sáng ngày 28/11, Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng chỉ đạo Trường Trung học phổ thông Lương Khánh Thiện - Hệ thống giáo dục HPG tổ chức Hội thảo "Kỷ luật tích cực đối với học sinh phổ thông trong môi trường giáo dục hạnh phúc".
Hội thảo được tổ chức trong bối cảnh Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT về khen thưởng và kỷ luật học sinh với nhiều điểm mới mang tính nhân văn sâu sắc. Đây là một sự kiện có ảnh hưởng rất lớn đến tư duy quản lý giáo dục trên cả nước, tạo hành lang pháp lý cho một nền giáo dục bao dung hơn, hướng tới sự tiến bộ của người học.
Do đó, hội thảo được tổ chức nhằm tìm kiếm giải pháp thực tiễn để đưa Thông tư 19 vào cuộc sống; hình thành thói quen ở giáo viên trong việc sử dụng các biện pháp giáo dục tích cực để ngăn ngừa, giảm thiểu các hành vi tiêu cực, góp phần xây dựng văn hóa học đường lành mạnh.
Hội thảo "Kỷ luật tích cực đối với học sinh phổ thông trong môi trường giáo dục hạnh phúc" được trường THPT Lương Khánh Thiện đăng cai tổ chức thu hút đông đảo đại biểu tham dự
Tham dự hội thảo có lãnh đạo Ủy ban nhân dân thành phố; Tiến sĩ Đỗ Duy Hưng - Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng và các phòng ban chuyên môn; Lãnh đạo Sở Khoa học và Công nghệ Hải Phòng; Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoàng Yến, Chuyên gia giáo dục đặc biệt, Chuyên gia phát triển chiến lược Trường Đại học Thủ đô Hà Nội; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội; Lãnh đạo các trường trung học cơ sở, trung học phổ thông trên địa bàn thành phố; Đại diện giáo viên chủ nhiệm một số đơn vị trường; đại diện cha mẹ học sinh và học sinh.
Phát biểu khai mạc hội thảo, Tiến sĩ Đỗ Duy Hưng - Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng cho biết: Những năm gần đây trên thế giới cũng như tại Việt Nam, quan điểm về giáo dục đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ, từ chú trọng truyền thụ kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học. Tuy nhiên, song hành với sự phát triển đó, tình trạng vi phạm kỷ luật học đường, bạo lực học đường hay những tổn thương tâm lý của học sinh vẫn đang là những "nốt trầm" khiến chúng ta day dứt.
Thực tế cho thấy, các biện pháp kỷ luật mang tính trừng phạt, răn đe truyền thống đôi khi không còn phù hợp, thậm chí tạo ra khoảng cách giữa thầy và trò. Điều này đã trở thành mối quan tâm của toàn xã hội và đặt ra nhu cầu cấp thiết đối với việc đổi mới phương pháp giáo dục, chuyển từ "xử lý hành vi" sang "giáo dục nhân cách".
Tiến sĩ Đỗ Duy Hưng - Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng phát biểu khai mạc hội thảo.
Theo Tiến sĩ Đỗ Duy Hưng, trong thời gian qua, mặc dù chủ trương xây dựng "Trường học hạnh phúc" đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo, các cấp, các ngành và toàn xã hội quan tâm, nhưng việc cụ thể hóa nó bằng các biện pháp kỷ luật tích cực vẫn là một vấn đề mà các nhà trường, các thầy cô giáo gặp nhiều trở ngại, nhất là trong bối cảnh áp lực trường lớp hiện nay. Những rào cản về thói quen giáo dục cũ, thiếu các kỹ năng xử lý tình huống sư phạm, cộng thêm áp lực từ phía gia đình và xã hội đã dẫn đến việc nhiều giáo viên lúng túng, vi phạm, thậm chí e ngại khi xử lý học sinh.
Trong khi đó, đối với học sinh phổ thông, lứa tuổi đang định hình mạnh mẽ về nhân cách, việc áp dụng kỷ luật tích cực đóng vai trò hết sức quan trọng trong suốt quá trình trưởng thành của các em. Rất nhiều trường hợp, khi chúng ta dùng sự áp đặt thay vì thấu hiểu, chúng ta đã vô tình bỏ qua "giai đoạn vàng" để kết nối và giúp các em tự nhận thức, tự điều chỉnh hành vi.
Làm thế nào để duy trì kỷ cương trường lớp mà không làm tổn thương lòng tự trọng của học sinh? Làm thế nào để mỗi ngày đến trường thực sự là một ngày vui, nơi học sinh cảm thấy an toàn, được tôn trọng và yêu thương để phát triển năng lực tốt nhất luôn là câu hỏi được đặt ra với các nhà quản lý, các thầy cô giáo và các bậc phụ huynh. Đây cũng chính là vấn đề mà ngành Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng quan tâm.
Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng cũng cho biết thêm, mô hình giáo dục của nhiều trường học trên địa bàn thành phố trong thời gian qua đã bước đầu cho thấy hiệu quả của việc kiên trì áp dụng kỷ luật tích cực, tạo nên sự thay đổi rõ rệt trong nhận thức của học sinh và sự đồng thuận của phụ huynh. Tuy vậy, để nhân rộng mô hình này ra toàn thành phố, chúng ta cần phải làm nhiều hơn nữa mới có thể đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.
Là một trong những chuyên gia giáo dục, giữ vai trò cố vấn của hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội nhấn mạnh xây dựng mô hình trường học hạnh phúc là một trong những biện pháp kỷ luật tích cực. Trong đó, trường học hạnh phúc là nơi học sinh, giáo viên và cán bộ nhân viên cảm thấy được yêu thương, được an toàn, được tôn trọng, được hiểu và có giá trị.
Khi ấy, học sinh sẽ hạnh phúc trong ngôi trường hạnh phúc, coi lỗi lầm là cơ hội, ai cũng có quyền được bảo vệ. Đặc biệt giáo viên cần đảm bảo công bằng trong mọi tình huống, ân cần quan tâm và lắng nghe, không phân biệt đối xử. Học sinh được bộc lộ cảm xúc chân thực, kể cả những cảm xúc không tích cực, được trả lời rõ ràng và hợp lý với mối quan tâm của mình, được nhận ra cảm xúc đằng sau lời nói, được tham gia, được hưởng ứng các ý tưởng.
Thầy Nam cũng nêu ra các tiêu chí và khung để xây dựng mô hình trường học hạnh phúc trên thế giới và ứng dụng tại Việt Nam. Trong đó, nhấn mạnh những hậu quả khó lường của kỷ luật truyền thống, từ đó đưa ra các phương pháp tích cực để giáo dục học sinh.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội.
Trong khi đó, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoàng Yến - Chuyên gia giáo dục đặc biệt, Chuyên gia phát triển chiến lược Trường Đại học Thủ đô Hà Nội nhìn nhận xu hướng chuyển đổi từ kỷ luật truyền thống đến kỷ luật tích cực là xu hướng giáo dục tất yếu trong thế kỷ 21.
Thực tế, trên thế giới phương pháp kỷ luật tích cực đã được áp dụng từ lâu. Đây là phương pháp giáo dục giúp trẻ phát triển tự kiểm soát và trách nhiệm, không dùng hình phạt. Phụ huynh dạy con bằng yêu thương và kiên định, không quá nghiêm khắc cũng không quá nuông chiều.
Theo cô Yến, kỷ luật tích cực không phải là "bỏ kỷ luật" mà là tái định nghĩa kỷ luật từ kiểm soát bằng sợ hãi và trừng phạt sang dạy dỗ bằng tôn trọng và kết nối. Giáo dục không chỉ là truyền thụ kiến thức, mà là nuôi dưỡng con người toàn diện, có năng lực, có trách nhiệm và có lòng nhân ái.
Kỷ luật tích cực mang tới nhiều lợi ích cho cả học sinh, giáo viên và nhà trường. Với học sinh, việc này sẽ giúp các em phát triển tự kiểm soát và trách nhiệm, tăng kỹ năng xã hội cảm xúc, cải thiện kết quả học tập và động lực học, tăng hạnh phúc và sức khỏe tinh thần.
Với giáo viên, thầy cô sẽ giảm căng thẳng và mệt mỏi, xây dựng mối quan hệ tích cực với học sinh, giúp tăng hiệu quả giảng dạy và quản lý lớp.
Với nhà trường, kỷ luật tích cực giúp giảm vi phạm kỷ luật và bạo lực học đường, tạo môi trường an toàn và hỗ trợ, nâng cao uy tín và chất lượng giáo dục.
Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoàng Yến - Chuyên gia giáo dục đặc biệt, Chuyên gia phát triển chiến lược Trường Đại học Thủ đô Hà Nội.
Thạc sĩ Vũ Xuân Trung, Giám đốc Điều hành khối Phổ thông & Nghề nghiệp tại Hệ thống Giáo dục HPG, kiêm Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Lương Khánh Thiện chia sẻ: Trong bối cảnh toàn ngành giáo dục đang quyết liệt triển khai tinh thần đổi mới theo định hướng xây dựng "Trường học hạnh phúc", việc chuyển đổi các phương pháp sư phạm truyền thống sang cách tiếp cận hiện đại, đề cao sự tôn trọng, thấu hiểu và nhân văn đối với người học là yêu cầu vô cùng cấp thiết.
Trong đó, "kỷ luật tích cực" được xác định là triết lý và phương pháp tiếp cận nền tảng. Phương pháp này không chỉ giúp đội ngũ giáo viên kiến tạo một môi trường học tập an toàn, không trừng phạt, mà còn là chìa khóa để khai phóng tiềm năng và thực sự tôn trọng sự khác biệt của mỗi học sinh, từ đó thúc đẩy sự phát triển giáo dục toàn diện và bền vững.
Theo thầy Trung, Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT chính thức loại bỏ các hình thức kỷ luật mang tính trừng phạt, ảnh hưởng đến thân thể và tinh thần học sinh, như "phê bình trước lớp" hay "cảnh cáo ghi học bạ". Điều này cũng đặt ra một số thách thức đối với giáo viên như thiếu công cụ "răn đe" truyền thống làm gia tăng các hành vi không phù hợp của học sinh, dẫn đến căng thẳng và áp lực lớn cho giáo viên.
Do đó, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Lương Khánh Thiện đề xuất mô hình kỷ luật tích cực 3 tầng, kết hợp giữa hệ thống PBIS (Positive Behavioral Interventions and Supports - Can thiệp và hỗ trợ hành vi tích cực) và tâm lý kỷ luật tích cực, để tạo ra một môi trường học đường hiệu quả và nhân văn.
Mô hình kỷ luật tích cực 3 tầng, kết hợp giữa hệ thống PBIS và tâm lý kỷ luật tích cực do Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Lương Khánh Thiện đề xuất.
Theo đó, tầng 1 là nền tảng hạnh phúc dành cho 100% học sinh bằng cách xây dựng "Kỳ vọng hành vi" thay vì nội quy cấm đoán. Sử dụng "Vé xanh/Thẻ khen thưởng" (Green Ticket) ghi nhận hành vi tích cực. Tích hợp giáo dục cảm xúc xã hội (SEL) vào giờ sinh hoạt.
Tầng 2 là kết nối và điều chỉnh dành cho 10-15% học sinh có nguy cơ. Cụ thể, người đỡ đầu (Check-in/Check-out) giúp học sinh đặt mục tiêu hành vi.
Xây dựng góc tĩnh tâm (Calm Corner) là không gian tự điều hòa cảm xúc. Đồng thời, triển khai hợp đồng hành vi là cam kết 3 bên (giáo viên - học sinh - phụ huynh) tập trung vào giải pháp hỗ trợ.
Tầng 3 là phục hồi và trách nhiệm dành cho 1-5% học sinh cá biệt. Phòng Công tác học sinh chuyển đổi chức năng từ "xử phạt" sang "hỗ trợ tâm lý và phục hồi". Đặc biệt xây dựng hội nghị hòa giải áp dụng quy trình phục hồi đến học sinh nhận diện tổn thương đã gây ra và cam kết sửa chữa. Giờ phục hồi hành vi là biện pháp hoạt động để chuộc lỗi thay thế cho đình chỉ học.
