Từ lễ tang NSƯT Ngọc Trinh: Đừng biến tang lễ thành 'content'

Tang lễ vốn dĩ là nơi tưởng niệm, nơi người thân, bạn bè và công chúng tiễn đưa người đã khuất trong không khí trang nghiêm. Thế nhưng, tại một số tang lễ nghệ sĩ nổi tiếng gần đây, sự xuất hiện ồn ào của Youtuber, Tiktoker đã khiến nhiều người bức xúc.

Tang lễ NSƯT Ngọc Trinh là ví dụ điển hình: thay vì giữ sự tôn trọng tối thiểu, họ biến chốn linh thiêng thành “cái chợ” với những chiếc điện thoại dí sát vào mặt khách viếng, kèm theo những tiếng reo hò như đang phát sóng trực tiếp một buổi biểu diễn. Khi người thân góp ý, lập tức máy quay hướng ngược lại để bôi bác, thêu dệt rồi tung lên mạng nhằm câu view.

Dù gia đình đã thông báo không quay phim, chụp ảnh hay livestream, nhưng một số YouTuber, TikToker cùng nhiều người hiếu kỳ vẫn tranh thủ quay cảnh nghệ sĩ đến viếng từ sáng đến khuya. Ảnh: Chụp màn hình TikTok

Hành vi đó là sự xúc phạm tang gia, xúc phạm người đã khuất và cho thấy một khoảng trống lớn về văn hóa ứng xử trong truyền thông số. Cái gọi là “tự do mạng” không thể là cái cớ để biến nỗi đau thành công cụ kiếm tiền.

Việc một số Youtuber, Tiktoker hay streamer xuất hiện ở tang lễ nghệ sĩ nổi tiếng là điều dễ hiểu vì đây là sự kiện thu hút sự quan tâm của công chúng. Tuy nhiên, khi sự việc bị biến tướng, như gí máy quay vào mặt khách viếng, giật tít hay thêu dệt những câu chuyện không có thật để “câu view”, thì đó là sự xúc phạm đáng chê trách, phơi bày sự thiếu hụt chuẩn mực văn hóa trên mạng xã hội.

Thạc sĩ Trần Xuân Tiến, Chuyên gia Báo chí - Truyền thông.

Thực trạng này cho thấy truyền thông số đang bị cuốn vào vòng xoáy “câu view”, phản ánh sự mất cân bằng khi công nghệ phát triển quá nhanh, còn văn hóa và đạo đức lại chưa theo kịp. Khi sự riêng tư bị biến thành công cụ tăng lượt xem, đó là dấu hiệu cảnh báo về một xu hướng truyền thông thiếu trách nhiệm, cần sớm được điều chỉnh.

Nguyên tắc quan trọng nhất chính là tôn trọng ý nguyện của gia đình. Kể cả khi được đồng ý, việc ghi hình cũng chỉ nên dừng lại ở mức cần thiết, giữ sự trang nghiêm, tránh khai thác cảm xúc riêng tư. Nếu gia đình mong muốn sự riêng tư tuyệt đối, truyền thông cần tôn trọng và chỉ đưa tin ở mức thông báo chính thức. Điều đó vừa đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng, vừa không biến tang lễ thành sân khấu để khai thác nội dung. Giữ giới hạn này chính là giữ đạo đức nghề nghiệp, giữ văn hóa ứng xử.

Ranh giới giữa việc “ghi lại để tưởng nhớ” và hành vi phản cảm nằm ở thái độ và mục đích. Nếu ghi lại với sự trang nghiêm, tiết chế, tập trung vào tri ân người đã khuất thì đó là tưởng nhớ. Nhưng khi khai thác đời tư, phóng đại, giật tít hay gây ồn ào để thu hút người xem thì đó là phản cảm, đáng lên án. Truyền thông có trách nhiệm định hướng dư luận bằng cách đưa tin chuẩn mực, chỉ ra hành vi lệch chuẩn, khẳng định những giá trị tôn trọng và nhân văn. Khi công chúng thấy rõ sự khác biệt, họ sẽ tự khắc tẩy chay nội dung phản cảm.

Điều quan trọng nhất cần nhắc đến chính là trách nhiệm xã hội. Người làm nội dung không chỉ sáng tạo cho riêng mình, mà sản phẩm của họ còn tác động đến nhận thức và hành vi của cộng đồng. Nếu không đặt ra giới hạn đạo đức, sự tự do sáng tạo sẽ biến thành sự tùy tiện nguy hại. Ý thức được trách nhiệm xã hội chính là thước đo sự chuyên nghiệp và là yếu tố quyết định sự bền vững của người làm nội dung.

Trong bối cảnh pháp luật hiện nay chưa có quy định đặc thù cho hoạt động của YouTuber hay TikToker tại những tình huống nhạy cảm như tang lễ, giải pháp trước mắt, theo ông Tiến, là xây dựng những chuẩn mực ứng xử. Trước hết, cần tôn trọng tuyệt đối quyền riêng tư của gia đình. Bên cạnh đó, truyền thông chính thống nên đi đầu trong việc định hướng bằng những nội dung trang trọng, nhân văn, để công chúng có khuôn mẫu hành xử đúng mực. Đồng thời, cần khuyến khích khán giả bày tỏ sự tiếc thương qua những kênh phù hợp như chia sẻ ký ức, viết lời tri ân, thay vì chạy theo các video giật gân. Khi văn hóa ứng xử được định hình, những nội dung phản cảm sẽ bị đào thải.

Vấn đề không chỉ dừng lại ở một vài cá nhân làm nội dung mà là sự xuống cấp về chuẩn mực ứng xử trong xã hội số. Giữ gìn sự trang nghiêm cho người đã khuất, đồng thời khẳng định đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội, chính là thước đo cho sự văn minh của truyền thông và của cả cộng đồng.

ThS TRẦN XUÂN TIẾN