Từ món ăn đến biểu tượng văn hóa: Tôm hùm đã trở thành hiện tượng mới

Theo hãng truyền thông địa phương phi lợi nhuận Maine Public, tại bờ biển New England, nhu cầu và chi phí đối với tôm hùm vẫn tiếp tục tăng vào thời điểm hiện tại.

Một bức tĩnh vật của tác giả Willem Kalf từ năm 1653 mô tả một loạt các đồ vật xa xỉ, với con tôm hùm là điểm nhấn. Các nghệ sĩ trong thời kỳ này đã vẽ những cảnh xa hoa của hàng hóa nhập khẩu như một sự thể hiện của sự thế tục, quyền lực và sự giàu có. Ảnh: Fine Art Images/Heritage Images/Getty Images

Trên mạng xã hội ngày nay, tôm hùm được đóng khung trong những câu chuyện kể là món ăn dành cho người nghèo. Một sự thật rằng tôm hùm từng được xem là món ăn của người nghèo và tù nhân thế kỉ 19 vì không được ưa chuộng.

"Loài sinh vật biển này đã trở thành món ăn của người dân trong khoảng 250 triệu năm", tác giả Elisabeth Townsend đã ghi lại trong cuốn sách "Lobster: A Global History".

Theo hãng CNN, từ loài tôm hùm Mỹ có móng vuốt lớn đến tôm hùm gai ở Nhật Bản; hay từ món tôm hùm đá được ưa chuộng ở Nam Phi và Úc đến tôm càng được tôn sùng trong ẩm thực Pháp, tôm hùm đã có một lịch sử ẩm thực lâu đời và đa dạng trên khắp thế giới.

"Nhân duyên của thế giới với món ăn này bắt đầu từ nhu cầu thiết yếu. Con người cần ăn và loại tôm hùm này dễ dàng tìm thấy ở đại dương. Nhưng giờ đây, loại động vật có vỏ này không đơn thuần là thức ăn, món ăn này cũng được xem là biểu tượng văn hóa", ông Townsend viết.

Từ 'món ăn sinh tồn' đến thực phẩm sang chảnh đắt đỏ

Theo tác giả Townsend, trong lịch sử ban đầu, quay trở lại thời kỳ đồ đá, tôm hùm được coi là "món ăn sinh tồn". Tuy nhiên, ngày nay giá tôm hùm cao hơn nhiều vì được đánh giá là khó thu thập và vận chuyển.

"Tôm hùm là loài sinh vật được tôn kính tại một số thời điểm trong thế giới cổ đại. Tôm hùm cũng là biểu tượng xuất hiện ở một ngôi đền Ai Cập thế kỷ 15 trước Công nguyên và sàn khảm khoảng thế kỷ 1 trước Công nguyên ở Pompeii ", ông Townsend giải thích.

Tương tự như vậy, họa tiết tôm hùm trên đồ gốm ở nền văn hóa Moche của Peru, từ thế kỷ 1 đến thế kỷ 8, cho thấy giá trị loài động vật giáp xác này đã tồn tại từ lâu trong cộng đồng ven biển.

Qua các thời đại và khu vực, tôm hùm được tiêu thụ theo nhiều cách khác nhau. Các chế phẩm đơn giản nhất của món ăn là luộc hay hun khói hoặc nướng, như trong các cộng đồng thổ dân châu Mỹ ven biển đã chế biến từ lâu trước khi New England nổi tiếng với món sò nướng.

Theo tác giả Townsend, vào thời điểm châu Âu bước vào thời Trung cổ, các sách dạy nấu ăn đã gợi ý món súp tôm hùm tẩm gia vị mặc dù nguyên liệu này đắt tiền do chi phí vận chuyển.

Và khi thương mại hàng hải bắt đầu phát triển trên thế giới, tôm hùm đã trở thành một nguyên liệu quan trọng của món ăn đối với những người châu Âu quý tộc.

Biểu tượng văn hóa

Chiếc váy dạ hội bằng lụa organza của nhà thiết kế Elsa Schiaparelli kết hợp với Dalí đánh dấu sự hợp tác tiên phong trong thời trang và nghệ thuật, trở thành chuẩn mực văn hóa. Ảnh: Jacqueline Larma/AP

Nếu Hà Lan xem hình ảnh tôm hùm đóng vai trò quan trọng trong nghệ thuật thì phong trào siêu thực vào giữa thế kỷ 20 đã xem tôm hùm là biểu tượng thời trang cao cấp trong những chiếc váy hiện đại, bắt nguồn từ sự hợp tác sáng tạo giữa họa sĩ Dalí và nhà thiết kế thời trang người Ý Elsa Schiaparelli.

Bà Schiaparelli "cảm thấy gắn bó với phong trào này để phát huy trí tưởng tượng và sự bất ngờ trong các thiết kế", bà Marie-Sophie Carron de la Carrìere, người đã tổ chức một buổi trình diễn về tác phẩm của nhà thiết kế thời trang này tại Museé des Arts Décoratifs ở Paris vào năm 2022 giải thích.

Vào những năm 1930, khi cặp đôi này bắt tay hợp tác, tôm hùm cũng trở thành món ăn chính trong ẩm thực cao cấp. Trong khi thời kỳ hoàng kim của ẩm thực Pháp (ẩm thực cao cấp) nghĩ ra cách chế biến sò điệp với nấm cục và rượu sâm panh thì những thực khách giàu có ở New York sẽ thưởng thức tôm hùm tại các nhà hàng sang trọng nhất của thành phố.

Ngày nay, những hình ảnh tôm hùm thường xuất hiện trong thời trang cao cấp. Anna Wintour - được cho là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất trong thế giới thời trang ngày nay - từng mặc một chiếc váy hình ảnh tôm hùm của nhà mốt Prada đến Met Gala năm 2012 hay diễn viên người Mỹ Zendaya đã diện một chiếc váy mang biểu tượng tôm hùm vào năm ngoái. Cả hai nhân vật có ảnh hưởng này đã khiến chúng ta gợi nhớ đến sản phẩm thời trang của nhà thiết kế Schiaparelli trước đây.

Bên cạnh đó, người tiền nhiệm của Roseberry tại nhà mốt Bertrand Guyon cũng đã tái hiện lại tác phẩm này trong một chiếc váy cho bộ sưu tập Haute Couture Xuân 2017 để kỷ niệm 80 năm ngày tạo nên thương hiệu thời trang.

Với vị thế ảnh hưởng trong cả thế giới ẩm thực và văn hóa thị giác, hình ảnh tôm hùm sẽ tiếp tục trở thành biểu tượng của địa vị và phong cách trong tương lai bởi sự lan tỏa và ưa chuộng của thế giới với loài sinh vật này./.

Hồng Nhung