Từ mùa Thu lịch sử đến những bứt phá của Thái Nguyên

80 năm sau ngày thành lập chính quyền cách mạng (20/8/1945 - 20/8/2025), tỉnh Thái Nguyên không ngừng thay đổi, khẳng định vị thế.

Bản lĩnh trong kháng chiến, tiên phong kiến quốc

80 năm đã trôi qua kể từ mùa Thu lịch sử năm 1945, nhưng ký ức về những ngày Tổng khởi nghĩa vẫn còn in đậm trong lòng người dân Thái Nguyên. Ngày 20/8/1945, khắp phố phường, làng bản vang dội tiếng trống, tiếng hò reo, cờ đỏ sao vàng rực rỡ bay cao, báo hiệu chính quyền cách mạng đã về tay nhân dân.

Chỉ ít ngày sau, hòa cùng khí thế trong ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập (2/9/1945), Thái Nguyên lại rực rỡ cờ hoa, khẳng định khát vọng tự do, độc lập của cả dân tộc.

Trước đó, ngày 16/8/1945, từ Tân Trào, đoàn quân Giải phóng do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy đã tiến về giải phóng tỉnh lỵ, mở đầu cao trào Tổng khởi nghĩa. Sáng 20-8, quân và dân Thái Nguyên đồng lòng tiến công, bao vây quân Nhật, giải phóng tỉnh lỵ.

Chiều cùng ngày, tại Sân vận động thị xã Thái Nguyên, Ủy ban Khởi nghĩa long trọng tuyên bố xóa bỏ chính quyền bù nhìn, thành lập chính quyền cách mạng lâm thời - dấu mốc lịch sử chói sáng trên vùng đất “Thủ đô gió ngàn”.

Với vị trí được ví như “phên dậu” của Thủ đô Hà Nội, “tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ thủ”, Thái Nguyên đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng lựa chọn làm căn cứ địa trong suốt 9 năm kháng chiến trường kỳ. ATK Định Hóa, cùng những địa danh lịch sử như Tỉn Keo, suối Khuôn Tát… trở thành nơi ghi dấu những quyết sách chiến lược, góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu.

Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đỉnh đèo De, xã Phú Đình.

Sau năm 1954, khi hòa bình lập lại, Thái Nguyên bước vào thời kỳ khôi phục và kiến thiết đất nước. Năm 1963, Nhà máy Gang thép Thái Nguyên - công trình công nghiệp trọng điểm đầu tiên của miền Bắc - chính thức đi vào hoạt động. Không chỉ là biểu tượng của ngành luyện kim, công trình còn là minh chứng cho ý chí tự lực, tự cường, là niềm tự hào của cả nước trong sự nghiệp công nghiệp hóa.

Cùng với gang thép, nhiều ngành công nghiệp, trường học, bệnh viện, công trình hạ tầng đã lần lượt hình thành, đưa Thái Nguyên trở thành trung tâm công nghiệp, kinh tế, văn hóa quan trọng của miền Bắc.

Nhắc đến Thái Nguyên cũng không thể quên đêm Noel năm 1972, khi 60 thanh niên xung phong Đại đội 915 anh dũng hy sinh để giải tỏa hàng hóa chi viện cho miền Nam. Bi tráng mà bất khuất, sự kiện ấy đã khắc sâu thêm truyền thống anh hùng của vùng đất “Thủ đô gió ngàn”.

Anh Phùng Khắc Hiếu, Phó Bí thư Đoàn phường Gia Sàng: Tôi và các bạn trẻ bồi hồi khi nhắc đến sự hy sinh của 60 thanh niên xung phong Đại đội 915. Trước anh linh các liệt sĩ, thế hệ trẻ chúng tôi nguyện học tập, rèn luyện và phấn đấu hết mình, góp sức xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh, văn minh, xứng đáng với truyền thống quê hương Anh hùng.

Bứt phá trong đổi mới, vươn mình hội nhập

Bước vào thời kỳ đổi mới năm 1986, Thái Nguyên đối mặt nhiều khó khăn: Hạ tầng còn hạn chế, kinh tế phụ thuộc nông nghiệp và công nghiệp truyền thống, đời sống nhân dân còn nghèo khó. Song, với quyết tâm chính trị và sự năng động của người dân, tỉnh từng bước đổi mới tư duy, tận dụng tiềm năng để phát triển.

Thập niên 1990, sản xuất phục hồi, giao thông được cải thiện, thương mại mở rộng. Đáng chú ý, năm 1994, Đại học Thái Nguyên được thành lập, trở thành trung tâm đào tạo lớn của vùng Trung du và miền núi phía Bắc.

Khu công nghiệp Yên Bình thu hút nhiều nhà đầu tư lớn.

Những năm đầu thế kỷ 21, làn sóng đầu tư nước ngoài - tiêu biểu là Tập đoàn Samsung tại Khu công nghiệp Yên Bình đã tạo bước ngoặt lịch sử. Đưa Thái Nguyên vươn lên nhóm đầu cả nước về xuất khẩu, đến nay đạt trên 30 tỷ USD/năm, hình thành nền công nghiệp điện tử, công nghiệp hỗ trợ năng động.

Không chỉ trên phương diện kinh tế, diện mạo đô thị Thái Nguyên cũng đổi thay nhanh chóng. Hệ thống giao thông hiện đại, các khu đô thị mới cùng nhiều trường học, bệnh viện quy mô lớn đã góp phần tạo nên một không gian sống năng động, hiện đại và ngày càng hấp dẫn.

Giai đoạn 2020-2025 đánh dấu bước bứt phá mới. Thái Nguyên đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển chính quyền điện tử, kinh tế số, cải cách hành chính. Tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân đạt 7,3%/năm, quy mô kinh tế năm 2025 ước đạt hơn 200 nghìn tỷ đồng, gấp 1,6 lần năm 2020. GRDP bình quân đầu người đạt 119 triệu đồng, tăng 1,5 lần so với năm 2020.

Sản xuất thép cán tại Công ty CP Gang thép Thái Nguyên.

Công nghiệp tiếp tục là động lực tăng trưởng, trong đó khu vực FDI giữ vai trò chủ đạo, chiếm tới 92% giá trị sản xuất công nghiệp. Ngành Nông nghiệp phát triển theo hướng hàng hóa, với 575 sản phẩm OCOP đạt từ 3 đến 5 sao, trong đó có 10 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao. Đặc biệt, chè Thái Nguyên đã khẳng định thương hiệu tại nhiều thị trường quốc tế, chỉ dẫn địa lý “Tân Cương” được bảo hộ tại châu Âu.

Song song phát triển kinh tế, tỉnh chú trọng chương trình xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững; an sinh xã hội được quan tâm, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 1,41%/năm. Giai đoạn 2020-2025, tỉnh đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, thực hiện xóa nhà tạm, nhà dột nát cho 13.945 hộ nghèo, hộ cận nghèo có khó khăn về nhà ở; là một trong ba tỉnh tiên phong hoàn thành sớm nhất cả nước.

Từ ngày 15/7/2025, 37 xã, phường khu vực phía Bắc tỉnh tiếp tục khởi công xây dựng, sửa chữa nhà ở cho 4.744 hộ nghèo, cận nghèo.

Thái Nguyên nổi tiếng với những đồi chè xanh bạt ngàn.

Diện mạo nông thôn miền núi đã có bước đổi thay toàn diện. Hệ thống giao thông, thủy lợi, điện lưới, trường học, trạm y tế được đầu tư đồng bộ, trong khi bản sắc văn hóa các dân tộc được gìn giữ và phát huy, gắn kết hài hòa với phát triển du lịch cộng đồng.

Ông Đoàn Xuân Hà, xóm Tỉn Keo, xã Phú Đình: Tôi rất tự hào khi được sống trên quê hương cách mạng Anh hùng, nơi đã đi vào lịch sử dân tộc với bao chiến công oanh liệt. Tôi cảm nhận rõ sự đổi thay từng ngày của Thái Nguyên hôm nay với hạ tầng khang trang, quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Khát vọng vươn xa

Theo Nghị quyết của Quốc hội và Bộ Chính trị, từ ngày 1/7/2025, hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn chính thức hợp nhất thành tỉnh Thái Nguyên, với diện tích trên 8.370km2, dân số gần 1,8 triệu người. Đây là sự kiện mang tính lịch sử, mở ra không gian phát triển rộng lớn, góp phần tạo động lực mới cho khu vực Trung du và miền núi phía Bắc.

Bộ máy chính quyền hai cấp đã nhanh chóng đi vào ổn định, đến nay tiếp nhận trên 72.000 hồ sơ thủ tục hành chính, trong đó có gần 40.000 hồ sơ trực tuyến. Tỷ lệ giải quyết đúng hạn đạt 99,87%, cho thấy quyết tâm xây dựng nền hành chính hiện đại, coi sự hài lòng của người dân là thước đo phục vụ.

Bước vào giai đoạn mới, Thái Nguyên đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành trung tâm công nghiệp điện tử hàng đầu cả nước, đồng thời xây dựng đô thị thông minh theo hướng phát triển xanh và bền vững. Để hiện thực hóa mục tiêu đó, tỉnh tập trung ưu tiên đầu tư các hạ tầng chiến lược như tuyến cao tốc Thái Nguyên - Bắc Kạn - Cao Bằng, trung tâm logistics, khu công nghệ cao; song song với đó là thúc đẩy kinh tế số, đổi mới sáng tạo và nâng cao chất lượng giáo dục, y tế.

Thái Nguyên chú trọng phát triển hệ thống giao thông kết nối vùng. Trong ảnh: Tuyến đường Vành đai V qua địa bàn tỉnh.

Những nhiệm vụ trọng tâm đã được xác định rõ ràng. Trước hết là xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Song song với đó là đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa; đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư.

Tỉnh cũng tập trung tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng công nghệ cao, an toàn và bền vững; phát triển văn hóa, xã hội, bảo đảm an sinh; đồng thời gắn kết chặt chẽ phát triển kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại.

Cùng với đó, Thái Nguyên xác định những đột phá chiến lược: phát triển hạ tầng hiện đại, thúc đẩy khoa học công nghệ và chuyển đổi số toàn diện; khơi dậy sức mạnh của kinh tế tư nhân, kinh tế tập thể; thu hút, phát triển nhân tài; đẩy mạnh kinh tế xanh, kinh tế rừng, gắn với du lịch sinh thái.

Du lịch được coi là trụ cột quan trọng, với định hướng xây dựng ATK - hồ Núi Cốc - hồ Ba Bể trở thành thương hiệu quốc gia, kết hợp bảo tồn di tích cách mạng với khai thác tiềm năng sinh thái, văn hóa và tâm linh.

Với tầm nhìn xa hơn, đến năm 2045, tỉnh phấn đấu trở thành một trung tâm công nghiệp hiện đại, sáng tạo, giáo dục - đào tạo hàng đầu cả nước, đồng thời là điểm đến hấp dẫn về du lịch lịch sử, văn hóa và sinh thái.

Thành quả hôm nay là kết tinh của truyền thống cách mạng, ý chí tự lực, tự cường và khát vọng vươn lên bền bỉ. Đảng bộ và nhân dân các dân tộc trong tỉnh tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang, tăng cường đoàn kết, khơi dậy sáng tạo, quyết tâm xây dựng Thái Nguyên ngày càng phồn vinh, hạnh phúc, vững bước hội nhập và bứt phá trong kỷ nguyên số.

Thảo Nguyên