Từ những con số đến khát vọng thoát nghèo bền vững ở Thái Nguyên

Với một cách làm mới, lấy người dân làm chủ thể và phát triển kinh tế tập thể làm mũi nhọn, Thái Nguyên đang viết nên câu chuyện thành công về một tỉnh năng động, quyết liệt và đầy khát vọng, không để ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình phát triển.

Từ nỗ lực đến thành quả

Sau gần 5 năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, tỉnh Thái Nguyên đã đạt được những kết quả không chỉ đáng tự hào mà còn vượt xa chỉ tiêu đề ra.

Tính đến cuối năm 2024, toàn tỉnh (sau sáp nhập) đã giảm từ 42.903 hộ nghèo vào năm 2022 xuống còn 23.061 hộ. Theo dự kiến, con số này sẽ tiếp tục giảm xuống còn 19.679 hộ vào cuối năm 2025, đưa tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh từ 10,29% xuống chỉ còn khoảng 4,66%.

Cụ thể, địa bàn Thái Nguyên (cũ) giảm từ 6,14% xuống còn 1,54%% hộ nghèo, trong khi địa bàn Bắc Kạn (cũ) giảm từ 27,37% xuống còn 17,46%.

Để có được con số ấn tượng này, một trong những điểm đột phá của Thái Nguyên là sự thay đổi trong tư duy giảm nghèo. Theo đánh giá của ngành chức năng, Thái Nguyên không chỉ tập trung vào các khoản trợ cấp mà chú trọng hơn đến việc đầu tư cơ sở hạ tầng đồng bộ như giao thông, điện, nước, y tế, trường học. Đồng thời, triển khai nhiều chương trình hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề, phát triển kinh tế tập thể, HTX phát triển ngành nghề nông thôn. Đây là cách tiếp cận mang tính căn cơ và bền vững, không chỉ giúp người dân thoát nghèo trong ngắn hạn mà còn trao cho họ "cần câu" để vươn lên bằng chính sức lao động của mình.

Kinh tế tập thể phát triển mạnh mẽ và hiệu quả trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong công tác rà soát, quản lý dữ liệu hộ nghèo đã giúp công tác này trở nên minh bạch và chính xác hơn. Mỗi hộ nghèo, cận nghèo đều có hồ sơ số hóa, giúp việc theo dõi, hỗ trợ trở nên kịp thời và đúng đối tượng. Công tác truyền thông cũng được đẩy mạnh, khơi dậy ý chí tự lực, tự cường, phát huy nội lực của người dân thông qua những mô hình giảm nghèo hiệu quả dựa vào cộng đồng.

Mũi nhọn chống đói nghèo từ kinh tế tập thể

Trong các giải pháp hỗ trợ sinh kế, việc phát triển kinh tế tập thể và HTX được xem là một trong những điểm nhấn chiến lược của Thái Nguyên. Tại nhiều vùng khó khăn, HTX là cầu nối quan trọng, giúp người dân tiếp cận thị trường lớn, áp dụng khoa học kỹ thuật và nâng cao giá trị sản phẩm.

Thay vì mỗi hộ dân tự sản xuất một cách manh mún, thiếu quy trình, các HTX đã giúp bà con liên kết, tạo ra chuỗi giá trị bền vững. Chẳng hạn, tại các địa phương vùng núi phía Bắc của tỉnh, các HTX chè đã giúp các hộ dân tộc thiểu số như Tày, Dao… cùng nhau xây dựng thương hiệu, đưa sản phẩm chè đặc trưng đến với người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh. HTX sẽ đứng ra lo khâu giống, kỹ thuật chăm sóc, thu hái theo quy chuẩn để đảm bảo chất lượng đồng đều, sau đó lại bao tiêu sản phẩm, giúp bà con không phải lo đầu ra. Lợi nhuận được chia theo tỷ lệ đóng góp, đảm bảo công bằng và tạo động lực cho các thành viên.

Tại HTX Nông nghiệp Tiên Phong, nhờ đầu tư vùng nguyên liệu hơn 7 ha trồng cây dược liệu, hệ thống nhà xưởng hiện đại, chế biến 15 dòng sản phẩm chăm sóc sức khỏe và vật lý trị liệu, chất lượng sản phẩm của HTX đã được khẳng định trên thị trường.

Không chỉ sản xuất, HTX còn mở rộng hoạt động sang du lịch trải nghiệm, giúp du khách hòa mình vào không gian văn hóa dân tộc Tày với các hoạt động như nghe hát then, tự tay hái cây thuốc và trải nghiệm quy trình chế biến sản phẩm. Mô hình HTX đã tạo việc làm thường xuyên cho khoảng 15 lao động, mức thu nhập từ 6 - 8 triệu đồng/người/tháng.

Nhiều HTX đang là "đầu tàu" kinh tế ở các địa phương tại Thái Nguyên.

Ngoài ra, còn có những HTX khác đang rất năng động, đổi mới tư duy, đã giúp thành viên và hộ liên kết vươn lên làm giàu, đồng thời tạo sinh kế cho cộng đồng. Tiêu biểu như HTX Trà và du lịch cộng đồng Tiến Yên đã mở rộng diện tích từ 1,9 ha lên hơn 4,5 ha, phát triển sản phẩm OCOP 4 sao, doanh thu ổn định 1,5 - 2 tỷ đồng/năm, từ đó tạo việc làm cho nhiều lao động thường xuyên và thời vụ.

Có thể thấy, những mô hình này không chỉ giúp tăng thu nhập ổn định cho thành viên mà còn tạo ra việc làm cho các lao động nhàn rỗi tại địa phương, từ đó giảm tỷ lệ hộ nghèo một cách đáng kể. Các HTX còn đóng vai trò như một "trường học cộng đồng", nơi các thành viên được học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, được tập huấn về sản xuất, quản lý và tiếp thị. Đây chính là yếu tố cốt lõi giúp thay đổi tư duy sản xuất từ tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa, tạo nên tính bền vững của công tác xóa nghèo.

Thông qua các chính sách khuyến khích của tỉnh, nhiều HTX đã mạnh dạn đầu tư công nghệ chế biến hiện đại, xây dựng thương hiệu gắn liền với chương trình OCOP (Mỗi xã một sản phẩm). Sự hỗ trợ từ tỉnh, kết hợp với tinh thần chủ động của người dân, đã đưa kinh tế tập thể thành một động lực mạnh mẽ, giúp hàng nghìn hộ dân vùng khó khăn có cơ hội thoát nghèo và làm giàu.

Giải pháp đột phá cho hiệu quả cao

Một trong những thách thức lớn trong công tác giảm nghèo là sự chồng chéo, phân tán của các nguồn vốn từ nhiều chương trình mục tiêu quốc gia khác nhau. Nhận thấy điều này, Thái Nguyên đã ban hành Nghị quyết số 20/2022/NQ-HĐND, tạo ra cơ chế lồng ghép nguồn vốn giữa các chương trình giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Đây là một giải pháp mang tính đột phá, tạo hành lang pháp lý thống nhất để các sở, ngành và địa phương có cơ sở phối hợp triển khai, tránh trùng lặp đối tượng, địa bàn và nội dung hỗ trợ. Nhờ cơ chế này, các địa phương trong tỉnh đã chủ động xây dựng kế hoạch hàng năm gắn với thực tiễn từng vùng, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Nguồn lực được tập trung, ưu tiên cho những vùng đặc biệt khó khăn để đảm bảo tính công bằng và hiệu quả cao nhất.

Sau sáp nhập, địa bàn tỉnh Thái Nguyên trở nên rộng lớn và phức tạp hơn, với tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn tập trung chủ yếu ở các xã khu vực phía Bắc, nơi địa hình khó khăn và điều kiện phát triển kinh tế còn hạn chế. Dù Trung ương chưa ban hành định hướng chính thức cho giai đoạn 2026–2030, Thái Nguyên đã chủ động xây dựng những định hướng bước đầu, thể hiện tinh thần quyết liệt và cầu thị.

Trọng tâm của giai đoạn mới vẫn là “tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ đời sống dân sinh và phát triển sản xuất tại các xã đặc biệt khó khăn.” Song song với đó, tỉnh sẽ tiếp tục ưu tiên các giải pháp nâng cao thu nhập cho người dân thông qua phát triển kinh tế xã hội, hỗ trợ nghề nghiệp, giải quyết việc làm, và đặc biệt là xây dựng các mô hình sinh kế thông qua HTX gắn với chương trình OCOP.

Thái Nguyên cũng đặt mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng các nguồn vốn, thông qua việc lồng ghép hợp lý với các chương trình khác, công khai minh bạch, ưu tiên đúng đối tượng. Tỉnh sẽ đẩy mạnh xã hội hóa, vận động doanh nghiệp và các tổ chức xã hội tham gia hỗ trợ hộ nghèo và đối tượng yếu thế. Công tác đào tạo cán bộ, rà soát hộ nghèo và theo dõi hồ sơ cũng được chú trọng để làm cơ sở cho việc hoạch định chính sách an sinh xã hội phù hợp.

Với sự chuẩn bị bài bản và những đề xuất thiết thực, Thái Nguyên không chỉ đạt được những thành tựu ấn tượng trong hiện tại mà còn thể hiện một tầm nhìn chiến lược cho tương lai. Công cuộc giảm nghèo tại Thái Nguyên không chỉ là một nhiệm vụ chính trị mà còn là một khát vọng lớn, nhằm xây dựng một xã hội công bằng, thịnh vượng, nơi mọi người dân đều có cơ hội để vươn lên và đóng góp vào sự phát triển chung của địa phương.

Trí Chiến