Từ nỗi ám ảnh ngập đến công viên trữ nước

Biến không gian công cộng thành nơi trữ nước theo mô hình "sống cùng với nước" là giải pháp đột phá, hứa hẹn chấm dứt tình trạng ngập úng và cải thiện chất lượng sống đô thị

Tại phường Thủ Đức cũng như nhiều khu vực khác trên địa bàn TP HCM, tình trạng ngập úng sau mưa lớn từ lâu đã trở thành nỗi ám ảnh đối với người dân.

Mưa là ngập

Bà Lê Thị Hạnh (tiểu thương chợ Thủ Đức) cho hay mỗi lần mưa lớn, nước lại tràn vào sạp hàng làm hư hại rau củ, khiến bà không thể buôn bán và giảm thu nhập.

Theo chị Nguyễn Minh Thảo Ngọc (đường Tô Ngọc Vân), chỉ cần mưa gần 1 giờ là nước đã ngập tới đầu gối, tràn vào nhà làm hư hại đồ đạc, gây mùi hôi thối khó chịu do rác thải.

Ông Trần Nhữ Anh (đường Kha Vạn Cân) thông tin mỗi khi mưa, gia đình ông lại mệt mỏi vì phải kê đồ, canh nước, trong khi con cháu đi lại khó khăn, xe cộ hỏng hóc. Ông bày tỏ mong muốn hệ thống thoát nước sớm hoàn thiện để giải quyết tình trạng ngập úng.

Chợ Thủ Đức được xem là “rốn ngập” mỗi khi mưa lớn kéo dài .Ảnh: ANH VŨ

Theo Trung tâm Phát triển hạ tầng kỹ thuật Thủ Đức (gọi tắt là Trung tâm), khu vực Thủ Đức trước đây có địa hình trũng thấp - chiếm gần 60%, hệ thống thoát nước chủ yếu đã cũ, chưa đồng bộ, trong khi đô thị hóa nhanh khiến tình trạng ngập ngày càng nghiêm trọng. Trong 8 tháng đầu năm 2025, địa bàn ghi nhận 19 điểm ngập, chủ yếu tại khu vực chợ Thủ Đức, Thảo Điền… do mưa lớn kết hợp triều cường.

Nguyên nhân chủ yếu là do hạ tầng xuống cấp, thiếu kết nối, rác thải gây bít miệng thu nước, tình trạng lấn chiếm kênh rạch vẫn chưa được xử lý triệt để. Nhiều dự án thoát nước chậm tiến độ, chưa được bàn giao vận hành, làm giảm hiệu quả chống ngập.

Về giải pháp trong trung hạn, Trung tâm tham mưu Sở Xây dựng trình UBND TP HCM 3 nhóm giải pháp: trước mắt (ngắn hạn), trung hạn và dài hạn, với mục tiêu từng bước giảm, xóa ngập nước cho khu vực Thủ Đức.

Về trung hạn, thành phố cần tập trung hoàn thành các dự án thoát nước ở chợ Thủ Đức, rạch Cầu Ngang, suối Linh Tây và xây dựng hồ điều tiết. Về lâu dài, đẩy nhanh tiến độ, sớm đưa vào sử dụng dự án "Cải tạo hệ thống thoát nước đường Thảo Điền - Quốc Hương - Xuân Thủy - Nguyễn Văn Hưởng (khu dân cư Thảo Điền)". Bên cạnh đó, triển khai và đưa vào sử dụng dự án "Cải tạo rạch Thủ Đức (đoạn từ cầu Ngang đến sông Sài Gòn)" và dự án "Đầu tư xây dựng hệ thống thoát suối Linh Tây, phường Linh Xuân và phường Hiệp Bình".

TP HCM sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai các dự án quản lý ngập tích hợp, từng bước xây dựng hệ thống hồ điều tiết ngầm tại các điểm ngập trọng điểm. Trong đó, Trung tâm kiến nghị cho phép thực hiện công trình hồ điều tiết ngầm tại khu đất Câu lạc bộ bóng đá Linh Tây (hiện được quy hoạch là đất thể dục thể thao) để kéo giảm tình trạng ngập nước cho khu vực chợ Thủ Đức, đồng thời đánh giá hiệu quả, làm cơ sở nhân rộng trong thời gian tới.

Xây dựng hạ tầng trữ nước

Hiến kế giảm ngập cho TP HCM, TS Vũ Thị Hồng Nhung, Đại học RMIT Việt Nam, cho rằng tình trạng ngập đô thị không thể giải quyết chỉ bằng hệ thống đê cứng hay cống ngăn triều cường. Do đó, siêu đô thị như TP HCM cần biến công viên, quảng trường, bãi đậu xe và hành lang ven sông thành một phần hạ tầng trữ nước.

Ý tưởng "sống cùng với nước" đã được các thành phố lớn trên thế giới thực hiện. Quảng trường Benthemplein ở Rotterdam - Hà Lan; kênh bê-tông Bishan - Ang Mo Kio tại Singapore hay TP Copenhagen - Đan Mạch, Seoul - Hàn Quốc, Tokyo - Nhật Bản... đã áp dụng thành công mô hình công viên - quảng trường trữ nước với 2 chế độ hoạt động. Theo đó, bình thường những nơi này là khu vui chơi, thể thao và sinh hoạt cộng đồng; khi mưa lớn hoặc triều cường thì chúng trở thành bể chứa nước tạm thời, tuân thủ nguyên tắc "chậm - giữ - thấm - xả".

Những kinh nghiệm quốc tế nêu trên cho thấy giải pháp "sống cùng với nước" không chỉ giúp giảm ngập mà còn nâng cao chất lượng sống, gia tăng giá trị bất động sản, cải thiện vi khí hậu và tạo dựng bản sắc đô thị mới. TS Vũ Thị Hồng Nhung gợi ý với TP HCM, việc triển khai các dự án thí điểm quy mô vừa và nhỏ, chi phí hợp lý, tác động nhanh và dễ đo lường sẽ là bước đi phù hợp.

Tại phường An Khánh, thành phố có thể xây dựng một quảng trường ven sông theo mô hình Benthemplein, gồm 3 bậc trũng có tổng sức chứa từ 5.000 đến 10.000 m³ nước. Mùa khô, đây là sân thể thao và không gian tổ chức sự kiện; khi mưa lớn, toàn bộ khu vực trở thành hồ chứa tạm thời, giúp giảm ngập cho các tuyến ven sông Sài Gòn.

Ngoài ra, các bãi đỗ xe đô thị cũng có thể thiết kế linh hoạt theo cơ chế "hai chế độ" để khi mưa có thể trở thành hồ chứa nước tạm thời.

ÁI MY - QUỐC ANH