Từ thị trường cận biên lên mới nổi: Việt Nam nâng tầm hiện diện trong dòng vốn toàn cầu

Việt Nam đã thực hiện hàng loạt cải cách nhằm cải thiện khả năng tiếp cận thị trường và đưa hạ tầng tài chính tiệm cận các chuẩn mực quốc tế. Ảnh: Dũng Minh

Cột mốc quan trọng

Việt Nam đã chính thức được nhà cung cấp chỉ số toàn cầu FTSE Russell nâng hạng từ thị trường cận biên (frontier market) lên thị trường mới nổi thứ cấp (secondary emerging market), với hiệu lực dự kiến từ tháng 9/2026. Động thái này đánh dấu một cột mốc quan trọng trong quá trình phát triển ngành tài chính của Việt Nam và được kỳ vọng tạo ra tác động sâu rộng tới dòng vốn FDI, cũng như sự phát triển của thị trường vốn.

Việc nâng hạng diễn ra sau nhiều năm cải cách từng bước nhằm cải thiện khả năng tiếp cận thị trường và đưa hạ tầng tài chính của Việt Nam tiệm cận các chuẩn mực quốc tế.

Kể từ khi được đưa vào danh sách theo dõi của FTSE Russell vào tháng 9/2018, Việt Nam đã triển khai hàng loạt thay đổi, bao gồm bãi bỏ yêu cầu ký quỹ trước (prefunding) đối với nhà đầu tư nước ngoài, áp dụng mô hình giao dịch không hoàn trả và thiết lập quy trình xử lý chính thức đối với các giao dịch thất bại.

Những cải cách trên đã góp phần nâng cao tính minh bạch, tăng cường bảo vệ nhà đầu tư và cải thiện hiệu quả vận hành của thị trường vốn trong nước. Việc được nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp phản ánh những tiến bộ đạt được trong các lĩnh vực này, đồng thời thể hiện mức độ tin cậy cao hơn của giới đầu tư vào khung khổ pháp lý và thể chế của Việt Nam.

Hệ thống phân loại thị trường của FTSE Russell được sử dụng rộng rãi bởi các nhà đầu tư tổ chức để xác định phân bổ vốn. Việc chuyển sang nhóm thị trường mới nổi thứ cấp đưa Việt Nam vào cùng nhóm với các nền kinh tế như Philippines và Pakistan và chỉ dưới một bậc so với các thị trường mới nổi chính (primary emerging market) như Trung Quốc và Ấn Độ.

Sự thay đổi này được kỳ vọng sẽ mở rộng mức độ hiện diện của Việt Nam trong các danh mục đầu tư toàn cầu, đặc biệt là các quỹ theo dõi chỉ số thị trường mới nổi của FTSE Russell. Nhờ đó, Việt Nam nhiều khả năng sẽ đón nhận lượng vốn ngoại tăng mạnh. Ước tính dòng vốn đầu tư ròng có thể tăng thêm từ 6 tỷ đến 10 tỷ USD, tùy thuộc vào điều kiện thị trường và mức chịu đựng rủi ro của nhà đầu tư.

Việc nâng hạng cũng giúp Việt Nam tiếp cận nguồn vốn từ nhiều nhóm nhà đầu tư tổ chức hơn, bao gồm các quỹ đầu tư quốc gia (sovereign wealth fund) và quỹ hưu trí - vốn hạn chế đầu tư vào thị trường cận biên. Khả năng tiếp cận rộng hơn với dòng vốn toàn cầu được kỳ vọng sẽ hỗ trợ tăng trưởng kinh tế dài hạn và thúc đẩy đa dạng hóa nền kinh tế.

Đẩy mạnh dòng vốn FDI và vốn thị trường

Việc nâng hạng thị trường được kỳ vọng sẽ gia tăng sức hấp dẫn của Việt Nam với tư cách là điểm đến của dòng vốn FDI. Việt Nam vốn có kết quả ấn tượng trong lĩnh vực này, với hơn 36 tỷ USD trong năm 2024. Các ngành then chốt như sản xuất, bất động sản và năng lượng tái tạo là những lĩnh vực đón vốn FDI lớn nhất hiện nay.

Việc nâng hạng thị trường nhiều khả năng sẽ củng cố niềm tin của nhà đầu tư và giảm thiểu rủi ro cảm nhận, qua đó thúc đẩy cả việc tái đầu tư từ các doanh nghiệp nước ngoài hiện hữu, cũng như thu hút thêm nhà đầu tư mới. Đồng thời, việc nâng hạng có thể giúp Việt Nam đa dạng hóa nguồn FDI, thu hút thêm sự quan tâm từ các nền kinh tế phương Tây bên cạnh những đối tác truyền thống ở Đông Á.

Động thái này được dự báo sẽ đẩy nhanh sự phát triển của thị trường vốn Việt Nam. Sự tham gia mạnh mẽ hơn của khối ngoại không chỉ mang lại nguồn lực tài chính, mà còn đóng góp chuyên môn kỹ thuật và áp dụng các thông lệ toàn cầu về quản trị doanh nghiệp và quản lý rủi ro.

Các sở giao dịch chứng khoán Việt Nam dự kiến chứng kiến khối lượng giao dịch và số lượng doanh nghiệp niêm yết gia tăng. Một số doanh nghiệp trong nước cũng đang tích cực chuẩn bị cho các đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) để tận dụng làn sóng quan tâm của nhà đầu tư.

Các cơ quan quản lý đã đề ra kế hoạch hiện đại hóa hệ thống giao dịch, nâng cấp hạ tầng sau giao dịch và tăng cường giám sát thị trường. Những nỗ lực này nhằm đảm bảo hệ thống tài chính có thể hấp thụ hoạt động gia tăng, mà vẫn duy trì được sự ổn định và tính minh bạch.

Tuy vậy, việc nâng hạng vẫn phụ thuộc vào đợt đánh giá cuối cùng vào tháng 3/2026, khi FTSE Russell xem xét tiến độ cải thiện khả năng tiếp cận thị trường thông qua các nhà môi giới toàn cầu.

Hiện nay, một số thách thức mang tính cấu trúc vẫn tồn tại, bao gồm hạn chế về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, vấn đề liên quan đến khả năng chuyển đổi ngoại tệ và yêu cầu cải thiện hơn nữa tính minh bạch trong áp dụng các quy định. Việc giải quyết các vấn đề này đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì niềm tin của nhà đầu tư và tối đa hóa lợi ích từ việc nâng cấp thị trường.

Ngoài ra, việc quản lý dòng vốn đổ vào cần có sự phối hợp chính sách thận trọng nhằm tránh tình trạng kinh tế tăng trưởng quá nóng hoặc bong bóng tài sản. Duy trì ổn định kinh tế vĩ mô đồng thời thúc đẩy đầu tư sẽ là bài toán cân bằng quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách.

Việc Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp diễn ra trong bối cảnh chiến lược đầu tư toàn cầu đang dịch chuyển rõ rệt. Khi căng thẳng địa chính trị và những bất ổn kinh tế tác động tới các thị trường truyền thống, nhà đầu tư ngày càng muốn đa dạng hóa sang khu vực Đông Nam Á. Môi trường chính trị ổn định, vị trí chiến lược và lực lượng lao động năng động giúp Việt Nam có lợi thế rõ rệt trong xu hướng này.

Động thái nâng hạng cũng khẳng định vai trò của Việt Nam trong khối ASEAN, làm nổi bật tính cạnh tranh và tầm ảnh hưởng ngày càng tăng của quốc gia này trong khu vực. Động thái này hoàn toàn phù hợp với nỗ lực của các nền kinh tế Đông Nam Á khác trong việc nâng cao hình ảnh đầu tư và thu hút dòng vốn toàn cầu.

Chiến lược củng cố sức hấp dẫn

Để tận dụng tối đa cơ hội từ việc FTSE Russell nâng hạng, các nhà hoạch định chính sách Việt Nam cần triển khai chiến lược toàn diện nhằm củng cố sức hấp dẫn của đất nước đối với nhà đầu tư quốc tế. Trọng tâm của nỗ lực này là nâng cao tính minh bạch trong quản lý. Nhà đầu tư luôn ưu tiên những môi trường có quy định rõ ràng, nhất quán và có thể dự đoán.

Bằng cách hoàn thiện và tinh giản hệ thống pháp lý và đảm bảo chính sách được thực thi đồng bộ, Việt Nam có thể giảm thiểu mức độ bất định và gia tăng niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài. Tính minh bạch này không chỉ cải thiện tâm lý nhà đầu tư, mà còn nâng cao tính liêm chính của hệ thống tài chính, giúp thị trường có khả năng chống chịu tốt hơn trước các cú sốc bên ngoài.

Một vấn đề cũng quan trọng không kém là việc cần thiết phải tiếp tục phát triển hệ thống hạ tầng vật chất và hạ tầng số. Khi Việt Nam định vị mình như một trung tâm khu vực về sản xuất, công nghệ và dịch vụ, nhu cầu về mạng lưới giao thông hiệu quả, hệ thống năng lượng ổn định và kết nối số mạnh mẽ trở nên thiết yếu.

Đầu tư vào hạ tầng không chỉ giúp hoạt động kinh doanh trơn tru hơn, mà còn thể hiện cam kết phát triển và hiện đại hóa dài hạn. Đặc biệt, nâng cấp tốc độ truy cập Internet tốc độ cao và các hệ thống thanh toán số sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đưa Việt Nam hòa nhập sâu hơn nền kinh tế số toàn cầu.

Một ưu tiên chiến lược khác là thúc đẩy các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị (ESG). Khi tính bền vững trở thành tiêu chí quan trọng trong quyết định đầu tư trên toàn cầu, Việt Nam cần điều chỉnh chính sách công và chuẩn mực doanh nghiệp theo các chuẩn ESG quốc tế. Điều này bao gồm khuyến khích doanh nghiệp thực hành phát triển bền vững, cải thiện quy định môi trường và thúc đẩy tăng trưởng bao trùm.

Việc lồng ghép ESG vào chiến lược phát triển sẽ giúp Việt Nam thu hút dòng vốn đầu tư có trách nhiệm và định vị đất nước như một hình mẫu về phát triển bền vững trong khu vực.

Cuối cùng, phát triển nguồn nhân lực là yếu tố thiết yếu để duy trì năng lực cạnh tranh trong các ngành giá trị cao. Lực lượng lao động trẻ là lợi thế lớn của Việt Nam, nhưng cần được hỗ trợ bằng các chương trình đầu tư vào giáo dục, đào tạo nghề và đổi mới sáng tạo. Xây dựng lực lượng lao động có kỹ năng và khả năng thích ứng sẽ giúp Việt Nam dịch chuyển lên các phân khúc giá trị cao hơn, từ sản xuất giá rẻ sang các lĩnh vực tiên tiến như fintech, công nghệ sinh học và năng lượng tái tạo.

Nhờ đó, Việt Nam không chỉ đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế hiện đại, mà còn đảm bảo lợi ích tăng trưởng được phân bổ rộng rãi trong xã hội.

Việc nâng hạng của FTSE Russell đánh dấu bước ngoặt trong quỹ đạo phát triển kinh tế của Việt Nam. Điều này phản ánh tiến trình cải cách tài chính và sự sẵn sàng hội nhập sâu hơn với thị trường vốn toàn cầu. Trong giai đoạn Việt Nam đang hướng tới đợt đánh giá cuối cùng vào năm 2026, việc duy trì quyết tâm cải cách, đổi mới và thúc đẩy tăng trưởng bao trùm sẽ đóng vai trò then chốt.

Nâng hạng là cơ hội chiến lược. Với chính sách đúng đắn và động lực cải cách được duy trì, Việt Nam đứng trước cơ hội trở thành một điểm đến đầu tư hàng đầu toàn cầu và là hình mẫu cho các nền kinh tế mới nổi khác.

Salvatore Banco (Giám đốc phụ trách TP.HCM và Nam Trung Quốc tại D’Andrea & Partners)