Tư tưởng Hồ Chí Minh - Ngọn hải đăng của Ngoại giao Việt Nam

Bác Hồ nói chuyện tại Hội nghị Ngoại giao lần thứ ba tại trụ sở Bộ Ngoại giao (từ 16/12/1963 đến 16/1/1964). (Ảnh tư liệu)

Nền tảng tư tưởng cho đối ngoại

Đảng ta coi chủ nghĩa Marx-Lenin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động. Điều đó có ý nghĩa rất quan trọng trong việc hoàn thiện tư duy đúng đắn và nền tảng lý luận cho con đường cách mạng của dân tộc ta nói chung và cho công cuộc đổi mới nói riêng.

Những yêu cầu đặt ra đối với sự nghiệp xây dựng thành công và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh tình hình thế giới luôn biến động nhanh chóng và sâu sắc, thách thức và cơ hội đan xen nhau, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta kiên định đường lối, vững vàng bản lĩnh, ứng xử linh hoạt, nhạy bén nắm bắt thời cơ, hành động theo kim chỉ nam ấy.

Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh chiếm vị trí quan trọng trong toàn bộ những nội dung phong phú của tư tưởng Hồ Chí Minh, là ngọn hải đăng của nền ngoại giao cách mạng Việt Nam hiện đại. Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh và những hoạt động ngoại giao trực tiếp của Người trong những tháng năm khó khăn gian khổ, đồng thời rất vẻ vang của cách mạng Việt Nam là di sản vô cùng quý giá của nền ngoại giao cách mạng hiện đại, là niềm tự hào của các nhà ngoại giao, là cội nguồn của lòng tin vào khả năng và thành công của ngoại giao Việt Nam trong thời gian đã qua cũng như những giai đoạn sắp tới.

Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh là một hệ thống các nguyên lý, quan điểm, quan niệm về thế giới và thời đại, về dân tộc và nhân loại, về đường lối quốc tế và đường lối cách mạng của đất nước, về chiến lược và sách lược ngoại giao, gắn liền với đường lối chung của Đảng ta, thể hiện trong chính sách và hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta.

Giá trị của tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh và tính thời sự của việc vận dụng tư tưởng ấy để giải quyết những vấn đề đối ngoại của đất nước đã được kiểm chứng qua những giai đoạn đấu tranh cách mạng của dân tộc ta dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Sức sống của những giá trị lâu bền ấy bắt nguồn từ tính nhân văn sâu sắc của tư tưởng Hồ Chí Minh, từ sự kết hợp tinh hoa văn hóa dân tộc Việt Nam với tinh hoa văn hóa nhân loại, từ sự gắn kết Việt Nam với quốc tế, để đất nước Việt Nam luôn là một bộ phận của thế giới, dân tộc Việt Nam luôn là một bộ phận của nhân loại.

Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, độc lập tự chủ, tự lực tự cường gắn với đoàn kết và mở rộng hợp tác quốc tế, khẳng định các quyền dân tộc cơ bản, đề cao đạo lý, hòa bình, hòa hiếu, chống chiến tranh xâm lược, can thiệp vào công việc nội bộ của các nước, chống cường quyền và áp đặt trong quan hệ quốc tế là những nội dung cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh về con đường cách mạng Việt Nam và về ngoại giao.

Phong cách, phương pháp và nghệ thuật ngoại giao Hồ Chí Minh đã giúp cho những nội dung cơ bản trên luôn hòa quyện, bổ sung cho nhau, tạo nên tác dụng cộng hưởng. Tư tưởng và phong cách ngoại giao Hồ Chí Minh là tư tưởng tiến công, chủ động và linh hoạt theo tinh thần “Dĩ bất biến, ứng vạn biến” để “Biến đại sự thành tiểu sự, tiểu sự thành vô sự”, nhân nhượng có nguyên tắc và tận dụng mâu thuẫn trong hàng ngũ đối phương, tư duy độc lập, tự chủ và sáng tạo, thêm bạn bớt thù, ngoại giao tâm công và vận dụng nhuần nhuyễn “ngũ tri”, biết mình, biết người, biết thời thế, biết dừng và biết biến.

Những phương pháp, phong cách nghệ thuật và ngoại giao này của Chủ tịch Hồ Chí Minh mãi mãi là chuẩn mực cho hoạt động ngoại giao của chúng ta.

Ánh sáng soi đường

Vận dụng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh giúp chúng ta xử lý đúng đắn những vấn đề quốc tế và đối ngoại của đất nước trong mọi chiều hướng diễn biến của tình hình thế giới và khu vực. Việc không ngừng nghiên cứu, quán triệt và thấm nhuần những nguyên lý, nguyên tắc và nội dung căn bản của chủ nghĩa Marx-Lenin và tư tưởng Hồ Chí Minh chỉ đạo ngoại giao Việt Nam có ý nghĩa vô cùng quan trọng và quyết định đối với việc triển khai thực hiện thành công đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước vì chỉ có gắn kết hài hòa giữa lý luận và thực tiễn, giữa vận dụng sáng tạo và tiếp tục phát triển mới có thể đưa nhận thức và hoạt động đối ngoại luôn ngang tầm thời đại. Chỉ với hành trang tri thức ấy, những người làm công tác đối ngoại mới có thể hoàn thành nhiệm vụ đối ngoại được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó trong mọi tình huống và điều kiện quốc tế.

Nguyên Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Dy Niên (giữa) chia sẻ tại Tọa đàm “Ngoại giao Việt Nam: 80 năm vinh dự, tự hào”, ngày 28/2 tại Hà Nội. (Ảnh: Phương Nhi)

Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh hình thành và phát triển cùng với những biến cố lịch sử của dân tộc và với những hoạt động ngoại giao trực tiếp của Người. Thế giới ngày nay đã khác, thế và lực của đất nước đã thay đổi cơ bản so với trước và ngành Ngoại giao cũng có bước trưởng thành vượt bậc cùng với những thành tựu vẻ vang của cả dân tộc, nhưng tính chất của thời đại chúng ta đang sống và bản chất thật sự của các mâu thuẫn thời đại, thể hiện trong các mối quan hệ quốc tế phức tạp chồng chéo nhau khiến chúng ta luôn phải tỉnh táo và linh hoạt xử lý vẫn tiếp nối.

Vì thế, việc vận dụng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự tham gia của cả dân tộc vào hoạt động đối ngoại vốn đã trở nên rất đa dạng và phong phú, đa tầng và gắn kết với nhau vẫn là sự đảm bảo cho thành công của đối ngoại Việt Nam.

Đi theo ánh sáng của tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, hoạt động đối ngoại của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trong giai đoạn mới của cách mạng có thể góp phần quan trọng vào việc gìn giữ môi trường quốc tế hòa bình và ổn định, đồng thời tranh thủ những điều kiện thuận lợi để phục vụ đắc lực cho việc thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế và chủ động hội nhập quốc tế theo phương châm “Việt Nam sẵn sàng là bạn và đối tác tin cậy của tất cả các nước” trên cơ sở những nguyên tắc và giá trị truyền thống ngoại giao Việt Nam là nội dung cơ bản và định hướng lâu dài của chính sách của Đảng và Nhà nước ta. Trong đó thể hiện đầy đủ tinh thần, nguyên lý và nội hàm cốt lõi nhất của tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh.

Vận dụng trong bối cảnh mới

Trang bị bằng những nhận thức và quan điểm đó, hoạt động đối ngoại của đất nước ta có đủ khả năng giải quyết thỏa đáng, kịp thời và có lợi nhất những vấn đề đặt ra cho đối ngoại của đất nước ta trong thời gian tới, đặc biệt là những vấn đề liên quan các nước láng giềng và các nước lớn, những vấn đề chính trị, an ninh và kinh tế toàn cầu, những mối quan hệ hữu nghị và hợp tác truyền thống và cả những vấn đề mới nảy sinh từ sự điều chỉnh chính sách của các đối tác, từ sự chuyển biến phức tạp của cục diện thế giới và quan hệ quốc tế trong những thập kỷ đầu của thế kỷ XXI.

Vận dụng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh là định hướng hoạt động đối ngoại phục vụ cho lợi ích dân tộc, tạo thế đứng ổn định và có lợi nhất cho đất nước trong mọi tình huống và biến động quốc tế để chủ động thực hiện và bảo vệ những lợi ích ấy, tranh thủ sức mạnh của thời đại, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Lợi ích dân tộc bao gồm những lợi ích lâu bền, cơ bản và những lợi ích rất cụ thể trong từng giai đoạn, từng tình huống cụ thể và với từng đối tác cụ thể.

Vận dụng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh là để vừa bảo vệ, vừa tối đa những lợi ích cơ bản và lâu bền ấy. Muốn vậy, điều không thể thiếu được là chủ động và sáng tạo, nhạy bén và linh hoạt, kiên định nguyên tắc và đón bắt thời cơ trong nhận thức và xử lý các vấn đề đối ngoại.

Trong giai đoạn hiện nay và tới đây, tư tưởng Hồ Chí Minh về ngoại giao nhân dân cũng như đề cao khối đại đoàn kết dân tộc có tầm quan trọng thực tiễn và tính thời sự sâu sắc. Ngoại giao nhân dân được phát triển mạnh mẽ với hình thức ngày càng đa dạng và phong phú hơn, hiệu quả ngày càng cao và thiết thực hơn, trở thành một lực lượng, binh chủng quan trọng của mặt trận đối ngoại. Tính dân tộc và nhân dân sâu sắc đã trở thành bản sắc của ngoại giao hiện đại Việt Nam.

Hoạt động đối ngoại đã trở thành nhiệm vụ của toàn Đảng, sự phối hợp hài hòa giữa các bộ, ban ngành và địa phương, đặc biệt giữa ngoại giao - quốc phòng, an ninh và kinh tế đóng vai trò quan trọng. Với điều kiện hiện nay, việc tăng cường và nâng cao hiệu quả phối hợp dưới sự lãnh đạo và quản lý thống nhất của Đảng là một trong những bảo đảm cho việc thực hiện thành công đường lối đối ngoại của Việt Nam.

Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã đi xa. Cuộc đời, sự nghiệp và nhân cách của Người mãi mãi là tài sản to lớn của cả dân tộc. Nền ngoại giao cách mạng hiện đại Việt Nam vinh dự và tự hào về Người thầy vĩ đại và về di sản tinh thần mà Người để lại cho dân tộc và cho ngành Ngoại giao.

Nguyễn Dy Niên