Từ vụ Coca-Cola thua kiện: Hồi chuông cảnh báo về 'lỗ giả, lãi thật' và chuyển giá ở khối FDI

Sáng ngày 27/11/2025, Tòa án nhân dân TP.HCM đã tuyên án bác đơn kiện của Coca-Cola Việt Nam đối với Cục Thuế TP.HCM. Tòa giữ nguyên quyết định truy thu, xử phạt và tiền chậm nộp với tổng số tiền hơn 821,4 tỷ đồng.

Trước đó, kết quả thanh tra giai đoạn 2007–2015 cho thấy doanh nghiệp này đã kê khai thuế chưa đúng quy định, dẫn đến tình trạng thua lỗ kéo dài trong nhiều năm, buộc cơ quan chức năng phải điều chỉnh giảm lỗ hơn 762 tỷ đồng và truy thu hơn 471 tỷ đồng tiền thuế.

Đại diện Coca-Cola Việt Nam cho biết tôn trọng phán quyết của Tòa án và cam kết tuân thủ nghĩa vụ thuế, đồng thời khẳng định hoạt động kinh doanh luôn tuân thủ các chuẩn mực toàn cầu. Tuy nhiên, nhìn từ góc độ quản lý nhà nước, đại diện Viện Kiểm sát Nhân dân và Cục Thuế TP.HCM đều khẳng định việc xử lý là có căn cứ vững chắc.

Cục Thuế cho rằng số liệu báo cáo tài chính của Công ty Coca-Cola Việt Nam cho thấy trong 22 năm hoạt động (từ 1994 đến 2015) doanh nghiệp liên tục kinh doanh không hiệu quả. Dù vậy, hoạt động sản xuất kinh doanh và doanh thu của công ty lại tăng trưởng tương đối ổn định: doanh thu thuần năm 2001 đạt 197 tỷ đồng, năm 2004 là 592 tỷ đồng, năm 2008 là 1.132 tỷ đồng, năm 2012 là 3.412 tỷ đồng và đến năm 2015 tăng lên 6.824 tỷ đồng.

Tuy doanh thu tăng đều, Coca-Cola Việt Nam vẫn báo cáo lỗ trong nhiều năm liên tục, không phát sinh thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp vào ngân sách Nhà nước suốt 21 năm, và chỉ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp vào năm 2015 với số tiền 115 tỷ đồng.

Mặc dù vướng vào tranh chấp pháp lý về thuế, Coca-Cola vẫn khẳng định cam kết đầu tư lâu dài và phát triển bền vững tại Việt Nam.

Vụ việc được xem là bài học lớn cho cộng đồng doanh nghiệp: Việc các tập đoàn lớn liên tục báo lỗ nhưng vẫn mở rộng kinh doanh mà không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế là điều khó chấp nhận.

Thực tế, Coca-Cola không chỉ gặp rắc rối tại Việt Nam. Năm 2020, "gã khổng lồ" này từng bị Tòa án Mỹ xử phạt tới 3,3 tỷ USD vì các vấn đề liên quan đến thuế, cho thấy tính phức tạp trong hoạt động tài chính của các tập đoàn đa quốc gia.

Dữ liệu tài chính cho thấy một bức tranh đối lập tại Coca-Cola Việt Nam. Trước dịch Covid-19, doanh thu công ty tăng trưởng đều đặn, đạt gần 9.300 tỷ đồng năm 2019. Năm 2022, doanh thu vọt lên hơn 11.100 tỷ đồng nhưng lợi nhuận sau thuế lại sụt giảm. Thậm chí, ngay cả khi Swire Coca-Cola tiếp quản vào năm 2023 và lợi nhuận có khởi sắc, thì lịch sử "lỗ lũy kế" kéo dài trước đó vẫn là một dấu hỏi lớn.

Đây không phải là cá biệt. Theo báo cáo của Bộ Tài chính về tình hình hoạt động của doanh nghiệp, số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) báo lỗ, lỗ lũy kế hoặc mất vốn chủ sở hữu tăng đáng kể về lượng và giá trị.

Theo thống kê của Bộ này tính đến cuối 2023 có khoảng 29.000 doanh nghiệp FDI, trong đó 16.292 công ty báo lỗ, chiếm hơn 56%. Số đơn vị kinh doanh sa sút tăng hơn 21% so với cùng kỳ năm trước đó. Tức là cứ hai doanh nghiệp FDI thì khoảng một công ty báo lỗ. Đáng ngại hơn, số doanh nghiệp báo lỗ, lỗ lũy kế và lỗ mất vốn chủ sở hữu có chiều hướng gia tăng.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, con số hơn 50% doanh nghiệp FDI báo lỗ là "bất thường". Không có lý do kinh tế nào để một doanh nghiệp thua lỗ triền miên vẫn tiếp tục "bám trụ" và mở rộng quy mô, trừ khi có sự can thiệp của các thủ thuật tài chính nhằm chuyển lợi nhuận ra nước ngoài.

Chuyên gia kinh tế, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh chỉ ra rằng, điểm yếu lớn nhất của Việt Nam hiện nay là khâu kiểm soát. Cơ quan quản lý chủ yếu dựa vào báo cáo tự kê khai của doanh nghiệp mà chưa nắm bắt chính xác thực tế sản xuất kinh doanh. Lợi dụng kẽ hở này, không ít doanh nghiệp FDI đã thực hiện hành vi chuyển giá.

Các chiêu thức điển hình bao gồm: Kê khai khống giá vốn hàng nhập khẩu, nâng cao chi phí nguyên vật liệu, phí bản quyền, dịch vụ hành chính kỹ thuật từ công ty mẹ; hoặc chuyển giá thông qua các khoản vay liên kết với lãi suất vượt mức thông thường. Kết quả là lợi nhuận tại Việt Nam bị "bào mòn" đến mức âm để né thuế thu nhập doanh nghiệp, trong khi dòng tiền thực tế vẫn chảy về công ty mẹ ở nước ngoài.

Dù vấn đề này đã được nhận diện từ lâu, nhưng các chính sách chống chuyển giá và quản lý giao dịch liên kết hiện nay vẫn được đánh giá là chưa thực sự hiệu quả, chưa theo kịp sự tinh vi của các tập đoàn xuyên quốc gia.

Trước thực trạng "lỗ giả, lãi thật", Bộ Tài chính đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo rà soát lại các chính sách đầu tư. Việt Nam cần cơ chế mới để thu hút vốn ngoại một cách có chọn lọc và hiệu quả hơn, thay vì chỉ tập trung vào số lượng.

Theo đó, cơ quan chức năng sẽ tăng cường đối chiếu thông tin, thanh tra, kiểm tra các dự án đang hoạt động, đặc biệt là những doanh nghiệp có dấu hiệu kinh doanh kém hiệu quả kéo dài nhưng vẫn mở rộng đầu tư. Mục tiêu là ngăn chặn hành vi chuyển giá, trốn thuế, đảm bảo môi trường kinh doanh công bằng và chống thất thu cho ngân sách nhà nước.

Vụ thua kiện của Coca-Cola, vì thế, không chỉ là một phán quyết pháp lý đơn lẻ, mà là tín hiệu mạnh mẽ cho thấy thời kỳ "nhập nhèm" thuế phí của các "ông lớn" FDI đang dần khép lại trước sự quyết liệt của cơ quan quản lý Việt Nam,

Thanh Hoa