Khi Việt Nam trở thành 'pháo đài' của chuỗi cung ứng mới

Hình ảnh nhà máy hoang lạnh của Lichtenberg không chỉ là bi kịch của một doanh nghiệp đơn lẻ; nó là hiện thân cho sự sụp đổ của một trật tự kinh tế toàn cầu từng được xem là bất biến.. Khi Tổng thống Donald Trump khơi mào cuộc chiến thương mại trong nhiệm kỳ đầu tiên, Lichtenberg, giống như hàng ngàn CEO khác, đã chọn cách cố gắng "cưỡi sóng đạp gió" để trụ lại. Ông tin rằng đây chỉ là một sự gián đoạn tạm thời. Nhưng niềm tin ấy đã vỡ vụn khi nhiệm kỳ 2 của Trump. Giờ đây, khi những đòn thuế quan trừng phạt tiếp tục ám ảnh và sự khó lường trong quan hệ Mỹ - Trung trở thành "bình thường mới", giới doanh nghiệp toàn cầu đang tháo chạy khỏi tư duy cũ để tìm kiếm sự sống còn. Đó là câu chuyện được Lichtenberg chia sẻ trên tờ The New York Times.

Trong suốt ba thập kỷ, Trung Quốc đã sử dụng quy mô khổng lồ và nguồn lao động dồi dào đã áp đảo mọi đối thủ cạnh tranh, đặt quốc gia này vào trái tim của nền kinh tế toàn cầu. Nhưng Donald Trump, với tư duy xé bỏ các quy tắc truyền thống, đã phá hủy cơ chế cho phép các nhà sản xuất tìm kiếm chuỗi cung ứng hiệu quả nhất.

Linchtenberg đã đầu tư 20 triệu đô la Mỹ để mở nhà máy tại Việt Nam từ tháng 7-2024.

Việc rời bỏ Trung Quốc giờ đây không còn là bài toán về tối ưu hóa chi phí (cost-efficiency) – nơi Trung Quốc vẫn có lợi thế về quy mô. Nó đã chuyển sang bài toán quản trị rủi ro (risk management) mang tính sinh tử. "Chim sợ cành cong" mà Lichtenberg ví von đầy cay đắng. Niềm tin vào sự ổn định giữa hai siêu cường kinh tế đã bốc hơi hoàn toàn.

Sự biến động này tàn khốc đến mức ngay cả những thỏa thuận "ngừng bắn" hay các cái bắt tay ngoại giao cũng trở nên vô nghĩa trước toan tính của doanh nghiệp. Dù ông Trump có đạt được thỏa thuận tạm thời hay cắt giảm một phần thuế quan, thì nỗi sợ hãi về việc bị kẹt sai phía trong cuộc chiến vẫn hiện hữu. Các giám đốc điều hành không còn dám đặt cược toàn bộ tương lai vào một thị trường mà chỉ sau một đêm, một dòng trạng thái trên mạng xã hội của Tổng thống Mỹ có thể khiến thuế quan nhảy vọt từ 20% lên 100%.

Gabriele Natale, Giám đốc điều hành của Man Wah USA – đơn vị cung cấp nội thất cho Walmart và Costco – đã tóm tắt tình thế tiến thoái lưỡng nan này bằng một câu nói đầy ám ảnh: "Trong nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump đang đánh vào mọi thứ, ở mọi nơi. Bạn có thể chạy, nhưng bạn không thể trốn". Và khi không thể trốn, họ buộc phải di cư.

Trong cuộc "đại di cư" này, Việt Nam không còn đóng vai trò là "kẻ lót đường" hay một phương án dự phòng (fallback) yếu ớt. Nó đang trở thành một mệnh lệnh kinh tế (economic imperative). Những gã khổng lồ như Nike, Apple và Intel không chuyển sang Việt Nam chỉ để may vài cái áo hay lắp ráp vài món đồ chơi; họ đang dịch chuyển cả trọng tâm sản xuất chiến lược.

Thực tế đã chứng minh sự đảo chiều ngoạn mục. Trung Quốc đã mất danh hiệu "thủ phủ giày sneaker" cho người Mỹ vào tay Việt Nam. Số liệu từ Cục Thống kê Dân số Hoa Kỳ xác nhận rằng ngay cả với những sản phẩm công nghệ cao như smartphone và laptop, dòng chảy thương mại đang cuồn cuộn đổ về từ Việt Nam và Ấn Độ.

Tuy nhiên, đừng nhầm lẫn. Cuộc chơi tại Việt Nam không còn là cuộc đua xuống đáy về giá nhân công rẻ. Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển mình đầy đau đớn nhưng vinh quang: từ một nền kinh tế dựa vào xuất khẩu thâm dụng lao động sang một nền kinh tế sản xuất chế tạo có giá trị gia tăng cao (high-value-added). Đây là một bước nhảy vọt về chất, đòi hỏi không chỉ chính sách cởi mở mà còn cần một hạ tầng công nghiệp xứng tầm để đón những "đại bàng" khó tính nhất.

Khi các tập đoàn đa quốc gia quyết định "dứt áo" khỏi Trung Quốc, họ đối mặt với một kẻ thù mới: Đó là thời gian. Xây dựng một nhà máy từ con số không tại một quốc gia mới mất nhiều năm trời – khoảng thời gian mà họ không có, khi thuế quan và các lệnh trừng phạt có thể ập xuống bất cứ lúc nào. Đây chính là "nút thắt cổ chai" của dòng vốn FDI. Bởi vậy tại Việt Nam, mô hình nhà xưởng xây sẵn trở nên phổ biến bởi nó giải quyết bài toán "tốc độ ra thị trường" (speed-to-market). Doanh nghiệp tiêu biểu trong lĩnh vực này, BW Industrial, bất chấp bão thuế, duy trì tỷ lệ lấp đầy ổn định trên 95%, đạt hơn 1,4 triệu mét vuông diện tích cho thuê mới tính tới tháng 10 năm 2025 và hiện sở hữu hơn 450 khách thuê đến từ hơn 20 quốc gia.

BW Bau Bang là 1 trong số 59 dự án kho xưởng của BW Industrial trên khắp cả nước.

Trong 4 năm qua, nhu cầu thuê nhà xưởng của BW Industrial liên tục tăng vọt, với hơn 90% yêu cầu đến từ nhà đầu tư nước ngoài. Khách thuê của họ không phải là những doanh nghiệp nhỏ lẻ, mà là những tập đoàn đến từ 5 nền kinh tế FDI hàng đầu: Trung Quốc Đại Lục, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore – chiếm tới 85% diện tích cho thuê.

Quan trọng hơn cả, hơn 70% diện tích RBF được lấp đầy bởi các ngành công nghiệp giá trị gia tăng cao. Không phải dệt may hay da giày giá rẻ, mà là điện tử – lĩnh vực chiếm gần 40% danh mục khách thuê của BW. Điều này chứng minh rằng Việt Nam, thông qua hạ tầng của BW, đang thu hút "chất xám" của chuỗi cung ứng toàn cầu chứ không chỉ là "cơ bắp".

Từ năm 2018 đến tháng 7-2024, BW đã giữ vai trò then chốt trong việc thu hút gần 760 triệu đô la Mỹ vốn đầu tư đăng ký từ các khách thuê tại các dự án của mình. Đây là con số "tiền tươi thóc thật", trực tiếp biến thành dây chuyền công nghệ và việc làm chất lượng cao, tạo ra sức bật thực tế cho nền kinh tế Việt Nam, thay vì những con số vốn đăng ký ảo nằm trên giấy.

Câu chuyện của Simon Lichtenberg khi tháng 7-2024, ông quyết định đầu tư 20 triệu đô la Mỹ để dịch chuyển và mở nhà máy mới tại Khu công nghiệp Bàu Bàng, trong dự án BW Bàu Bàng do chính BW Industrial phát triển. Ông cho biết, trong dài hạn, khoảng 50% tổng sản lượng đơn hàng của Trayton Group sẽ được chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam. Sự dịch chuyển này mang tính biểu tượng sâu sắc. Trong khi những nhà xưởng ở Thượng Hải chìm vào bóng tối và sự hoang phế, thì tại Việt Nam, những khu công nghiệp hiện đại do các đơn vị như BW Industrial kiến tạo đang sáng đèn ngày đêm.

Rủi ro địa chính trị có thể là "liều thuốc độc" cho sự ổn định cũ, nhưng lại là liều "doping" cực mạnh thúc đẩy quá trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong bàn cờ thế kỷ này, Việt Nam đã chọn đúng vị thế, và với sự hậu thuẫn của những đơn vị cung cấp hạ tầng chiến lược như BW Industrial, quốc gia này đang chuyển mình từ một lựa chọn thay thế trở thành một mắt xích không thể thay thế.

Doanh nghiệp toàn cầu đã nhận ra bài học xương máu: Khi những cơn gió địa chính trị đổi chiều, chỉ những ai có nền móng vững chắc tại những "vùng đất an toàn" mới có thể đứng vững. Và Việt Nam, với sự sẵn sàng của hạ tầng công nghiệp hiện đại, đang là vùng đất ấy.