Từ vụ nam sinh nghi ngờ bị bắt cóc: Cấp bách trang bị và rèn kỹ năng cho học sinh

Học sinh cần được bảo vệ an toàn trong và ngoài cảnh cổng trường học. Ảnh minh họa

Trang bị và tập kỹ năng cho học sinh

Trao đổi với PV Báo Phụ nữ Việt Nam, Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, nhận định, vụ việc nam sinh tại Trường liên cấp Ngôi Sao (Hà Nội) ngày 28/9 vừa qua, khi học sinh lên nhầm xe ôm công nghệ, hoảng sợ vì nghi ngờ bị bắt cóc rồi nhảy khỏi xe dẫn đến chấn thương, cho thấy rõ một lỗ hổng trong năng lực ứng phó tình huống khẩn cấp của trẻ em. Ở góc nhìn tội phạm học và giáo dục, đây không chỉ là sự cố cá biệt mà phản ánh thực trạng chung về việc kỹ năng sống và kỹ năng an toàn cá nhân trong trường học hiện nay vẫn còn thiếu hụt.

Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, trong xã hội hiện đại, trẻ em phải đối diện với nhiều nguy cơ: từ việc bị dụ dỗ qua mạng xã hội, lừa đảo qua trò chuyện trực tuyến, cho tới nguy cơ bị xâm hại, bắt cóc nơi công cộng. Tuy nhiên, khảo sát của Bộ Giáo dục và Đào tạo (năm 2023) cho thấy chỉ khoảng 35% các trường phổ thông có chương trình kỹ năng sống được triển khai một cách hệ thống, đa phần mới dừng lại ở các buổi ngoại khóa ngắn hạn, thiếu tính thực hành và chưa sát thực tế. Trong khi đó, nghiên cứu quốc tế của UNICEF (năm 2022) cũng khẳng định, kỹ năng tự bảo vệ và ứng phó khủng hoảng là một trong những nội dung cốt lõi để bảo đảm quyền được an toàn của trẻ em trong bối cảnh toàn cầu hóa và số hóa.

Từ sự việc trên, có thể rút ra 2 nhóm kỹ năng mà học sinh Việt Nam cần đặc biệt được trang bị. "Thứ nhất là kỹ năng nhận diện và phòng ngừa rủi ro. Trẻ phải biết cách kiểm chứng thông tin khi gọi xe công nghệ (đối chiếu biển số, nhận diện tài xế qua ứng dụng), phải được dạy cách nghi ngờ hợp lý khi có dấu hiệu bất thường như tài xế không dừng đúng địa điểm, có hành vi vòng vo, hoặc cố tình phóng nhanh. Kỹ năng quan sát và ghi nhớ đặc điểm (biển số, màu xe, lộ trình) cần được rèn luyện để khi cần có thể cung cấp thông tin cho người thân hoặc cơ quan chức năng.

Thứ hai là kỹ năng ứng phó khi gặp tình huống nguy hiểm. Thay vì hành động bột phát như nhảy khỏi xe - điều có thể dẫn đến chấn thương nặng, trẻ cần được hướng dẫn cách xử lý an toàn hơn: giữ bình tĩnh, nhanh chóng liên hệ người thân bằng điện thoại, sử dụng tính năng SOS hoặc chia sẻ hành trình trong ứng dụng, tìm cách gây sự chú ý nơi công cộng (hô hoán, gõ vào kính xe), và nếu buộc phải thoát thân thì lựa chọn thời điểm, địa điểm an toàn để nhảy ra hoặc chạy thoát. Đây chính là những "kỹ năng thoát hiểm" vốn phổ biến trong chương trình giáo dục ở nhiều quốc gia phát triển nhưng ở ta vẫn còn thiếu", Tiến sĩ Tội phạm học nêu kinh nghiệm.

Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng cấp bách phải nâng cấp chương trình giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường từ hình thức sang thực chất cho học sinh.

"Quan trọng hơn, các kỹ năng này không thể chỉ dạy qua lý thuyết. Trẻ em cần được huấn luyện qua tình huống giả định (scenario-based training) giống như tập huấn phòng cháy chữa cháy. Các trường học, phụ huynh và tổ chức xã hội cần phối hợp xây dựng mô-đun kỹ năng sống thiết thực: cách từ chối người lạ, cách xử lý khi bị theo dõi, khi bị lạc, hoặc khi thấy bạn mình gặp nguy hiểm. Đây không chỉ là câu chuyện của giáo dục kỹ năng mà còn là một hàng rào phòng ngừa tội phạm từ xa, đúng tinh thần tội phạm học hiện đại - tăng cường "sức đề kháng xã hội" trước nguy cơ tội phạm, Thượng tá Đào Trung Hiếu nhấn mạnh.

Tóm lại, sự việc vừa qua là một lời cảnh tỉnh. Vụ việc đặt ra yêu cầu cấp bách phải nâng cấp chương trình giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường từ hình thức sang thực chất, từ rời rạc sang hệ thống, từ "dạy để biết" sang "rèn để thành phản xạ". Chỉ khi đó, trẻ em mới thực sự có khả năng tự bảo vệ mình trong một xã hội nhiều biến động và rủi ro, Thượng tá Đào Trung Hiếu chia sẻ.

Nhà trường chủ động chịu trách nhiệm và siết chặt an toàn cho học sinh

Bà Nguyễn Thị Bình Minh, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Thăng Long (Hoàn Kiếm, Hà Nội), cho biết: "Hơn 4 năm qua, học sinh nhà trường luôn được đón - trả an toàn. Nhà trường chia 3 điểm đón cho học sinh toàn trường để tránh việc tập trung đông người mất an toàn, kẻ xấu dễ dàng lợi dụng. Giáo viên sẽ phụ trách việc dẫn con từ trong trường ra điểm đón trao tận tay cho bố mẹ của con. Với những học sinh chưa có bố mẹ đến đón, giáo viên cùng học sinh sẽ đứng chờ khoảng 15 phút tại điểm đón. Sau thời gian đó, giáo viên chủ nhiệm dẫn con về cổng chính bàn giao cho giáo viên trực tuần và tổ bảo vệ. Lúc đó, giáo viên trực tuần và bảo vệ sẽ chịu trách nhiệm bàn giao học sinh cho cha mẹ học sinh".

Giáo viên chủ nhiêm xác minh thông tin và trao trả học sinh tận tay cho phụ huynh.

Đối với học sinh được gia đình đặt xe công nghệ đến đón hoặc người khác đến đón, bố mẹ phải thông báo cho giáo viên chủ nhiệm từ trước. Đến giờ tan học, cô giáo phải xác nhận thông tin từ hai phía người đón hộ và bố mẹ học sinh, bà Nguyễn Thị Bình Minh thông tin.

Cũng theo Hiệu trưởng Trường Tiểu học Thăng Long, học sinh cần được bảo vệ an toàn khi đi từ nhà đến trường và ngược lại. Để làm được điều đó, nhà trường và gia đình cùng học sinh cần xây dựng quy trình đưa - đón an toàn và thực hiện nghiêm túc.

Hà Phương