Tục lệ bảo vệ đàn cá trên sông Luồng của đồng bào Thái ở miền Tây xứ Thanh
Nhằm bảo vệ đàn cá tự nhiên khỏi nạn săn bắt bừa bãi, đồng bào Thái ở bản Ngàm đề ra luật tục không ai được phép ra khúc sông cấm đánh cá nếu chưa có sự đồng ý.
Bản Ngàm (xã Sơn Điện, huyện Quan Sơn) là một bản người Thái nằm cách trung tâm TP Thanh Hóa hơn 180 km. Đồng bào vùng này có một tục lệ rất đặc biệt để bảo vệ đàn cá tự nhiên sinh sống trên sông Luồng.
Theo các cụ cao niên trong bản, trước nguy cơ các loài thủy sản cạn kiệt do nạn đánh bắt bừa bãi, người Thái ở bản Ngàm đã nhóm họp và đi đến thống nhất, cấm đánh cá trên sông Luồng. Khúc sông có chiều dài khoảng 3km được bảo vệ nghiêm ngặt nhiều năm nay bằng lệ làng.
Kể từ khi có luật tục, người dân bất kể lúc thiếu thốn thực phẩm đến mấy cũng không được phép xâm phạm khúc sông cấm này.
Chỉ đến dịp lễ, tết hoặc có khách quý, dân bản Ngàm mới được phép ra sông bắt cá và họ cũng chỉ dùng dụng cụ đánh bắt thô sơ như chài, lưới...
Các hình thức đánh bắt hủy diệt như kích điện hay nổ mìn đều bị ngăn cấm.
Do được bảo vệ nên đàn cá trên sông Luồng đoạn chạy qua bản Ngàm còn lại rất nhiều, với đủ loại cá trôi, trắm, lăng...
Chỉ cần quăng chài vài tiếng, dân bản có thể thu về cả chục kg cá để làm cỗ.
Thanh niên trai tráng ở bản Ngàm được người lớn huấn luyện từ khi lên 13-14 tuổi nên rất thạo nghề đánh cá dù nước ở đây chảy khá xiết và nhiều ghềnh đá.
Mỗi khi đi đánh bắt, trai bản Ngàm thường chèo bè mảng đến những vụng nước sâu để săn những con cá lớn.
Sinh sống trong môi trường tự nhiên, ít chịu tác động của con người nên cá trên sông Luồng rất ngon, thịt dai và chắc.
Món cá nướng, chả cá hay cá nộm hoa chuối được coi là đặc sản của đồng bảo Thái ở bản Ngàm.
Bản Ngàm có 74 hộ dân sinh sống trên một vùng đất bằng phẳng. Đây là một trong hai bản làng rộng và có vị trí đẹp nhất ở huyện biên giới Quan Sơn. Các cụ cao niên cho hay, bản được thành lập cách đây hàng trăm năm trước. Dù đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn nhưng an ninh ở vùng này rất tốt, ngoài ra môi trường ở bản Ngàm cũng rất sạch sẽ, trong lành.
Người Thái ở bản Ngàm cũng còn lưu giữ nhiều nét sinh hoạt, lao động sản xuất độc đáo. Trong ảnh là một guồng nước được dân bản dựng dưới sông Luồng để đưa nước về nhà, lên đồng ruộng hoặc giã gạo...
