Từng bước định hình lúa gạo 'thân thiện' môi trường

Nông dân Tây Ninh với niềm vui được mùa. (Ảnh CTV)

Và nhiều năm nay, địa phương đang có các giải pháp nhằm từng bước định hình thương hiệu lúa gạo “thân thiện” môi trường Tây Ninh.

Theo Trung tâm Khuyến nông tỉnh Tây Ninh, đặc điểm của việc trồng lúa nước truyền thống là mặt ruộng phải thường xuyên ngập nước, dẫn đến quá trình phân hủy chất hữu cơ trong điều kiện kỵ khí, gây ra khí mê-tan (CH4), một trong những tác nhân chính gây hiệu ứng nhà kính.

Tuy nhiên, nhờ lợi thế nguồn nước dồi dào và hệ thống kênh, mương thủy lợi khá dày, nông dân nơi đây kiểm soát tốt lượng nước ra vào ruộng đồng, từ đó giảm thiểu phát thải khí nhà kính.

Cánh đồng mẫu lớn ở Tây Ninh (ảnh CTV)

Tại Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp An Bình (xã Châu Thành), Mô hình “Canh tác lúa ướt-khô xen kẽ” với phương pháp tưới ướt khô luân phiên không chỉ giảm được số lần bơm nước vào ruộng, giảm chi phí, mà còn hạn chế sâu bệnh, giúp lúa đạt năng suất cao.

Theo hợp tác xã, nông dân từ xưa đến nay thường giữ nước trong suốt quá trình canh tác. Tuy nhiên, trong một số giai đoạn, lúa có thể phát triển tốt mà không cần ngập nước. Nhờ hệ thống kênh, mương thủy lợi đã được bê-tông hóa hoàn toàn, được hỗ trợ 100% chi phí sử dụng nước, mô hình này rất thuận lợi khi được áp dụng.

So sánh với phương pháp canh tác truyền thống có chi phí trung bình khoảng 15 triệu đồng/ha thì ở mô hình “Canh tác lúa ướt-khô xen kẽ”, con số trên chỉ còn khoảng 10 triệu đồng/ha, giúp tăng lợi nhuận thêm 5 triệu đồng/ha. Ngoài ra, phương pháp này tiết kiệm được 35-40% lượng nước sử dụng, năng suất tăng hơn 15%.

Hợp tác xã An Bình có 50 xã viên với hơn 100ha sản xuất lúa. Theo nhà nông Phạm Văn Minh, mỗi mùa vụ nước sẽ được rút ba lần, mỗi lần rút nước kéo dài ba ngày để ruộng khô được liên tục trong ba ngày.

Nông dân có thể cấp nước trở lại ruộng bằng cách theo dõi ống đo mực nước, nếu xuống thấp hơn 15cm so với mặt ruộng thì cần bổ sung nước lại.

Nhờ phương pháp rút và bổ sung nước hợp lý, đất không bị nhiễm phèn, rễ lúa phát triển tốt, cây lúa khỏe, đẻ nhánh mạnh, bông lúa dài và chắc hạt, ít ngã, hạn chế thất thoát.

Các doanh nghiệp đến tận ruộng theo dõi cây lúa sinh trưởng. (Ảnh CTV)

Trong vụ hè thu năm 2025, toàn tỉnh Tây Ninh gieo sạ gần 263.670ha lúa, đạt 98,8% kế hoạch; năng suất ước đạt 5,78 tấn/ha.

Hiện giá lúa ổn định; cụ thể, giống IR50404 có giá từ 5.500-5.700 đồng/kg, giống Đài thơm 8 có giá từ 6.400-6.800 đồng/kg, giống OM18 có giá từ 6.400- 6.800 đồng/kg, giống OM5451 có giá từ 5.500-6.000 đồng/kg, giống nếp IR4625 có giá từ 6.900-7.200 đồng/kg. Giá lúa ổn định, nhà nông rất phấn khởi!

Không chỉ bảo đảm an ninh lương thực, ngành sản xuất lúa tại Tây Ninh đang mở ra hướng đi mới cho ngành hàng lúa gạo địa phương: vững chắc, xanh và phát thải thấp.

Đó là, tăng cường triển khai ứng dụng kỹ thuật canh tác “3 giảm 3 tăng” (tăng cường bón phân hữu cơ, không bán rơm, không đốt đồng, chặt gốc rạ-rải các loại phân vi sinh tạo mùn cho đất…) đã đạt được một số chuyển biến tích cực.

Như mô hình sản xuất lúa “3 giảm 3 tăng” của Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Gia Bình (phường Trảng Bàng), phương pháp cấy (sạ) máy mang lại hiệu quả hơn so với cách sạ truyền thống.

Qua sạ máy, cây lúa đẻ nhánh khỏe, bông to, dễ quản lý cỏ dại. Bên cạnh đó, nhờ áp dụng “3 giảm 3 tăng” nên lượng phân bón giảm, làm hạ chi phí, giảm ô nhiễm...

Theo hợp tác xã, ước tính tổng doanh thu mô hình lúa cấy máy là 42 triệu đồng/ha/vụ, chi phí trung bình khoảng 18 triệu đồng/ha, mang lại lợi nhuận hơn 24 triệu đồng/ha/vụ, cao hơn so với cách sạ truyền thống (lợi nhuận 18 triệu đồng/ha/vụ). Ấy là chưa tính lợi nhuận nhờ giảm sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nhân công…

Nông dân Tây Ninh áp dụng cơ giới trong khâu chăm sóc lúa. (ảnh CTV)

Một trong những biện pháp giảm phát thải hiệu quả cũng đang được áp dụng tại Tây Ninh là phương pháp “nông-lộ-phơi”, giúp tiết kiệm nước, giảm lượng phân bón và thuốc trừ sâu, cũng như cắt giảm 30% lượng khí nhà kính.

Phương pháp này đang được áp dụng trên các cánh đồng lớn, với hệ thống thủy lợi được đầu tư bài bản.

Đó là sau khi làm đất, tháo cạn nước để gieo sạ, tiếp tục để khô 5-7 ngày, sau đó cho nước vào và tăng nước dần theo chiều cao của lúa để hạn chế cỏ dại.

Đối với lúa cấy, khi cấy xong cho nước vào 3-5cm để lúa nhanh hồi phục. Khi lúa kết thúc đẻ nhánh thì tháo cạn nước để khống chế lúa đẻ nhánh và để bộ rễ ăn sâu, hút các chất dinh dưỡng tốt hơn; sau đó, cho nước vào bình thường. Khi lúa bắt đầu chín lại rút dần nước cho đến khi ruộng khô nước để dễ thu hoạch.

Ngoài ra, việc cơ giới hóa trên cây lúa hiện được áp dụng khá phổ biến. Tại Tây Ninh, cây lúa có tỷ lệ cơ giới hóa cao nhất: 100% khâu làm đất, 65-80% khâu chăm sóc, 95-100% khâu thu hoạch-vận chuyển).

Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp An Hòa (phường Trảng Bàng) đã đầu tư một máy gặt đập liên hợp, hai máy kéo lúa, một phà vận chuyển lúa; đang đầu tư thêm máy gặt đập liên hợp, máy bay phun thuốc không người lái, máy cày làm đất và máy sạ cụm... cho 220ha lúa.

Nguồn nước dồi dào và hệ thống thủy lợi rộng khắp giúp nông dân Tây Ninh canh tác lúa thuận lợi. (ảnh CTV)

Ngành nông nghiệp Tây Ninh cũng hướng dẫn nông dân các quy trình kỹ thuật canh tác, sản xuất nông nghiệp tốt (GAP) gắn với truy xuất nguồn gốc và kiểm soát sâu bệnh, nâng cao chất lượng hạt lúa, từng bước định hình thương hiệu lúa gạo Tây Ninh nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ.

Theo đó, trên địa bàn tỉnh có gần 70ha lúa đang áp dụng quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt VietGAP, được hưởng chính sách hỗ trợ theo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh Tây Ninh.

Trên diện rộng toàn tỉnh, bên cạnh hoạt động hỗ trợ sản xuất, ngành nông nghiệp Tây Ninh cũng “đứng bên cạnh” các hợp tác xã nhằm liên kết với các doanh nghiệp để tiêu thụ lúa cho nông dân.

Địa phương cũng hình thành các vùng sản xuất lúa lớn, tập trung và có hợp đồng liên kết tiêu thụ với một số doanh nghiệp như Lúa Vàng Việt, Lộc Trời, Thành Thành Công, Khánh Ngọc,... Tất cảcác giải pháp đều nhằm từng bước định hình thương hiệu lúa gạo “thân thiện” môi trường Tây Ninh.

MINH ANH-HOÀNG LIÊM