Tướng Chu Huy Mân và trận đầu thắng Mỹ

Tham gia cách mạng từ rất sớm, được kết nạp Đảng ở tuổi 17, đồng chí Chu Huy Mân đã trải qua bao thời kỳ cách mạng của Đảng. Hoạt động bí mật khi Đảng chưa giành chính quyền, bị giam cầm ở các nhà tù đế quốc đến khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, đồng chí Chu Huy Mân tiếp tục dành hơn 30 năm cuộc đời lăn lộn ở các chiến trường, làm nhiệm vụ quốc tế, xây dựng đất nước với nhiều trọng trách như: Trung đoàn trưởng, Bí thư Đảng ủy Trung đoàn 72, 74 - các trung đoàn chủ lực đầu tiên của Quân đội ta; Chính ủy Đại đoàn 316; Chính ủy, Bí thư Đảng ủy kiêm Tư lệnh Quân khu 4; Chính ủy Quân khu 5, Bí thư Khu ủy Liên khu 5; Bí thư Đảng ủy, Tư lệnh kiêm Chính ủy Mặt trận B3 - Tây Nguyên; 26 năm là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, 10 năm là Ủy viên Bộ Chính trị, Phó bí thư Quân ủy Trung ương, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam; 5 năm là Phó chủ tịch Hội đồng Nhà nước...

Sinh thời, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã khẳng định: Đại tướng Chu Huy Mân là một cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước, một tướng lĩnh xuất sắc, chính trị, quân sự song toàn của Quân đội ta, là một tấm gương sáng cho toàn quân, toàn dân học tập. Đồng chí luôn nêu cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng, dũng cảm và sáng tạo, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng Tổ quốc.

Đồng chí Chu Huy Mân đón Đại tướng Võ Nguyên Giáp về thăm Quân khu 5 (năm 1975). Ảnh tư liệu chụp lại

Chúng tôi đã có dịp gặp và trò chuyện với “Hùm xám Đường số 4” - Trung tá Đặng Văn Việt (1920-2021) tại nhà riêng của ông ở phố Minh Khai, TP Hà Nội. Bấy giờ ông vẫn rất khỏe mạnh và minh mẫn. Đồng chí Đặng Văn Việt quen biết đồng chí Chu Huy Mân từ thời kỳ đầu Cách mạng Tháng Tám năm 1945 tại Huế, song thời gian họ gắn bó nhiều nhất là khi cùng sát cánh trên cương vị là Chính ủy và Trung đoàn trưởng Trung đoàn 174 (Cao-Bắc-Lạng). Cuộc chiến đấu chống thực dân Pháp gay go, ác liệt bao nhiêu thì “sự ăn ý” của Trung đoàn trưởng Đặng Văn Việt và Chính ủy Chu Huy Mân lại mạnh mẽ, hiệu quả bấy nhiêu. Hai người họ đã dành cho nhau một lòng tin tuyệt đối.

“Mọi việc về quân sự-tham mưu, tác chiến ở mặt trận, Chính ủy tin ở Trung đoàn trưởng đã đánh là thắng, là thu được chiến lợi phẩm, bắt được tù binh, hàng binh. Còn mọi việc về công tác chính trị, công tác Đảng, Chính ủy là người có nhiều kinh nghiệm dạn dày nên Trung đoàn trưởng tuyệt đối tin tưởng. Tôi nhớ có lần sau trận đánh lớn, qua nhiều ngày quá vất vả, tôi mệt đến mức phải nằm trên lưng ngựa đuổi theo giặc, không còn đủ sức để ngồi vững nữa. Sau trận đánh, Chính ủy quyết định buộc Trung đoàn trưởng phải đi nghỉ an dưỡng. Mọi việc của đơn vị, anh lo hết...”, đồng chí Đặng Văn Việt kể.

Sinh ra và lớn lên ở Nghệ An, nhưng kể từ khi trưởng thành rồi theo Đảng làm cách mạng, đồng chí Chu Huy Mân lại gắn bó với biết bao miền quê khác. Trong hồi ký, đồng chí đã dành những trang viết chia sẻ hết sức xúc động về đất và người Khu 5: “Tôi sống và hoạt động trên quê hương thứ hai này, thời gian chưa nhiều nhưng nghĩa tình sâu sắc. Tôi nhớ gia đình ông bà Đức Long. Nhớ bến tắm sông Vĩnh Điện, nơi anh Võ Văn Đặng - người tù chính trị trong nhà lao tỉnh Quảng Nam. Bến đò Ông Đốc trên chiếc đò con, nghe sông Thu Bồn náo nức chuyển sang thu. Ông Cả Đáng tuổi già, nhưng mấy đêm liền thức canh cho cán bộ dự hội nghị Việt Minh tỉnh được an toàn... Khi đột ngột phải xa Quảng Nam, tôi không khỏi bùi ngùi xúc động... Trong sâu thẳm, tôi thầm hứa nhất định sẽ có ngày trở lại vùng đất quê hương thứ hai này, với những con người đầy nghĩa khí cách mạng hào hùng và tình thương vô hạn”.

Và rồi, mối nhân duyên với đất và người Khu 5 của vị tướng tiếp tục được nối dài khi cuối năm 1963, ông được Bộ Chính trị điều vào lại Chiến trường Khu 5. Thiếu tướng Chu Huy Mân sau đó được phân công làm Phó bí thư rồi Bí thư Đảng ủy Quân khu 5; Tư lệnh kiêm Chính ủy, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tây Nguyên. Được sự tin tưởng, phân công của Trung ương, đồng chí Chu Huy Mân có mặt ở những chiến trường nóng bỏng nhất. Đặc biệt, trong Chiến dịch Plei Me, trên cương vị là Tư lệnh kiêm Chính ủy Mặt trận Tây Nguyên, đồng chí Chu Huy Mân đã có nhiều quyết định quan trọng trong việc tổ chức, chỉ đạo các lực lượng, góp phần làm nên chiến thắng lịch sử, mở ra giai đoạn mới cho cách mạng Việt Nam.

Trong hồi ký của mình, Thượng tướng Đặng Vũ Hiệp, nguyên Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, bấy giờ là Chủ nhiệm Chính trị Mặt trận Tây Nguyên kể: "Đầu tháng 10-1965, Bộ tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên nhận được điện báo của Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh thông qua quyết tâm, kế hoạch Chiến dịch Plei Me. Đêm trước cuộc họp của Đảng ủy Mặt trận nghiên cứu những ý kiến chỉ đạo của trên, anh Chu Huy Mân đã làm việc riêng với tôi đến tận 1 giờ sáng và gợi ý cho cơ quan chính trị mặt trận nhiều vấn đề. Hôm sau, cuộc họp vừa kết thúc, anh liền dẫn một đoàn cán bộ đi quan sát địa hình chiến trường tại khu vực đồn Plei Me và thế bố phòng của địch để quyết định phương thức tiến hành vây điểm. Đồng thời, anh cũng đi thị sát khu vực dự kiến đánh viện binh địch giải tỏa Plei Me khi bị ta vây ép. Sau khi đoàn về, Bộ tư lệnh Mặt trận đã quyết định bổ sung phương án tác chiến chiến dịch. Đó là đánh thiệt hại nặng lực lượng cơ động quân ngụy, làm suy yếu chỗ dựa bình định của địch, đồng thời khẩn trương chuẩn bị đánh phủ đầu quân Mỹ, góp phần đánh bại chiến lược đánh nhanh, giải quyết nhanh, tiến lên đánh bại chiến lược Chiến tranh cục bộ của Mỹ”.

Lính Mỹ đổ bộ xuống Ia Đrăng trong Chiến dịch Plei Me năm 1965. Ảnh tư liệu

Mới đây, gặp Trung tướng, Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Quốc Thước nhân kỷ niệm 60 năm Chiến dịch Plei Me kết thúc thắng lợi, chúng tôi cũng được nghe kể về một câu chuyện thú vị khác. Theo chia sẻ của vị tướng đã ở tuổi bách niên thì ông không có vinh dự được tham gia chiến dịch Plei Me vì khi đơn vị ông vào đến chiến trường thì chiến dịch đã kết thúc. Thế nhưng ông lại may mắn được dự hội nghị rút kinh nghiệm sau chiến dịch do Bộ tư lệnh Mặt trận tổ chức dưới sự chủ trì của Thiếu tướng Chu Huy Mân. Hội nghị hôm đó diễn ra sôi nổi, các đơn vị đều thẳng thắn chỉ rõ những hạn chế trực tiếp của mình trong quá trình tác chiến đồng thời mạnh dạn đề xuất nhiều giải pháp cụ thể.

Trung tướng Nguyễn Quốc Thước trò chuyện với phóng viên.

Đặc biệt là quá trình diễn ra hội nghị, với tinh thần "tiến về phía trước", Tư lệnh Chu Huy Mân đã quyết định đốt bỏ tất cả các "bản kiểm điểm" của các tập thể và cá nhân. Kết luận hội nghị sau khi đánh giá trận đánh và rút ra những bài học kinh nghiệm từ trận đầu tiêu diệt gọn một tiểu đoàn Mỹ, Tư lệnh kiêm Chính ủy Chu Huy Mân phát động phong trào thi đua toàn mặt trận quyết tâm diệt Mỹ. Trung tướng Nguyễn Quốc Thước kể: “Tôi nhớ, lúc này ở Mặt trận B3, đơn vị chiến đấu cấp cao nhất là trung đoàn.

Để thể hiện quyết tâm "Bám thắt lưng Mỹ mà đánh, quyết bắt cho được tù binh Mỹ", anh Mân đã có một hành động thực tế, giản dị nhưng sâu sắc và cũng rất dí dỏm là giao cho mỗi đồng chí chính ủy trung đoàn và trung đoàn trưởng một đoạn dây thừng với yêu cầu người lãnh đạo cao nhất của đơn vị phải cùng trực tiếp với chiến sĩ, quần lộn với địch, xáp vào để tiêu diệt và bắt cho được tù binh Mỹ. Hình ảnh sống động ấy đã gây ấn tượng cho chúng tôi sau này khi về chỉ huy đơn vị cùng anh em xốc tới chiến trường quyết giành chiến thắng trước kẻ thù xâm lược”./.