Tướng huyền thoại Caesar được nuôi dạy trong gia đình toàn phụ nữ?
Caesar hẳn đã được nuôi dạy trong một gia đình gồm toàn phụ nữ, cả tự do lẫn nô lệ, thay nhau chăm sóc cậu.
Khi Caesar khoảng chín ngày tuổi, diễn ra một nghi lễ lustratio (tẩy uế) để đánh dấu việc cậu chính thức trở thành thành viên của gia đình. Những người cha La Mã có quyền từ chối bất kỳ đứa trẻ nào mà họ nghĩ là không phù hợp, nhưng luật pháp quy định rằng họ phải nuôi lớn tất cả những cậu bé khỏe mạnh và ít nhất là đứa bé gái đầu tiên sinh ra. Những đứa trẻ bị biến dạng hoặc con ngoài giá thú sẽ lặng lẽ bị bỏ mặc cho chết.
Tuy nhiên, những quy tắc và tục lệ này không khiến chúng ta tin rằng người La Mã không yêu thương và trân trọng con cái mình. Hầu hết các gia đình mong mỏi sinh nhiều con và thường nhận nuôi những bé trai hoặc bé gái vô thừa nhận. Chưa xét tới các lý do khác, chỉ tính tới các yếu tố như trẻ sơ sinh tử vong cao và sự thiếu thốn hệ thống phúc lợi xã hội để chăm sóc người già là đủ để thôi thúc mong muốn con đàn cháu đống của các gia đình rồi. Gia đình của Aurelia với chỉ một con trai và hai con gái đúng là có quy mô nhỏ đến đáng ngạc nhiên.
Caesar hẳn đã được nuôi dạy trong một gia đình gồm toàn phụ nữ, cả tự do lẫn nô lệ, thay nhau chăm sóc cậu. Tuy thường xuyên phải chịu hình phạt đòn roi, nhưng cuộc đời một đứa trẻ La Mã cũng có thể có rất nhiều niềm vui. Khảo cổ học và những tranh ảnh minh họa còn sót lại cho chúng ta thấy trẻ con La Mã có rất nhiều đồ chơi giống như các bé trai bé gái hiện đại bây giờ.
Một phiên bản chân dung Caesar. Ảnh: Biography.
Trẻ sơ sinh và mới chập chững biết đi chơi với mấy quả chuông và thú vật bằng gỗ, bên trong chứa đầy những viên sỏi tạo ra âm thanh lúc lắc. Các chị gái của Caesar hẳn sẽ sở hữu những con búp bê vải và các ngôi nhà búp bê tràn ngập đổ đạc nội thất mini. Bản thân Caesart thì sẽ được chơi với thú nhồi bông, con quay, xe ngựa đồ chơi, mấy quả bóng, chơi vòng, các trò chơi xúc sắc, chơi xích đu và bập bênh cùng trẻ em hàng xóm.
Vì thời xa xưa ấy không tồn tại khái niệm giáo dục công, nên trẻ con La Mã hoặc theo học các trường tư hoặc học ở nhà với gia sư riêng. Bất chấp hoàn cảnh, giáo dục La Mã ở thời Caesar tuân thủ theo một khuôn mẫu vay mượn từ Hy Lạp. Tầm bảy tuổi, trẻ em bắt đầu làm quen với ludi magister (thầy giáo) để được học những kiến thức cơ bản về ngữ pháp La-tinh và Hy Lạp, học viết và học toán.
Các thầy giáo tiểu học thường là nô lệ được trả tự do, mở các cơ sở dạy tại Quảng trường hay phía sau một cửa hàng. Các trường này chắc phải phổ biến tại Subura, nhưng Caesar và các chị gái của ông được các gia sư riêng dạy dỗ tại nhà. Các bé trai và bé gái La Mã kém may mắn hơn sẽ cùng đi đến trường khi mặt trời lên để bắt đầu những bài học.
Vì giấy còn chưa đến được phương Tây suốt nhiều thế kỷ, còn giấy cói từ Ai Cập thì quá đắt đỏ, nên mỗi đứa trẻ sẽ mang theo một miếng gỗ nhỏ hình chữ nhật, lõm ở giữa một mặt để chứa sáp dùng để viết. Học sinh sau đó có thể tập viết câu hoặc giải các bài toán bằng ngòi bút trâm bằng gỗ, rồi xóa đi bằng đầu cùn. Trẻ em được mong đợi học hành chăm chỉ, trong khi giáo viên duy trì kỷ luật nghiêm khắc bằng những cây roi mây.
Đến tầm mười hai tuổi, học sinh sẽ chuyển đến học một chuyên gia ngữ pháp để tiếp tục được nghe giảng dạy về văn học và đặc biệt là thơ ca. Trường ca Iliad và Odyssey của Homer là những tác phẩm được yêu thích nhất, nhưng ngoài ra, học sinh còn được học thơ bằng tiếng La-tinh cổ của các bậc thầy như Ennius và Livius Andronicus.
Một bé trai khi trưởng thành đến tầm tuổi mười lăm, mười sáu có thể chuyển sang giai đoạn ba của quy trình giáo dục thời La Mã với thầy dạy hùng biện. Nghệ thuật nói trước đám đông là điều thiết yếu trong thời kỳ chưa xuất hiện công nghệ in ấn. Vào thời này, bất kỳ thanh niên nào nuôi hy vọng xây dựng sự nghiệp trong bộ máy chính quyền thì cần phải có khả năng ăn nói lưu loát trước các phiên họp hội đồng và tại tòa án.
Học sinh sẽ nghiên cứu các bài diễn văn từ quá khứ, sau đó tự soạn ra bài diễn văn để diễn thuyết trong khung cảnh thật hoặc tưởng tượng. Nghệ thuật hùng biện rất tinh tế và phức tạp, nhấn mạnh cách truyền tải thích hợp, kết cấu và cách vận dụng bằng chứng - tất cả đều phải ghi nhớ vào trong đầu. Một bài tập ưa thích đó là soạn ra bài diễn văn thuyết phục trong một bối cảnh lịch sử cụ thể, như đóng vai tướng Hannibal để diễn thuyết trước quân lính của ông trước khi vượt dãy Alps. Các tình huống pháp lý gai góc cũng trở nên phổ biến - một người đàn ông quyến rũ hai trinh nữ chỉ trong một đêm. Người này muốn cưới ông ta, nhưng người kia chỉ một mực muốn ông ta chết. Bạn sẽ nói gì với bồi thẩm đoàn?
Việc học hành của Caesar hẳn sẽ đi theo đúng khuôn mẫu ấy ngay cả khi học ở nhà. Chúng ta biết rằng cha mẹ cậu đã thuê một gia sư tài năng tên là Marcus Antonius Gnipho, người được đào tạo tại Alexandria, Ai Cập, và vô cùng xuất chúng khi hùng biện bằng tiếng Hy Lạp và tiếng La-tinh.
Như nhiều học sinh khác, Caesar phải nạp vào đầu vô số tài liệu, trong đó có cả văn bản cổ xưa, Twelve Tables (Luật mười hai bảng), tác phẩm đã đặt nền móng cho luật pháp La Mã. Những văn bản ghi lại những tác phẩm thời tuổi trẻ của chính Caesar vẫn còn nguyên đến tận thời nay, cho dù các văn bản này đã phải chịu sự đàn áp của hoàng đế Augustus mà không rõ lý do. Chúng gồm một bài diễn văn ca ngợi Hercules, một vở bi kịch dựa trên câu chuyện về Oedipus, và một tuyển tập các câu ngạn ngữ dí dỏm.
