Tương lai bền vững cho nông nghiệp Ninh Bình

Sản xuất lúa nếp cau theo hướng hữu cơ ở xã Thượng Kiệm (Kim Sơn).

Câu chuyện ở vùng cao Cúc Phương

Về xã miền núi Cúc Phương, huyện Nho Quan một ngày giáp Tết Ất Tỵ, tôi cảm nhận rõ sự đổi thay của vùng đất này. Men theo con suối nhỏ, len lỏi qua những bụi cây rậm rạp, tôi tìm đến một khoảng ruộng ven chân núi, nơi bà con người Mường đang tất bật làm đất, gieo trỉa hạt, khởi đầu một vụ sản xuất mới.

Ở đây, bà con không phun thuốc trừ cỏ, các loại thực vật, cỏ dại trên đồng được máy cày phay nhỏ vùi vào trong đất, dinh dưỡng trả về cho tự nhiên; làm đất theo phương pháp tối thiểu; phân bón được sử dụng hoàn toàn là phân hữu cơ và trong suốt quá trình chăm sóc sau này bà con cũng không hề sử dụng thuốc bảo vệ thực vật... Quan sát cách người Mường ở Cúc Phương làm nông nghiệp, tôi có cảm giác mỗi hành động của họ đều thể hiện sự trân trọng đối với thiên nhiên, đối với truyền thống canh tác đã được gìn giữ bao đời nay.

Người dân ở đây cho biết: Hiện nay, ngô, khoai, sắn, mía được trồng chủ yếu để làm thức ăn chăn nuôi gà, lợn, bò, đặc biệt là hươu. Con hươu vốn là động vật hoang dã, rất nhạy cảm với hóa chất nên trong quá trình trồng trọt bà con tuyệt đối không sử dụng thuốc trừ cỏ, thuốc bảo vệ thực vật hay bất kỳ hóa chất nào. “Một cặp nhung hươu có giá từ 10-15 triệu đồng, nuôi 20 con hươu đã có tiền trăm triệu nên hiện giờ chúng tôi không quan trọng về năng suất mà quan trọng là làm sao sản xuất sạch để nuôi hươu” - Chị Đinh Thị Nga (thôn Tiền Phương 2, xã Cúc Phương) chia sẻ.

Nhớ lại gần 20 năm trước, đất đai nơi này khô cằn, nguồn nước cho sản xuất phụ thuộc hoàn toàn vào nước trời nên trồng cây gì cũng khó, trồng ngô, lạc thì năm được năm mất vì hạn hán; cây sắn, cây mía chịu hạn tốt nhưng đầu ra lại bấp bênh... Một thời gian, người dân, chính quyền địa phương cứ loay hoay, quanh quẩn với bài toán thoát nghèo.

Thế rồi, những năm gần đây, khi hươu, nai, nhím, lợn rừng, gà rừng, ong, các cây thuốc, khoai sọ-những thứ cây trồng, con nuôi bản địa, đặc sản của địa phương được bà con đưa vào sản xuất một cách bài bản, gắn với việc quảng bá, xây dựng thương hiệu thì thu nhập của người dân đã có sự cải thiện rõ rệt. Được biết, hiện Cúc Phương có hơn 200 hộ nuôi hươu với tổng đàn lên tới 6-7 trăm con, doanh thu hàng năm ngót nghét chục tỷ đồng.

Câu chuyện về bà con người Mường ở xã Cúc Phương cho thấy, khi có sự quyết tâm và sáng tạo, chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, vừa có hiệu quả kinh tế, vừa bảo vệ môi trường.

Truyền tải bản sắc địa phương

Năm 2020, khi về làm việc với tỉnh Ninh Bình, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Nguyễn Xuân Cường đã nhận định: Diện tích dành cho sản xuất nông nghiệp của Ninh Bình khá nhỏ bé. Ngoài cây dứa thì tỉnh không phải là vùng chuyên canh chính của các nông sản chiến lược Quốc gia có năng lực xuất khẩu. Tuy vậy, tỉnh lại có địa thế rất đặc biệt, “tụ sơn tích thủy”, hội tụ đặc trưng địa lý của cả 3 vùng, là đồng bằng châu thổ Sông Hồng, Tây Bắc và Bắc Trung bộ, tạo thành lợi thế hiếm có về đa dạng sinh thái nông, lâm, ngư nghiệp cho tỉnh. Ninh Bình cần xây dựng một nền nông nghiệp chủ đích phục vụ cho du lịch. Đó là nền nông nghiệp hữu cơ, thông minh, “thuận thiên”, kết hợp giữa khoa học công nghệ và tập quán văn hóa cổ truyền, đặc hữu chỉ có ở Ninh Bình.

Thực tiễn, cùng với những gợi mở nêu trên, nhiều mô hình nông nghiệp của tỉnh đã manh nha đi theo hướng này. Lấy Nho Quan, Gia Viễn làm ví dụ, nơi đây có những vùng ruộng trũng một năm chỉ cấy được một vụ lúa chắc ăn, vụ còn lại thường xuyên bị ngập úng, năng suất bấp bênh. Thay vì cấy 2 vụ lúa/ năm, các địa phương này đã chuyển đổi sang mô hình lúacá, lúa-tôm, vừa “thuận thiên” vừa cho thu nhập cao. Hoặc như ở các xã ven sông Đáy thuộc 2 huyện Yên Khánh, Kim Sơn, nông dân sản xuất lúa - rươi - cáy, ba tầng giá trị. Nông dân có thu nhập từ bán rươi nhiều hơn bán lúa, nhưng không có lúa thì sẽ không có hai sản phẩm kia.

Ngoài ra phải kể đến các sản phẩm du lịch nông nghiệp, nông thôn hấp dẫn như: Cánh đồng lúa Tam Cốc được chuyên trang du lịch Business Insider bình chọn là một trong 5 cánh đồng lúa đẹp nhất Việt Nam; đầm sen ở Hang Múa, vườn nho Hạ đen ở Hoa Lư; đào phai, vườn cây ăn quả kết hợp với nuôi con đặc sản ở Quèn Thờ (thành phố Tam Điệp)... Đây là bước khởi đầu để tiến đến định hướng sản xuất các sản phẩm nông sản Xuân Ất Tỵ Ninh Bình đang tự tin hướng đến khát vọng về một nền nông nghiệp sinh thái, tích hợp đa giá trị; kết hợp hài hòa tài nguyên bản địa, bản sắc văn hóa, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo để truyền tải bản sắc địa phương. HÀ PHƯƠNG 34 và hoạt động phục vụ du lịch. Trong sản xuất đại trà, Ninh Bình cũng có nhiều chính sách thúc đẩy sản xuất xanh, an toàn, kiểm soát mức độ suy thoái đất, sức khỏe con người, động vật, nâng cao hiệu quả sản xuất, đảm bảo an toàn thực phẩm. Đến nay, toàn tỉnh đã mở rộng diện tích sản xuất lúa chất lượng cao, đặc sản theo hướng hữu cơ trên 1.500 ha.

Tuy vậy, để ngành Nông nghiệp thực sự trở thành hình ảnh, truyền tải bản sắc của vùng đất Cố đô, đảm bảo phát triển bền vững trong tương lai, Ninh Bình cần tiếp tục có những tư duy, cách tiếp cận mới.

Đồng chí Bùi Xuân Diệu, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT cho biết: Ninh Bình đang chuyển đổi rất mạnh mô hình tăng trưởng dựa trên nguồn tài nguyên trí tuệ; lấy du lịch, công nghiệp văn hóa, kinh tế di sản là cụm ngành kinh tế mũi nhọn; công nghiệp công nghệ cao là động lực; khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo làm đột phá, nông nghiệp là trụ đỡ. Chính bởi vậy, giai đoạn tới, chúng ta phải nhìn nhận nông nghiệp là ngành kinh tế gắn chặt các yếu tố văn hóa, xã hội và xu thế phát triển bền vững; chuyển từ tư duy phát triển đơn ngành sang phương pháp tích hợp đa ngành, đa giá trị. Sản xuất nông nghiệp nhưng không hẳn chỉ là sản xuất ra lương thực, thực phẩm, mà còn tạo cảnh quan cho du lịch, môi trường sinh thái để chuyển đổi cacbon.

Để làm được điều này, Ngành đang xây dựng lộ trình và kế hoạch hành động cụ thể. Trong đó, đẩy mạnh truyền thông thay đổi nhận thức của người sản xuất và xã hội về phát triển nông nghiệp bền vững, sinh thái, đa giá trị. Rà soát, tham mưu cho tỉnh ban hành các chính sách đủ mạnh để thúc đẩy chuyển đổi sản xuất theo hướng hữu cơ, tuần hoàn, ứng dụng công nghệ cao. Đẩy mạnh khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, phát triển các sản phẩm OCOP. Gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu với phát triển đô thị theo nguyên tắc nông thôn, đô thị hòa hợp, hướng tới Đô thị di sản thiên niên kỷ. Thí điểm quy hoạch, tôn tạo một số thôn, làng, nơi có các di tích, danh lam thắng cảnh kết hợp với củng cố và hình thành các nền tảng văn hóa phi vật thể như lễ hội, nghệ thuật dân gian. Đặc biệt, huy động được sức mạnh của cộng đồng nhân dân địa phương tích cực tham gia xây dựng nền kinh tế nông nghiệp và nông thôn hướng về du lịch để mọi người đều được hưởng lợi và có trách nhiệm... Đây chính là cách để nông nghiệp Ninh Bình dần tạo dựng được bản sắc riêng, khác biệt với các địa phương trên cả nước.

Hà Phương