Tương lai của Fed đứng trước phép thử lớn

Trụ sở Fed tại Washington, D.C., Mỹ. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Tổng thống Trump đã tuyên bố sa thải bà Cook và quyết định này có hiệu lực ngay lập tức. Ông Trump viện dẫn quyền hạn này theo Đạo luật Cục Dự trữ Liên bang và Điều II của Hiến pháp Mỹ. Trong bức thư gửi bà Cook, Tổng thống Mỹ cáo buộc bà Cook có "hành vi lừa dối và có thể là tội phạm trong vấn đề tài chính".

Cụ thể, vào năm 2021, bà Cook đã khai báo trên các tài liệu vay thế chấp riêng biệt cho hai tài sản ở Michigan và Georgia rằng cả hai đều là nơi cư trú chính, nơi bà có ý định sinh sống. Điểm đáng chú ý là các khoản vay cho nơi cư trú chính thường có lãi suất thấp hơn so với những khoản vay cho tài sản đầu tư. Ông Trump khẳng định hành vi này "ít nhất cho thấy sự sơ suất nghiêm trọng trong các giao dịch tài chính", đặt nghi vấn về năng lực và sự đáng tin cậy của bà với tư cách là một nhà điều tiết tài chính. Những câu hỏi về khoản thế chấp của bà Cook lần đầu tiên được Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang William Pulte nêu ra vào tuần trước, người đã chuyển vụ việc cho Bộ trưởng Tư pháp Pamela Bondi để điều tra.

Bà Cook, người phụ nữ da màu đầu tiên được bổ nhiệm làm Thống đốc Fed, được cựu Tổng thống Joe Biden bổ nhiệm vào vị trí Thống đốc Fed năm 2022 với nhiệm kỳ kéo dài đến năm 2038.

Phản ứng từ phía bà Lisa Cook và các chuyên gia

Ngay sau tuyên bố của Tổng thống Trump, Thống đốc Lisa Cook đã có phản ứng quyết liệt, khẳng định ông Trump "không có căn cứ pháp lý, và ông ấy không có quyền" sa thải bà. Nữ thống đốc tuyên bố sẽ không từ chức và sẽ tiếp tục thực hiện nhiệm vụ của mình nhằm hỗ trợ nền kinh tế Mỹ. Luật sư của bà Cook, ông Abbe Lowell, nhấn mạnh rằng yêu cầu của Tổng thống Trump "thiếu quy trình, cơ sở hoặc thẩm quyền pháp lý phù hợp". Động thái mới của ông Trump là nỗ lực đầu tiên nhằm sa thải một thống đốc Fed, biến sự việc thành một thách thức pháp lý chưa từng có tiền lệ.

Giáo sư Peter Conti-Brown từ Đại học Pennsylvania, một học giả về lịch sử của Fed, lập luận rằng các giao dịch thế chấp của bà Cook diễn ra trước khi bà được bổ nhiệm vào Fed và đã được Thượng viện xem xét, xác nhận. Do đó, việc truy cứu các hành động của một công dân để làm căn cứ sa thải khỏi vị trí chính thức là không phù hợp với toàn bộ khái niệm bãi nhiệm. Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren cũng có ý kiến trái chiều về động thái của ông Trump và cho rằng hành động này "phải bị lật ngược tại tòa án". Vụ việc rất có thể sẽ dẫn đến một cuộc chiến pháp lý gay gắt và cuối cùng có thể được Tòa án Tối cao Mỹ quyết định.

Giáo sư Kathryn Judge thuộc Trường Luật Columbia nhấn mạnh rằng Đạo luật Fed không nêu rõ thế nào là “for cause” (có lý do chính đáng), nên vấn đề này sẽ trở thành trung tâm của cuộc tranh tụng pháp lý.

Ngoài ra, chuyên gia Tim Duy của SGH Macro Advisors bình luận: “Động thái này cho thấy quyết tâm của chính quyền Tổng thống Trump trong việc tái định hình Fed, đồng thời là lời cảnh báo gửi tới các quan chức khác do ông Biden bổ nhiệm. Nếu trong nhiệm kỳ đầu tiên, Fed còn tránh được sức ép từ ông Trump, thì lần này tình hình sẽ khác”.

Tầm ảnh hưởng

Theo một số nhà quan sát, động thái của Tổng thống Trump đặt ra một mối đe dọa nghiêm trọng đến nguyên tắc độc lập của Fed. Các nghiên cứu học thuật đã chỉ ra rằng những nhà hoạch định chính sách tiền tệ độc lập với ảnh hưởng chính trị thường đạt được kết quả tốt hơn trong quản lý lạm phát. Do đó, sự việc này thử thách nguyên tắc độc lập của ngân hàng trung ương có ảnh hưởng nhất thế giới. Nếu thành công, việc sa thải bà Cook sẽ cho phép ông Trump chọn người thứ tư vào hội đồng 7 thành viên của Fed, củng cố đáng kể ảnh hưởng của ông tại ngân hàng trung ương. Điều này được coi là dấu hiệu cho thấy quyết tâm của chính quyền Tổng thống Trump trong việc "tái định hình Fed và là lời cảnh báo cho các ứng viên khác do cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden bổ nhiệm. Ông Trump từ lâu đã liên tục bày tỏ quan điểm không đồng tình với Chủ tịch Fed Jerome Powell vì không giảm lãi suất sớm hơn.

Thị trường tài chính đã phản ứng mạnh mẽ với động thái của ông Trump, với lợi suất trái phiếu Kho bạc Mỹ kỳ hạn 2 năm giảm nhanh - vốn nhạy cảm với kỳ vọng chính sách của Fed trong ngắn hạn – trong khi lợi suất trái phiếu 10 năm dài hạn tăng mạnh - phản ánh rủi ro lạm phát. Phản ứng của thị trường cho thấy kỳ vọng rằng lãi suất chính sách của Fed có thể giảm, nhưng có thể đi kèm với cái giá là sự suy yếu cam kết chống lạm phát của ngân hàng trung ương.

Vụ việc liên quan đến bà Lisa Cook không chỉ là một cuộc tranh cãi pháp lý cá nhân mà còn là một cuộc đối đầu mang tính lịch sử, thách thức trực tiếp đến nền tảng độc lập của Fed. Kết quả của cuộc chiến pháp lý tiềm tàng sẽ tạo ra một tiền lệ quan trọng về giới hạn quyền lực tổng thống đối với các cơ quan độc lập và định hình tương lai của chính sách tiền tệ Mỹ. Câu hỏi được đặt ra là liệu Fed có thể duy trì uy tín và khả năng độc lập của mình trong bối cảnh áp lực chính trị ngày càng tăng, và tác động dài hạn đến sự tin cậy của nhà đầu tư vào chính sách tiền tệ Mỹ cũng như ổn định kinh tế toàn cầu sẽ như thế nào.

Trà My/TTXVN (Theo AFP, Reuters)