Tương lai của túi đựng bim bim

Florencio Cúetara là người sẵn sàng băng qua đường để bảo một người nào đó đừng vứt rác bừa bãi. Một ngày nọ, khi đang bơi ở Địa Trung Hải, ông tình cờ nhìn thấy túi bánh quy làm từ nhựa.

“Chiếc túi đập vào mặt khi tôi đang bơi. Tôi đã chửi thầm ai vứt chiếc túi này ra đây, như thể đó là lỗi của người khác. Sau đó, tôi nhận ra trên túi có tên tôi”, ông Cúetara kể.

Công ty đồ ăn nhanh Cúetara Foods của ông Florencio Cúetara - có trụ sở tại Thụy Sĩ sản xuất 25 nhãn hiệu bánh bán trên toàn thế giới. Đối với ông, đó là giây phút bước ngoặt.

“Tôi muốn đổ lỗi cho người khác về điều này, nhưng tôi cũng không vô tội. Tôi là một phần của vấn đề”, vị giám đốc điều hành công ty tại châu Mỹ lúc đó chia sẻ.

Hầu hết túi đựng khoai tây chiên và đồ ăn nhẹ giòn đều được làm bằng ba lớp vật liệu polyme. Polyme - giống tất cả loại nhựa khác - đều được làm từ dầu mỏ và sẽ không bao giờ phân hủy.

Theo Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc, con người tạo ra khoảng 400 triệu tấn chất thải nhựa mỗi năm. Một nửa trong số đó là nhựa dùng một lần, như túi đựng khoai tây chiên.

Trong bối cảnh đó, nhiều công ty đồ ăn vặt lớn và nhỏ đang tìm cách thay đổi tình hình hiện tại bằng các vật liệu đóng gói thay thế. Câu hỏi duy nhất là bên nào sẽ thành công, theo Bloomberg.

Tìm giải pháp từ tự nhiên

Ông Cúetara bắt đầu tìm kiếm vật liệu đóng gói không dựa vào nhiên liệu hóa thạch từ năm 2015. Vào năm 2019, ông cùng tiến sĩ Russ Petrie - bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình ở California - thành lập Okeanos, công ty sử dụng canxi cacbonat để làm túi đựng đồ ăn nhẹ, gạo, cà phê và muối, cũng như giấy gói hoa.

Canxi cacbonat (CaCO3) - khoáng chất tự nhiên tìm thấy trong đá - từng được sử dụng làm chất độn trong bao bì, nhưng chỉ với lượng nhỏ. Ông Cúetara và Petrie đã phát triển công nghệ họ gọi là “Made from Stone” (Làm từ đá), với 70% canxi cacbonat; phần còn lại đến từ nhựa.

Túi của công ty vừa dẻo vừa nhẹ, đồng thời nổi trên mặt nước. Các nhà sản xuất ở 15 quốc gia hiện áp dụng công nghệ này.

Trong khi đó, Sean Mason và Mark Green - đồng sáng lập công ty Two Farmers (Anh) - phải mất 5 năm để tìm ra vật liệu đóng gói vừa phân hủy sinh học vừa giữ cho khoai tây chiên giòn.

Do Two Farmers hoạt động dựa trên sản xuất canh tác bền vững, ông Mason cho rằng công ty nên xem xét tính bền vững này một cách nhất quán, trong đó có cả túi đựng.

Tuy nhiên, khi xác định vật liệu thay thế, cả hai tỏ ra bối rối. Đầu tiên, họ xem xét đến hộp các tông, nhưng “chúng tôi chợt nhận ra mình phải dùng túi nhựa để giữ cho sản phẩm tươi”, ông Mason nói.

Tiếp đến, họ xem xét hộp thiếc, “nhưng quá đắt và quá lãng phí với một gói nhỏ 40 g”. Cuối cùng, tại một triển lãm thương mại về bao bì, họ bắt gặp cellulose bạch đàn ở trạng thái thô, và để mắt tới vật liệu này.

Con người tạo ra khoảng 400 triệu tấn chất thải nhựa mỗi năm, một nửa trong số đó là nhựa dùng một lần. Ảnh: Reuters.

Sau khi nghiên cứu, gửi thử nghiệm tới một công ty ở Áo, sản phẩm của họ được thông qua. Vào năm 2019, Two Farmers chính thức ra mắt món khoai tây chiên trong bao bì 100% có thể phân hủy làm từ cellulose bạch đàn.

Ông Mason cho biết bao bì của Two Farmers mất 30-36 tuần phân hủy trong hệ thống ủ phân tại nhà, hoặc 11 tuần trong máy ủ công nghiệp.

Dẫu vậy, dù có hàng nghìn công ty sản xuất đồ ăn nhẹ trên khắp thế giới, mọi sự tiến bộ về bao bì nhựa đều có sự góp mặt của vài công ty lớn. Ví dụ, trong thị trường đồ ăn vặt từ khoai tây chiên của Mỹ, Frito-Lay - thuộc PepsiCo Inc. - chiếm tới 60% thị phần, theo IRI Worldwide.

Frito-Lay Bắc Mỹ bắt đầu có bước đột phá hơn một thập kỷ trước, với sự ra mắt của túi phân hủy 100% cho SunChips vào năm 2009. Được làm từ 90% axit polylactic, chiếc túi này tạo tiếng ồn rất lớn khi mở hoặc cầm, nên Frito-Lay ngừng sản xuất vào năm 2010.

Kể từ đó, Frito-Lay đặt mục tiêu làm cho tất cả bao bì có thể tái chế 100%, có thể làm phân trộn, phân hủy sinh học hoặc tái sử dụng vào năm 2025. Năm 2021, công ty ra mắt loại túi làm từ 85% axit polylactic cho hai loại khoai tây chiên Off the Eaten Path.

Bao bì Off the Eaten Path có thể phân hủy công nghiệp, đồng nghĩa có thể đưa nó vào hệ thống phân hủy của thành phố. Người tiêu dùng cũng có thể gửi lại bao bì tới TerraCycle có trụ sở tại New Jersey, đối tác của Frito-Lay.

Cũng tại Mỹ, Kettle Foods - có trụ sở tại Oregon, công ty sản xuất thương hiệu Kettle Chips nổi tiếng - sẽ ra mắt bao bì Made from Stone vào mùa xuân này, bắt đầu với hương vị muối biển.

Phần nhỏ của bức tranh lớn

Trong tương lai, khi cơ quan quản lý bắt đầu vào cuộc, những công ty có thể buộc phải sản xuất túi đựng bền vững. Năm ngoái, Liên minh châu Âu đề xuất các quy tắc mới, yêu cầu các công ty bán sản phẩm ở các nước EU phải sản xuất bao bì có thể tái sử dụng, tái chế hoặc làm phân trộn.

Các quy tắc cũng sẽ hạn chế phần không gian trống cần thiết bên trong sản phẩm, một phần mục tiêu tổng thể nhằm giảm 5% chất thải bao bì vào năm 2030, so với mức năm 2018. Nếu hiệu quả, EU có thể đặt ra tiêu chuẩn cho các quốc gia khác noi theo.

Năm ngoái, Liên minh châu Âu đề xuất các quy tắc mới, yêu cầu các công ty bán sản phẩm ở các nước EU phải sản xuất bao bì có thể tái sử dụng, tái chế hoặc làm phân trộn. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, hiện vẫn còn nhiều rào cản rất lớn và túi đựng đồ ăn vặt chỉ là phần nhỏ của bức tranh lớn. Hầu hết quốc gia đang phát triển không có cơ sở tái chế hoặc làm phân trộn. Và kể cả ở những quốc gia có cơ sở này, hệ thống thường có lỗ hổng.

Cơ quan Bảo vệ Môi trường ước tính tỷ lệ tái chế nhựa của Mỹ chỉ dưới 9%, trong khi Beyond Plastics - dự án của Đại học Bennington - cho rằng tỷ lệ này thậm chí còn thấp hơn, chỉ 5-6%.

Tại EU, gần 38% nhựa được tái chế vào năm 2020. Các quy định áp dụng vào năm 2021 đã tạm dừng việc bán 10 loại nhựa phổ biến nhất, gồm cả nắp chai và ống hút.

Ngoài ra, việc giải quyết vấn nạn bao bì nhựa trên diện rộng đòi hỏi thay đổi ở mọi giai đoạn trong vòng đời của sản phẩm: Từ nguyên liệu thô, thời gian sử dụng đến bản chất của việc thải bỏ.

“Ngay cả khi tái chế, bạn vẫn tăng lượng khí thải. Và hãy nhớ ta chỉ có thể tái chế một số lần”, ông Cúetara nói.

Những rào cản này là một phần lý do ông Cúetara cho biết túi đựng Made from Stone ngày càng phổ biến. Các nhà sản xuất bao bì có thể tiếp tục sử dụng thiết bị hiện có, trong khi nguồn canxi cacbonat trong tự nhiên dồi dào với giá cả tương đối ổn định.

Phương Linh