Tương lai kinh tế số trị giá hàng nghìn tỷ USD với Hiệp định DEFA

ASEAN đang đàm phán Hiệp định khung về kinh tế số (DEFA) - kế hoạch khu vực đầu tiên thiết lập các quy tắc chung cho thương mại số, thanh toán, dữ liệu và công nghệ mới. Quá trình đàm phán đã được khởi động từ năm 2023, dự kiến hoàn tất vào 2025 và được ký kết trong năm 2026.

Tương lai của nền kinh tế số trị giá hàng nghìn tỷ USD đang được khối ASEAN 'đặt cược' với Hiệp định DEFA.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, thành công của 'ván bài' này không thể chỉ dựa trên khuôn khổ pháp lý mà còn phụ thuộc vào các động lực tăng trưởng từ AI, tài chính, cùng nền tảng chính sách và hạ tầng vững mạnh.

“Con đường phía trước sẽ không bằng phẳng và đầy thách thức nhưng cơ hội mở ra là vô cùng to lớn”, giáo sư Kok-Leong Ong, Giám đốc phụ trách sáng kiến công nghệ của Phân viện Kinh doanh và Luật (Đại học RMIT) nói tại "Diễn đàn Kinh doanh và công nghệ ASEAN 2025", diễn ra mới đây.

'Chất xúc tác' thúc đẩy tăng trưởng

Năm nay, Việt Nam đã ban hành Luật Công nghiệp công nghệ số và Nghị quyết 05 của Chính phủ về thí điểm thị trường tài sản mã hóa - một khung chính sách toàn diện, quy định rõ quyền sở hữu và cách thức sử dụng an toàn. "Việt Nam được xem là ví dụ tiên phong trong khu vực đã tích cực chuẩn bị cho nền kinh tế số“, tiến sĩ Đoàn Bảo Huy, chuyên gia tài chính, nhấn mạnh.

Phân tích sâu về Nghị quyết 05, vị chuyên gia cho rằng, nghị quyết này không chỉ xác định rõ quyền sở hữu và giao dịch mà còn quy định mọi hoạt động mua bán phải được thực hiện bằng đồng Việt Nam, nhằm bảo vệ chủ quyền tiền tệ đồng thời giúp việc triển khai trở nên thuận lợi hơn.

Các công ty giao dịch cũng phải duy trì mức vốn tối thiểu cao hơn mức vốn điều lệ tối thiểu của ngân hàng thương mại, giúp giảm thiểu rủi ro lừa đảo và tăng niềm tin cho nhà đầu tư.

“Trước đây, các giao dịch tài sản số chủ yếu diễn ra trên các sàn phi chính thức, gần như không có sự bảo vệ pháp lý”, ông nhận định.

Vì vậy, nghị quyết mới đã đưa hoạt động này ra ánh sáng, với các quy định rõ ràng để người dân có thể đầu tư và phát triển một cách an toàn hơn. Cùng với đó, Chính phủ cũng hỗ trợ mạnh mẽ thông qua ưu đãi thuế, trợ cấp và chính sách khuyến khích cho các doanh nghiệp khởi nghiệp và nhà đầu tư quốc tế thông qua bộ luật về công nghiệp công nghệ số.

“Với 21% người trưởng thành đang sử dụng hoặc sở hữu tài sản số - tỷ lệ cao nhất khu vực ASEAN, cùng mục tiêu đạt 150.000 doanh nghiệp công nghệ số vào năm 2035, hướng tiếp cận của Việt Nam thể hiện tư duy táo bạo, thực tiễn và hướng về tương lai, tạo lợi thế vượt trội cho đất nước so với khu vực”, ông Huy đánh giá.

Các đại biểu và chuyên gia tham gia một phiên thảo luận song song tại Diễn đàn Kinh doanh và Công nghệ ASEAN 2025. Ảnh: RMIT

Giáo sư Kok-Leong Ong, cho hay, trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình lại năng suất và thương mại toàn cầu. Từ đó, AI sẽ là động lực thay đổi và đóng vai trò quan trọng trong chiến lược kinh tế số của ASEAN.

Theo vị chuyên gia, thế hệ trẻ am hiểu kỹ thuật số là lợi thế cạnh tranh của ASEAN, song cảnh báo khu vực vẫn tồn tại lỗ hổng về quy định và hạ tầng.

“Để tận dụng cơ hội chuyển đổi số, ASEAN cần phát triển kỹ năng phù hợp, xây dựng ‘DNA công nghệ’ vững chắc và đào tạo thế hệ sinh viên có khả năng thích ứng với các ngành nghề ứng dụng AI trong tương lai,” ông nhấn mạnh.

"Đột phá' về chính sách và hạ tầng để hội nhập bền vững

"Công nghệ thôi chưa đủ", Phó giáo sư Zhou Yimin từ Đại học Quốc gia Singapore nhắc đến Khung thành phố thông minh ASEAN (ASEAN Smart Cities Framework) với tầm nhìn về các thành phố cạnh tranh, bền vững và đáng sống.

“Câu hỏi quan trọng là liệu các thành phố ở khu vực ASEAN có thực sự sẵn sàng biến tầm nhìn này thành hiện thực chưa”, ông cảnh báo và dẫn chứng rằng, AI đang cải thiện nhiều dịch vụ, từ chatbot đến ứng dụng y tế, tuy nhiên nhiều cơ quan vẫn hoạt động rời rạc, dữ liệu phân tán và thiếu động lực tích hợp.

“Từ việc lập kế hoạch thông minh hơn và tối ưu hóa nguồn lực, đến rủi ro bị loại trừ và lạm dụng dữ liệu, quản trị sẽ mang tính quyết định. Thước đo thành công thật sự là liệu AI có mang lại lợi ích cho toàn bộ cộng đồng đô thị, chứ không chỉ một nhóm đặc quyền”, ông Zhou Yimin nhận định.

Ông Trần Anh Tuấn, Giám đốc Khối khu vực công của Amazon Web Services Việt Nam, cho rằng, dù kinh tế số ASEAN được dự báo đạt khoảng 263 tỷ đô la Mỹ vào 2024, tăng 15% so với năm trước, con số này vẫn nhỏ so với 16 nghìn tỷ đô la Mỹ toàn cầu.

“Nền tảng điện toán đám mây, hệ thống bảo mật và khả năng kết nối ổn định là các yếu tố thiết yếu”, ông nói.

Trong khi Singapore dẫn đầu về trung tâm dữ liệu, khoảng cách với các quốc gia như Myanmar, Campuchia và Lào vẫn còn xa. Hàng triệu người dân trong khối ASEAN vẫn thiếu kết nối hoặc chênh lệch trong mức độ sử dụng. Chính phủ các nước đang triển khai ưu đãi, từ trợ cấp 5G đến ưu đãi thuế cho các trung tâm dữ liệu.

"Hợp tác khu vực, đồng bộ chính sách và chú trọng phát triển năng lực số là yếu tố quyết định để ASEAN trở thành nền kinh tế số hàng đầu", ông Tuấn nhấn mạnh.

Đồng tình, Phó giáo sư Nguyễn Thanh Bình, Phó chủ nhiệm nhóm bộ môn Kinh tế - Tài chính tại RMIT Việt Nam, nhấn mạnh, để đạt được tham vọng số, khu vực không chỉ cần đổi mới, mà còn phải phối hợp.

Điều đáng chú ý là hạ tầng số của các nước ASEAN vẫn phát triển không đồng đều. Vì vậy, theo vị chuyên gia này, để nâng quy mô nền kinh tế số khu vực lên 1-2 nghìn tỷ USD vào 2030, phải vừa mở rộng vừa khai thác hiệu quả hạ tầng hiện có.

"Điều này chỉ có thể đạt được thông qua hợp tác sâu rộng hơn và DEFA có thể trở thành động lực thúc đẩy hành trình đó", ông nói.

An Nhiên