'Tuyết rơi ở Sài Gòn' - Khi hơi thở phương Nam chạm vào tuyết trắng phương Bắc

Diễn viên Thúy Nguyễn và Nùng Văn Minh.

Theo phóng viên TTXVN tại Brussels, vở diễn mang tên “Tombe la neige sur Saïgon” - “Tuyết rơi ở Sài Gòn”, một tác phẩm đương đại kết hợp kịch nói, múa và âm nhạc, do nhóm nghệ thuật Ravie ASBL (Bỉ) sáng tạo với sự hỗ trợ của Phái đoàn Wallonie-Brussels tại Việt Nam cùng nhiều đối tác quốc tế. Vở diễn được công diễn từ ngày 4-15/11 tại Brussels, mang đến cho khán giả một trải nghiệm sân khấu độc đáo, nơi những mảnh ký ức, bản sắc và nỗi hoài hương được đan xen trong cùng một dòng cảm xúc.

“Tuyết rơi ở Sài Gòn” được xây dựng theo hình thức tự truyện, lấy cảm hứng từ chính câu chuyện gia đình của nghệ sĩ Quentin Chaveriat - đạo diễn kiêm diễn viên chính của vở diễn.

Nghệ sĩ Quentin Chaveriat đã tìm đến Việt Nam để gặp gỡ các nghệ sĩ trẻ. Trong lần đầu tiên đặt chân đến đây vào năm 2017, anh chia sẻ với họ câu chuyện tuổi thơ của mình - một cậu bé lớn lên trong một gia đình “tái lập ”, nơi hai nền văn hóa Bỉ và Việt cùng tồn tại trong một mái nhà. Những người nghệ sĩ trẻ lắng nghe và phản hồi theo nhiều cách khác nhau, nhưng ở đâu đó trong ánh mắt, trong lời nói của họ, anh nhận thấy một sự đồng cảm âm thầm, một tiếng vang chung từ những trải nghiệm tưởng chừng xa lạ. Chính khoảnh khắc ấy khiến anh nhận ra rằng, trong cuộc gặp gỡ giữa hai nền văn hóa này, tồn tại một chất liệu quý giá, đủ sâu sắc và chân thật để làm nên một vở diễn.

Tác phẩm hòa quyện ba ngôn ngữ Pháp, Anh và Việt, có phụ đề tiếng Pháp, do các nghệ sĩ Bỉ và Việt Nam cùng biểu diễn. Trên sân khấu, ranh giới giữa thực và ảo, giữa quá khứ và hiện tại, giữa kịch nói, múa đương đại và karaoke dường như tan chảy. Một thế giới của ký ức và tưởng tượng mở ra, nơi mọi xúc cảm đều có thể cất lời.

Giải thích về sự kết hợp độc đáo giữa kịch nói, múa đương đại và karaoke, đạo diễn Quentin Chaveriat cho rằng, chính ngôn ngữ - điều tưởng như gắn kết con người - đôi khi lại trở thành rào cản khiến họ khó chạm đến nhau. Anh từng chứng kiến điều đó trong chính gia đình mình, khi những người chị em từ Việt Nam sang Bỉ không nói được tiếng Pháp hay tiếng Anh, khiến họ gần như không có một ngôn ngữ chung để giao tiếp. Ngay cả sau nhiều năm sống cùng nhau, anh nhận ra rằng lời nói đôi khi vẫn không đủ, bởi ngôn ngữ luôn gắn liền với văn hóa. Và để hiểu được chiều sâu cảm xúc của người khác, cần nhiều hơn là sự thông thạo từ ngữ. Chính vì thế, anh tìm đến ngôn ngữ của cơ thể - của múa - như một cách biểu đạt khác, không lời mà sâu sắc. Với anh, karaoke cũng mang ý nghĩa tương tự: một hình thức gián tiếp để bộc lộ những điều quá khó nói ra, một không gian nơi con người có thể hát lên những cảm xúc thầm kín nhất : tình yêu, nỗi nhớ, sự mong muốn được thấu hiểu hay chỉ đơn giản là nhu cầu được ở riêng.

Trong gia đình Bỉ-Việt của anh, có những câu nói tưởng chừng giản đơn như “Em yêu chị”, “Em nhớ chị” hay “Tôi cần không gian riêng” lại trở nên quá khó để thốt ra. Nhưng trong những giai điệu karaoke quen thuộc, những cảm xúc ấy được cất lên một cách nhẹ nhàng, kín đáo mà chân thành, như một cách để các thành viên thực sự chạm đến nhau.

Một cảnh trong vở diễn.

Nhân vật Ngân - trung tâm của vở diễn - do Thúy Nguyễn, nghệ sĩ trẻ người Việt hiện đang theo học nghệ thuật biểu diễn tại Canada, đảm nhiệm. Với cô, đây là cơ hội quý giá để được đứng chung sân khấu với các nghệ sĩ Bỉ, đồng thời cũng là trải nghiệm nhiều thử thách. Việc khác biệt về cách làm việc và phong cách biểu diễn khiến cô đôi lúc gặp khó khăn trong việc nắm bắt ý đồ của đạo diễn, nhưng chính qua đó, Thúy Nguyễn học được nhiều điều về nghệ thuật và về cách hiểu sâu hơn bản sắc văn hóa của chính mình.

Còn với nghệ sĩ múa Nùng Văn Minh, dân tộc Thái, người lần đầu diễn kịch và trên một sân khấu quốc tế, trải nghiệm này vừa mới mẻ vừa đầy cảm hứng. Anh vốn chưa từng diễn kịch, nhưng nhờ vở diễn này, anh được khám phá một thế giới khác của nghệ thuật, nơi cơ thể, lời thoại và cảm xúc hòa làm một. Với anh, “Tuyết rơi ở Sài Gòn” không chỉ là một tác phẩm, mà còn là hành trình tự khám phá và học cách kể chuyện bằng ngôn ngữ của chính trái tim.

Trên sân khấu, các diễn viên nói bằng nhiều thứ tiếng - Pháp, Anh, Việt - tạo nên một “hợp âm” đa thanh, vừa lạ lẫm, vừa gần gũi. Nghệ sĩ Manoël Dupont chia sẻ: “Đây là lần đầu tôi diễn cùng các nghệ sĩ Việt Nam, và tôi cảm thấy hạnh phúc, tự hào. Chúng tôi không gặp khó khăn gì, vì mỗi ngôn ngữ mang đến cho diễn viên một cảm xúc thiêng liêng riêng”.

Vở diễn lấy cảm hứng từ ca khúc nổi tiếng “Tombe la neige” (Tuyết rơi) của nghệ sĩ Salvatore Adamo. Hình ảnh tuyết rơi trong không gian nhiệt đới trở thành ẩn dụ cho nỗi xa cách, cho ký ức và niềm hoài hương giữa hai thế giới: phương Bắc lạnh giá và phương Nam nồng ấm.

Không cần trường quay xa hoa hay đạo cụ cầu kỳ, chỉ với vài chiếc ghế nhựa, một cây quạt, một tấm gương, “Tuyết rơi ở Sài Gòn” vẫn dựng lên được cả một không gian ký ức. Chính sự tối giản ấy mở ra trí tưởng tượng, nơi mỗi khán giả đều có thể soi thấy một phần câu chuyện của chính mình.

Sau tất cả, câu trả lời mà Quentin Chaveriat tìm kiếm có lẽ không nằm ở sự khác biệt, mà ở khoảng trống giữa hai con người : nơi tuyết của phương Bắc khẽ chạm vào hơi thở phương Nam, tan ra thành một thứ ánh sáng dịu dàng mang tên thấu hiểu. “Tombe la neige sur Saïgon” - “Tuyết rơi ở Sài Gòn” - không chỉ là một vở diễn, mà là một nhịp cầu của ký ức, nơi nghệ thuật hóa giải khoảng cách và con người tìm lại chính mình trong đối thoại văn hóa.

Tin, ảnh: Hương Giang (PV TTXVN tại Bỉ)