Tỷ giá USD/VND tăng nóng, chênh lệch thị trường tự do–ngân hàng lên cao nhất 12 năm

Giá bán USD trên thị trường tự do cao hơn giá bán của ngân hàng hơn 1.600 đồng/USD. (Ảnh: Vietnam+)

Diễn biến tỷ giá USD/VND những ngày cuối tháng Mười cho thấy xu hướng tăng rõ rệt trên thị trường tự do, trong khi tỷ giá chính thức và lãi suất liên ngân hàng vẫn được duy trì trong biên độ kiểm soát. Trước biến động này, cơ quan quản lý đang tăng cường phối hợp nhằm bảo đảm ổn định thị trường ngoại hối và tâm lý nhà đầu tư.

Chênh lệch cao kỷ lục

Những phiên giao dịch gần đây chứng khiến chênh lệch lớn giữa tỷ giá USD/VND tại các ngân hàng và thị trường phi chính thức (tự do). Ghi nhận trong phiên giao dịch 31/10, giá USD tự do giao dịch quanh mức 27.672 - 27.792 VND/USD, trong khi giá USD bán ra tại các ngân hàng chỉ ở mức gần 26.137 VND/USD (giữ ổn định), chênh lệch tới 1.535 - 1.655 đồng/USD.

Kể từ đầu tháng Mười đến nay, giá USD ngân hàng liên tục giảm theo trần tỷ giá USD mà Ngân hàng Nhà nước quy định (tỷ giá trung tâm + 5%). Trong khi giá USD tự do không ngừng leo thang. Theo đó, giá USD bán ra tại các ngân hàng đã giảm khoảng 200 đồng trong tháng Mười, còn giá USD tự do đã tăng khoảng 1.020 đồng.

Theo dữ liệu từ Công ty chứng khoán Rồng Việt (VDSC), kể từ đầu năm 2025, giá USD trên thị trường tự do đã tăng mạnh, điều này không chỉ phản ánh mức chênh lệch giữa hai thị trường đã lên mức cao nhất kể từ năm 2013, mà còn phát đi tín hiệu về áp lực lớn đối với cung-cầu ngoại tệ trong nền kinh tế.

Các chuyên gia chứng khoán Rồng Việt cho biết nguyên nhân của đợt biến động tỷ giá này đến từ sự kết hợp của nhiều yếu tố, trước hết là do nhu cầu ngoại tệ tăng khi hoạt động nhập khẩu phục hồi, dòng vốn FDI giải ngân chậm, trong khi tâm lý găm giữ USD quay trở lại.

Ngoài ra, nhu cầu USD trên thị trường tự do tăng đột biến có thể phản ánh sự liên thông giữa thị trường USD tự do và thị trường vàng khi chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới nới rộng trong tháng Mười.

Trong ngắn hạn, VDSC cho rằng nguồn cung ngoại tệ được Ngân hàng Nhà nước đảm bảo trong tương lai đang là điểm neo đối với tỷ giá trên thị trường chính thức. VDSC cho rằng sự bất thường trong chênh lệch giữa hai thị trường sẽ không duy trì quá lâu. Ngoài ra, nhu cầu ngoại tệ trên thị trường tự do dù khó đo lường, cũng phần nào phản ánh trước kỳ vọng về áp lực mất giá đối với VND trong năm 2026.

Ngăn chặn đầu cơ, giữ ổn định thị trường

Theo Ngân hàng Nhà nước, thời gian qua, trên thị trường ngoại hối xuất hiện chênh lệch giữa tỷ giá trong hệ thống ngân hàng và thị trường phi chính thức. Trước tình hình này, Ngân hàng Nhà nước đã có văn bản gửi các chi nhánh khu vực I và II, yêu cầu tăng cường quản lý thị trường ngoại hối, ngăn chặn hành vi vi phạm, góp phần ổn định tỷ giá và thị trường tiền tệ.

Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các đơn vị đẩy mạnh thanh tra hoạt động mua bán ngoại tệ tại tổ chức tín dụng, phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Nhân dân địa phương và cơ quan công an để kiểm soát các điểm giao dịch ngoại tệ trái phép, xử lý nghiêm vi phạm. Các chi nhánh khu vực phải báo cáo kết quả về Thống đốc trước ngày 10/11.

Trước đó, Ngân hàng Nhà nước cũng gửi công văn tới Bộ Công an, Bộ Công Thương và Thanh tra Chính phủ, đề nghị phối hợp quản lý chặt chẽ thị trường ngoại hối trong bối cảnh nhiều biến động, nhằm bảo đảm an toàn hệ thống tài chính quốc gia.

Ngày 22/10, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục bán ngoại tệ kỳ hạn có hủy ngang trong 180 ngày với giá 26.550 VND/USD, đây là lần thứ ba trong hai tháng cơ quan này can thiệp thị trường bằng công cụ này. Các tổ chức tín dụng có trạng thái ngoại tệ âm được phép giao dịch để đưa trạng thái về mức cân bằng.

Theo Bộ phận nghiên cứu thị trường tài chính ACB, khối lượng thực hiện ngày 22/10 ước đạt 1,5 tỷ USD. Trước đó, Ngân hàng Nhà nước đã có hai đợt bán tương tự vào cuối tháng Tám và đầu tháng Mười.

Giới phân tích cũng đánh giá việc Ngân hàng Nhà nước bán USD kỳ hạn giúp trì hoãn áp lực tỷ giá trong ngắn hạn, dù dự trữ ngoại hối không quá dồi dào.

Ông Nguyễn Đức Độ - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Tài chính) cho biết phần lớn giao dịch ngoại tệ phục vụ xuất nhập khẩu vẫn qua hệ thống ngân hàng, do đó tỷ giá chợ đen chỉ có ảnh hưởng hạn chế.

“Tỷ giá tự do tăng cao chủ yếu phản ánh tâm lý thị trường, chứ không tác động trực tiếp đến hoạt động thương mại quốc tế,” ông Độ nói.

Theo ông Độ, chênh lệch giữa tỷ giá chính thức và tự do thời gian qua có thể do yếu tố ngắn hạn như biến động giá vàng hoặc nhu cầu mua bán phi chính thức.

“Giá vàng tăng khiến nhu cầu nắm giữ USD ở khu vực tự do tăng theo, song tác động này mang tính tâm lý,” ông Độ nhận định.

Trong bối cảnh thị trường quốc tế biến động mạnh, việc Ngân hàng Nhà nước siết giám sát và xử lý đầu cơ được đánh giá là bước đi cần thiết nhằm bảo đảm ổn định tỷ giá, củng cố niềm tin thị trường và hỗ trợ mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ./.