Tỷ phú Lý Gia Thành bán cảng kênh đào Panama cho Mỹ, Trung Quốc phản ứng phẫn nộ

Việc mua lại hai cảng ở hai đầu kênh đào Panama sẽ giúp Mỹ kiểm soát được tuyến vận tải biển chiến lược này. Ảnh: Atvnews.

Tập đoàn CK Hutchison Holdings bán cảng hai đầu kênh cho Mỹ

Tập đoàn CK (Cheung Kong, hay Trường Giang) Hutchison Holdings của gia tộc Lý Gia Thành tuyên bố rằng giao dịch này hoàn toàn mang tính chất thương mại. Tuy nhiên trước đó, ngay sau khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cáo buộc Trung Quốc khai thác "bất hợp pháp" kênh đào Panama và đe dọa sẽ giành lại quyền kiểm soát kênh đào này.

Khi CK Hutchison Holdings tuyên bố sẽ bán các cảng kênh cho công ty BlackRock của Mỹ, động thái này ngay lập tức chạm đến những vấn đề địa chính trị nhạy cảm và làm nổi bật tình thế tiến thoái lưỡng nan về chính trị và kinh tế mà các công ty Hồng Kông phải đối mặt khi chính quyền trung ương ngày càng thắt chặt kiểm soát và căng thẳng Trung-Mỹ gia tăng.

Tỷ phú Lý Gia Thành, ông chủ Tập đoàn CK Hutchison Holdings. Ảnh: Reuters.

Đầu tháng 3, CK Hutchison Holdings tuyên bố sẽ bán mảng kinh doanh cảng của mình cho Tập đoàn BlackRock của Mỹ với giá 22,8 tỷ USD. Thương vụ này bao gồm các cảng Balboa và Cristobal ở hai đầu kênh đào Panama, cũng như hơn 40 cảng và mạng lưới logistics tại 22 quốc gia khác trên thế giới. Trong số đó, hai cảng của kênh đào Panama là Balboa và Cristobal được đặc biệt chú ý. Hai cảng này có vị trí địa lý tuyệt vời, hầu hết các tàu chở hàng qua kênh đào đều bốc xếp container ở đây. Nếu vụ mua bán được thực hiện suôn sẻ, giá trị của nó sẽ gần 23 tỷ USD, trong đó bao gồm 5 tỷ USD tiền nợ.

Trước đây, Hutchison Ports, một công ty con của CK Hutchison Holdings, đã ký hợp đồng với chính phủ Panama để có quyền vận hành 2 cảng này cho đến năm 2047. Tuy nhiên, ông Trump đã đặt câu hỏi về quyền kiểm soát kênh đào Panama của Trung Quốc thông qua công ty Hong Kong này. Sau khi nhậm chức vào ngày 20/1, ông Trump tiếp tục gây sức ép lên chính phủ Panama, thậm chí đe dọa sử dụng vũ lực để giành lại quyền kiểm soát kênh và tuyên bố kênh đào Panama đang bị quân đội Trung Quốc "vận hành bất hợp pháp", khiến tàu thuyền Mỹ phải trả phí kênh đào quá mức.

Cảng Balboa ở đầu Thái Bình Dương của kênh đào Panama. Ảnh: Reuters.

Hành động của ông Trump không chỉ giới hạn ở lời nói. Vào tháng 2, hai luật sư người Panama đã nghi ngờ về tính hợp hiến của quyền kinh doanh mà Hutchison Ports có được và yêu cầu hủy bỏ hợp đồng giữa chính phủ và Hutchison Ports. Tòa án tối cao Panama đã đồng ý thụ lý vụ kiện do các luật sư đệ trình.

Chính phủ Trung Quốc phẫn nộ

Xét về góc độ thương mại thuần túy, quyết định bán mảng kinh doanh cảng của CK Hutchison Holdings không có gì đáng ngạc nhiên. Mặc dù quyền khai thác cảng của kênh đào Panama mang lại lợi nhuận khổng lồ, nhưng đóng góp của hoạt động kinh doanh cảng vào tổng doanh thu của tập đoàn trong những năm gần đây tương đối hạn chế.

Ngoài ra, áp lực từ chính quyền Trump đã gây ra sự bất ổn cho tương lai của các tài sản ở nước ngoài này - và CK Hutchison Holdings còn nhiều doanh nghiệp ở nước ngoài khác, sẽ là không khôn ngoan nếu đối đầu với ông Trump - do đó, họ quyết định bán mảng kinh doanh cảng là khá hợp lý.

Cảng Cristobal ở đầu Đại Tây Dương của kênh đào Panama. Ảnh: Reuters.

Nhưng, do tầm quan trọng về mặt địa chính trị của kênh đào Panama và vì ông Trump không hài lòng với việc CK Hutchison Holdings kiểm soát các cảng kênh đào, nên khi tập đoàn tuyên bố bán mảng kinh doanh cảng, đã gây ra phản ứng dữ dội từ chính phủ Trung Quốc.

Sau khi CK Hutchison ngày 4/3 công bố vụ giao dịch, ông Trump ra sức ca ngợi, trong khi Trung Quốc vô cùng tức giận. Tờ báo thân chính phủ Ta Kung Pao ở Hong Kong đã đăng một loạt bài viết chỉ trích, và Văn phòng các vấn đề Hong Kong và Ma Cao thuộc Quốc Vụ viện cũng đăng lại hai bài viết.

Một bài có tựa đề "Đừng ngây thơ, chớ hồ đồ", chỉ trích CK Hutchison "chạy theo lợi nhuận, vì lợi quên nghĩa, phớt lờ lợi ích quốc gia và đại cục dân tộc", gọi đây là "sự phản bội Trung Quốc"; bài còn lại có tựa đề "Những doanh nhân vĩ đại đều là những người yêu nước thực sự" nhắm vào cá nhân tỷ phú Lý Gia Thành, hô hào “cách duy nhất để giữ được phẩm giá trước sự bắt nạt và cường quyền của Mỹ là phải kiên định đứng về phía quốc gia”.

Tòa nhà trụ sở Tập đoàn CK Hutchison Holdings nằm ở khu sầm uất nhất Hồng Kông. Ảnh: HK01.

Kênh đào Panama là một trong những tuyến đường thủy đông đúc và quan trọng nhất trên thế giới, là tuyến đường huyết mạch của vận tải biển quốc tế và có giá trị chiến lược cao. Trung Quốc, quốc gia đang tích cực mở rộng ảnh hưởng ra nước ngoài, cũng rất coi trọng nó.

Các cơ quan truyền thông nước ngoài dẫn nguồn tin cho biết chính phủ Trung Quốc không hề biết về vụ giao dịch này trước khi CK Hutchison Holdings công bố, do đó họ rất tức giận. Thỏa thuận này cũng đặt chính phủ Trung Quốc vào thế tiến thoái lưỡng nan: Trung Quốc không muốn thương vụ được thực hiện, nhưng bất kỳ động thái lớn nào nhằm phá vỡ nó đều có thể làm gia tăng căng thẳng Trung–Mỹ.

Trong khi dùng dư luận lên án vụ giao dịch này, chính phủ Trung Quốc cũng đã có hành động thực tế. Ngày 18/3, chính quyền đã điều tra xem thỏa thuận này có lỗ hổng bảo mật tiềm ẩn và có vi phạm quy định chống lũng đoạn hay không. Một số cơ quan chính phủ, như Cục Quản lý thị trường quốc gia và Bộ Thương mại Trung Quốc, đã tiến hành xem xét giao dịch này, điều này có nghĩa là chính phủ Trung Quốc vẫn có thể can thiệp bằng vũ lực để cố gắng ngăn chặn giao dịch.

Trong một diễn biến mới nhất, theo Bloomberg ngày 27/3, một nguồn giấu tên cho biết các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đã nhận được chỉ thị yêu cầu hoãn các dự án hợp tác mới với các công ty có liên quan đến Lý Gia Thành và gia đình ông.

Hiện tại, CK Hutchison vẫn đang thúc đẩy giao dịch, thực hiện thẩm định chi tiết vụ giao dịch, đồng thời tiếp tục đàm phán với BlackRock. Mục tiêu là ký kết và hoàn tất giao dịch theo đúng lịch trình trước ngày 2/4/2025. Do tất cả tài sản liên quan đến vụ giao dịch đều nằm ngoài Trung Quốc và Hong Kong nên khả năng chính phủ Trung Quốc ngăn chặn được vụ giao dịch là không cao.

Thu Thủy