UAV khét tiếng MQ-9 Reaper của Mỹ sắp hết thời 'làm mưa làm gió'?
Máy bay không người lái (UAV) MQ-9 Reaper Mỹ từng hoạt động tự do ở nhiều nơi trên thế giới, nhưng đang mất dần lợi thế khi liên tục bị uy hiếp hoặc bắn hạ.
Máy bay không người lái (UAV) MQ-1 Predator và MQ-9 Reaper luôn được coi là những vũ khí uy lực hàng đầu trong cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ được phát động, kể từ sau sự kiện ngày 11/9/2001.
Dòng UAV MQ-1 đã bị không quân Mỹ loại biên từ năm 2018, trong khi những chiếc MQ-9 vẫn tiếp tục vận hành trong biên chế quân đội Mỹ và 7 quốc gia.
Tính đến hết năm 2021, Mỹ đã xuất xưởng hơn 300 máy bay Reaper. Mỗi chiếc MQ-9 có giá ước tính 30 triệu USD.
UAV MQ-9 có thể mang được tải trọng tối đa 1,7 tấn, gồm nhiều loại cảm biến và tối đa 8 tên lửa dẫn đường, có tầm bay hơn 1.900 km và trần bay khoảng 15 km.
Một trong những lợi thế lớn nhất của UAV MQ-9 có thời gian hoạt động liên tục lên tới 27 giờ, cho phép nó tuần tiễu và săn tìm mục tiêu lâu hơn nhiều so với máy bay có người lái.
Thiết kế không người lái cũng giúp máy bay hoạt động ở khu vực nguy hiểm mà không gây rủi ro về nhân mạng cho không quân Mỹ.
Trong giai đoạn từ tháng 9/2007 đến tháng 7/2008, những chiếc UAV MQ-9 đã xuất kích tổng cộng 480 lần và đạt hơn 3.800 giờ bay ở Afghanistan, cho thấy mức độ phổ biến của nó trên chiến trường.
Ngoài khu vực Trung Đông, chúng cũng thường xuyên xuất hiện tại châu Âu và châu Phi, làm nhiệm vụ trinh sát và tập kích mục tiêu trong các chiến dịch của Mỹ và đồng minh.
"Reaper và Predator từng có thời làm mưa làm gió trên các chiến trường, trở thành biểu tượng của 'Kỷ nguyên UAV', trong đó hoạt động tác chiến được điều khiển từ xa", bình luận viên Michael Peck của trang Business Insider nhận xét.
Tuy nhiên, bầu trời giờ đây không còn an toàn với UAV MQ-9 như trước. Thống kê của Aviation Safety Network cho thấy ít nhất 107 chiếc Reaper đã bị bắn rơi hoặc gặp tai nạn, trong đó 71 phi cơ bị phá hủy hoàn toàn, chiếm tới 1/3 tổng số chiếc được sản xuất.
Tháng 10/2017, lực lượng Houthi ở Yemen lần đầu bắn hạ máy bay UAV MQ-9 mang vũ khí tại Yemen.
Tháng 11/2019, một chiếc UAV Reaper của Mỹ bị hệ thống phòng không Pantsir-S1 của tập đoàn lính đánh thuê Wagner bắn hạ trên bầu trời thủ đô Tripoli của Libya.
Tháng 8/2020, Lầu Năm Góc thông báo hai chiếc UAV Reaper bị rơi sau khi va chạm trên không ở Syria. Tuy nhiên, truyền thông địa phương nói rằng ít nhất một trong số đó đã bị tiêm kích Thổ Nhĩ Kỳ hoặc lực lượng nổi dậy thân Ankara bắn hạ.
Tiêm kích hạng nặng Su-27 Nga hồi tháng 3/2023 xả dầu và làm hỏng máy bay không người lái MQ-9 Mỹ hoạt động trên Biển Đen, gần bán đảo Crimea, khiến nó lao xuống biển.
Các chiến đấu cơ Nga cũng một số lần áp sát, thả mồi bẫy vào những chiếc UAC Reaper của Mỹ trên bầu trời Syria, làm một phi cơ hỏng cánh quạt.
Nhóm vũ trang Houthi ở Yemen tuyên bố bắn hạ tổng cộng 22 chiếc UAV Reaper của Mỹ từ tháng 10/2023, thời điểm họ phát động chiến dịch tập kích Biển Đỏ nhằm thể hiện ủng hộ người dân Palestine ở Dải Gaza, trong đó 7 chiếc bị tiêu diệt trong gần hai tháng Mỹ tiến hành chiến dịch Rough Rider để gây sức ép với Houthi.
Các quan chức Mỹ thừa nhận ít nhất 17 chiếc đã rơi tại Yemen từ tháng 10/2023, gây tổn thất khí tài hơn 500 triệu USD.
Bất chấp những thiệt hại, không quân Mỹ không từ bỏ UAV Reaper mà đang tiếp tục nâng cấp để cải thiện khả năng sống sót cho chúng. MQ-Next, mẫu UAV được kỳ vọng sẽ thế chỗ dòng MQ-9 trong thập niên 2030, dự kiến trang bị công nghệ tàng hình để né tránh radar.
"Trừ khi xuất hiện đột phá công nghệ giúp drone sở hữu tính năng như UAV MALE, quân đội Mỹ sẽ phải tiếp tục duy trì và phát triển những dòng phi cơ không người lái Reaper để bảo đảm năng lực giám sát rộng khắp trên chiến trường", cây bút Peck nhấn mạnh.
