UBTVQH cho ý kiến về hướng dẫn tổ chức hoạt động giải trình tại các cơ quan của Quốc hội.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội biểu quyết thông qua về nguyên tắc đối với dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội - Ảnh: VGP/ĐH

Trình bày Tờ trình tóm tắt dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội Hướng dẫn việc tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường khẳng định, từ khi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015 được ban hành, hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội ngày càng được quan tâm triển khai thực hiện và đạt được nhiều kết quả quan trọng.

Tính từ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV đến nay, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội đã thực hiện được 31 phiên giải trình, trong đó có một số phiên giải trình do 2 Ủy ban cùng phối hợp tổ chức. Việc tổ chức các phiên giải trình đã góp phần làm rõ, giải quyết kịp thời những vấn đề bất cập, bức xúc trong đời sống xã hội, những vấn đề "nóng", mang tính thời sự, được cử tri và Nhân dân quan tâm; qua đó, nâng cao trách nhiệm của các Bộ, ngành trong việc tổ chức thi hành Hiến pháp, pháp luật và nâng cao tính công khai, minh bạch trong hoạt động của các cơ quan nhà nước; đồng thời, tạo chuyển biến tích cực trong công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội tuy đã được quy định cơ bản trong một số văn bản quy phạm pháp luật, như: Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân..., nhưng các quy định mới chỉ mang tính nguyên tắc, chưa có quy định, hướng dẫn cụ thể về trình tự, thủ tục, trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan, nên việc tổ chức các phiên giải trình cũng còn gặp không ít khó khăn, lúng túng, thiếu thống nhất trong việc quyết định lựa chọn vấn đề giải trình; việc xây dựng, ban hành kế hoạch tổ chức phiên giải trình, kết luận vấn đề được giải trình; việc theo dõi, đôn đốc, đánh giá thực hiện kết luận vấn đề được giải trình... Do đó, chưa tạo được tính chủ động cho các chủ thể yêu cầu giải trình, người được yêu cầu giải trình, cá nhân, tổ chức có liên quan, cũng như các cơ quan, đơn vị phục vụ hoạt động giải trình; thiếu thông tin mang tính phản biện, thiếu sự tham dự của chuyên gia hoặc đối tượng chịu tác động của chính sách nên phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả, hiệu lực của hoạt động giải trình.

Xuất phát từ tình hình nêu trên, để phát huy những kết quả đạt được, khắc phục những bất cập, hạn chế, nhất là về trình tự, thủ tục, bảo đảm yêu cầu "đẩy mạnh và nâng cao chất lượng hoạt động giải trình ở Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội", việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết Hướng dẫn việc tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội là cần thiết, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nhằm nâng cao hiệu quả, tạo sự đồng bộ, thống nhất, đưa công tác giải trình đi vào nền nếp, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội như Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 03/8/2022 của Đảng đoàn Quốc hội đã đặt ra.

Về tính chất, vai trò của hoạt động giải trình, đa số ý kiến nhất trí với phạm vi hướng dẫn của dự thảo Nghị quyết, vì cho rằng theo quy định của pháp luật hiện hành, giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội là một trong các phương thức hoạt động giám sát, không phải là hoạt động thuộc lĩnh vực lập pháp.

Ý kiến khác đề nghị nghiên cứu mở rộng phạm vi hướng dẫn của dự thảo Nghị quyết theo hướng hoạt động giải trình không chỉ trong hoạt động giám sát mà cả trong hoạt động lập pháp, với tính chất là một kênh để thu thập thông tin phục vụ cho việc thẩm tra, cho ý kiến về các dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; theo đó, các cơ quan của Quốc hội tổ chức các cuộc họp để nghe cơ quan xây dựng, trình dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết giải thích, cung cấp thông tin về các chính sách, nội dung trong các dự án được trình, tương tự như hoạt động điều trần của nghị viện một số nước.

Về vấn đề này, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho biết, theo quy định của pháp luật hiện hành, hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội là một phương thức hoạt động giám sát, không phải là hoạt động của công tác lập pháp. Điều này khác với hoạt động điều trần của nghị viện một số nước. Trong khi đó, dự thảo Nghị quyết này là văn bản hướng dẫn việc thi hành các quy định của các luật có liên quan nên cần phải phù hợp với quy định của các luật.

Vì vậy, dự thảo Nghị quyết cần được tiếp tục hoàn thiện theo hướng hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội là một trong các phương thức của hoạt động giám sát, không mở rộng ra hoạt động lập pháp. Tổng Thư ký Quốc hội ghi nhận ý kiến này và cho biết sẽ chuyển nội dung này đến cơ quan soạn thảo để tổng hợp, nghiên cứu trong quá trình xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong thời gian tới.

Về số lượng tối thiểu phiên giải trình Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội cần phải tổ chức theo chương trình giám sát hằng năm, đa số ý kiến nhất trí với quy định tại khoản 2 Điều 6 của dự thảo Nghị quyết; theo đó, hằng năm, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội tổ chức ít nhất 1 phiên giải trình theo chương trình giám sát.

Ý kiến khác cho rằng không nên quy định cứng như dự thảo, vì việc tổ chức phiên giải trình phải căn cứ vào tình hình cụ thể và điều kiện, khối lượng công việc của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội trong năm; do đó, nên giao quyền quyết định số lượng phiên giải trình cho Thường trực Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội.

Sau khi thảo luận, với 100% Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tham gia biểu quyết tán thành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã biểu quyết thông qua về nguyên tắc đối với dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội./.

Nguyễn Hoàng