Ukraine cảnh báo về sự an toàn khi Nga khởi động lại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia

Ông Petro Kotin, Giám đốc điều hành Energoatom. Ảnh: Julia Kochetova/The Guardian

Theo trang The Guardian (Anh), vị quan chức này chia sẻ trước khi có thể khởi động lại nhà máy một cách an toàn, Energoatom cần giải quyết một số vấn đề lớn, bao gồm thiếu nước làm mát, thiếu nhân sự và nguồn cung điện đầu vào. Nhà máy Zaporizhzhia, với sáu lò phản ứng hạt nhân, là lò phản ứng lớn nhất châu Âu và là yếu tố quan trọng trong bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào liên quan đến Ukraine.

Trong khi đó, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã bày tỏ sự quan tâm đến việc kiểm soát nhà máy, mặc dù khả năng này được coi là rất xa vời.

Ông Kotin cho biết Energoatom đã chuẩn bị cho việc khởi động lại nhà máy, nhưng điều này chỉ có thể thực hiện khi lực lượng Nga rút đi và địa điểm này được rà soát, phi quân sự hóa. Theo ông, nếu không có bất kỳ mối đe dọa quân sự nào, quá trình khởi động lại nhà máy có thể mất từ 2 tháng đến 2 năm, nhưng nếu Nga tiếp tục khởi động nhà máy trong thời gian xung đột, điều này sẽ là không thể, ngay cả đối với một lò phản ứng.

Ông Kotin cũng nói rằng để đưa sáu lò phản ứng vào hoạt động, Energoatom cần hoàn thành 27 chương trình an toàn đã được thỏa thuận với cơ quan quản lý hạt nhân của Ukraine, bao gồm thử nghiệm nhiên liệu hạt nhân trong các lõi lò, vì chúng đã quá hạn sử dụng 6 năm.

Điều này đặt ra câu hỏi liệu Nga có thể khởi động lại nhà máy sau một thỏa thuận ngừng bắn mà không gặp phải rủi ro an toàn hay không. Ông Kotin khẳng định: “Nhà máy đã không an toàn, vì nó được sử dụng như một căn cứ quân sự với sự hiện diện của quân đội, phương tiện và có thể cả vũ khí”.

Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN

Tháng trước, Bộ Năng lượng Hoa Kỳ tuyên bố nhà máy Zaporizhzhia đang được vận hành bởi một đội ngũ thiếu kinh nghiệm và nhân sự không đủ, chỉ bằng 1/3 so với trước xung đột. Các lò phản ứng Ukraine, mặc dù được thiết kế theo tiêu chuẩn VVER của Liên Xô, nhưng đã phát triển thành một biến thể khác so với các lò phản ứng của Nga, đặc biệt là trong các hệ thống an toàn.

Ông Kotin cũng khẳng định rằng việc Nga khởi động lại nhà máy sẽ không nhận được sự chấp thuận từ Ukraine, vì điều này sẽ đụng phải vấn đề kết nối lại ba đường dây cao thế 750kV từ các vùng lãnh thổ đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Những đường dây này đã bị phá hủy trong xung đột, và Nga gặp khó khăn trong việc tái thiết lại chúng.

Hiện tại, chỉ còn hai đường dây điện, một từ Ukraine và một từ khu vực 330kV. Tuy nhiên, các đợt pháo kích liên tục đã làm gián đoạn nguồn cung cấp năng lượng, buộc nhà máy phải phụ thuộc vào máy phát điện dự phòng.

Ngoài ra, để vận hành nhà máy, một trạm bơm cần được xây dựng do thiếu nguồn nước làm mát, trong khi việc đập Nova Kakhova bị phá hủy vào tháng 6/2023 đã khiến nguồn cung nước từ sông Dnipro bị cắt đứt.

Trong bối cảnh đó, các cuộc đàm phán ngừng bắn do Hoa Kỳ làm trung gian đã đạt được kết quả hạn chế. Mặc dù cả hai bên đã đồng ý ngừng tấn công vào các mục tiêu năng lượng, nhưng mỗi bên vẫn cáo buộc bên kia vi phạm thỏa thuận. Bên cạnh đó, một lệnh ngừng bắn trên biển, do Ukraine đồng ý, vẫn chưa được Nga chấp nhận.

Hôm 6/4, một quan chức Nga cho biết các cuộc tiếp xúc ngoại giao giữa Nga và Hoa Kỳ có thể sẽ được nối lại vào tuần tới.

Hải Vân/Báo Tin tức