Ukraine đánh cược vào 'ván bài dầu mỏ' nhằm ép Nga đàm phán

Cục diện chiến trường ở Ukraine hiện gần như rơi vào bế tắc, trong khi các cuộc đàm phán hòa bình do chính quyền Tổng thống Trump thúc đẩy vẫn chưa đạt được bất kỳ tiến triển đáng kể nào kể từ lệnh ngừng bắn ngắn hạn hồi tháng 8/2025. Dẫu vậy, giới chức Ukraine khẳng định họ vẫn nắm trong tay một chiến lược nhằm chấm dứt xung đột: tấn công vào các mục tiêu năng lượng của đối phương, đặc biệt là hạ tầng dầu mỏ.

Thông qua áp lực quân sự, Ukraine kỳ vọng sẽ làm tê liệt ngành công nghiệp dầu mỏ Nga và buộc Nga tiến gần hơn đến bàn đàm phán. Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn còn bỏ ngỏ: Liệu chiến lược này có đủ sức buộc Điện Kremlin phải ngồi vào bàn đàm phán một cách nghiêm túc hay không?

Quân đội Ukraine trên chiến trường. Ảnh: Reuters

Ukraine mạnh tay với Nga

Giữa vùng nông thôn Ukraine yên ả, dưới bầu trời đêm rực sao, những người lính âm thầm tiến hành bước kiểm tra cuối cùng cho các máy bay không người lái. Mỗi chiếc có sải cánh dài hơn 7 mét, mang theo 45 kg thuốc nổ. Chỉ ít phút sau, chúng lao vút vào bóng tối, hướng thẳng về phía Nga.

Từ sau kính nhìn đêm, người chỉ huy với biệt danh Casper dõi theo cho đến khi những chiếc UAV biến mất khỏi tầm mắt. Ông nói chắc nịch: “Sáng mai, chúng ta sẽ đọc được tin một nhà máy lọc dầu đang bốc cháy”.

Kể từ tháng 8/2025, hầu như đêm nào cũng vậy, những người lính như Casper lại di chuyển qua các cánh đồng trống trải, thay đổi địa điểm liên tục để tránh bị phát hiện, rồi phóng đi những chiếc UAV tầm xa nhắm vào các nhà máy lọc dầu của Nga. Mục tiêu của họ là làm tổn thương nền kinh tế dầu mỏ Nga theo cách mà các lệnh trừng phạt của phương Tây chưa từng đạt được.

Trong bối cảnh Nga giành lại thế chủ động trên chiến trường, Ukraine hy vọng chiến dịch táo bạo này, sử dụng loại vũ khí và chiến thuật thậm chí chưa từng tồn tại vào thời điểm xung đột bùng nổ vào năm 2022, sẽ góp phần buộc Nga ngồi vào bàn đàm phán.

“Tác động nhanh nhất, hiệu quả nhất chính là những ngọn lửa bùng lên tại các nhà máy lọc dầu Nga”, Tổng thống Zelensky nói hồi tháng trước. Ông cũng cho biết sẽ gặp Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng vào tuần này, trong bối cảnh Kiev đang kêu gọi Mỹ viện trợ thêm vũ khí, bao gồm cả tên lửa Tomahawk, để tăng cường khả năng tấn công.

Các nhà phân tích nhận định, chiến dịch UAV này chưa đủ sức trở thành đòn quyết định, nhưng đã gây thiệt hại đáng kể. Theo chuyên gia Avanpal Sehmi Singh của hãng nghiên cứu Wood Mackenzie, tính đến tháng trước, Ukraine đã phá hủy hoặc làm hư hại cơ sở lọc dầu có tổng công suất 1,5 triệu thùng/ngày, tương đương khoảng 20% năng lực lọc dầu của Nga.

Tình trạng thiếu xăng đang trở nên nghiêm trọng tại nhiều khu vực của Nga. Giá xăng đã tăng khoảng 40% kể từ đầu năm. Theo tờ Kommersant, đến cuối tháng 9/2025, một nửa số trạm xăng ở Crimea đã ngừng bán xăng và người dân ở đây thường phải xếp hàng thâu đêm chờ tiếp nhiên liệu.

Chiến lược của Ukraine có hiệu quả?

Việc tăng cường các cuộc tấn công sâu trong lãnh thổ Nga được xem là bước đi mới nhất trong nỗ lực giành thêm lợi thế trước đối phương trên chiến trường. Ông Zelensky gọi chiến dịch này là “những lệnh trừng phạt tầm xa” hay “các lệnh trừng phạt bằng máy bay không người lái”, nhấn mạnh rằng đây là hình thức gia tăng áp lực kinh tế đối với Điện Kremlin.

Theo Vladislav Inozemtsev, một nhà kinh tế chuyên nghiên cứu về Nga và là người sáng lập Trung tâm Phân tích và Chiến lược Châu Âu. Nga không có nhiều biện pháp bảo vệ các nhà máy lọc dầu bằng hệ thống phòng không, vì chúng chứa đầy chất lỏng dễ cháy, càng làm tăng thêm tác động. Bên cạnh đó, việc sửa chữa còn bị cản trở do không thể nhập khẩu thiết bị từ Châu Âu và Mỹ.

Những loại máy bay không người lái và tên lửa được Ukraine sử dụng trong chiến dịch tấn công có những cái tên đầy ấn tượng như Neptune, Flamingo, Furious và Beaver. Một số được phát triển dựa trên nền tảng công nghệ từ ngành công nghiệp quốc phòng Liên Xô trước đây, trong khi những loại khác là sản phẩm của các công ty khởi nghiệp thời chiến – biểu tượng cho sức sáng tạo và khả năng thích ứng của Ukraine trong xung đột.

Trước khi xung đột với Nga bùng nổ vào năm 2022, ngành công nghệ của Ukraine vẫn còn khá non trẻ, với một số thành công đáng chú ý như Ring - công ty sản xuất chuông cửa thông minh sau này được Amazon mua lại. Khi chiến sự nổ ra, các kỹ sư nhanh chóng chuyển hướng sang phát triển máy bay không người lái và tên lửa phục vụ quốc phòng.

Mùa hè vừa qua, một công ty Ukraine đã giới thiệu Flamingo – tên lửa hành trình có tầm bắn hơn 2.900 km. Trong khi đó, Neptune, ban đầu là tên lửa chống hạm, đã được cải tiến để tấn công các mục tiêu trên đất liền. Theo Tổng thống Zelensky, cả hai loại vũ khí này hiện đã được sử dụng trong các đợt tấn công vào lãnh thổ Nga.

Các mẫu máy bay không người lái như Furious và Beaver được chế tạo từ nhựa, sợi carbon, xốp và bìa cứng. Dù có kích thước nhỏ, chúng có thể bay xa tới hơn 900km, đủ để vươn tới Moscow nếu vượt qua hệ thống phòng không dày đặc của Nga.

Ukraine hiện đang tăng cường sản xuất vũ khí nội địa để duy trì chiến dịch tấn công, song song với việc đàm phán với Mỹ nhằm mua tên lửa hành trình Tomahawk – loại vũ khí tầm xa có thể mở rộng đáng kể năng lực tấn công của Kiev.

Casper đã phóng chiếc máy bay không người lái nổ đầu tiên của mình - một mẫu nhập khẩu, vào năm 2022. Khi đó, thiết bị chỉ bay được gần 97km, nhưng được xem là một cuộc tấn công tầm xa đáng kể ở thời điểm ấy.

“Ngay lúc đó,” anh kể lại, “tôi hiểu rằng đây chính là tương lai”.

Giờ đây, nhóm của Casper đang sử dụng mẫu máy bay không người lái Liutyi, được các kỹ sư Ukraine phát triển sau khi xung đột bùng nổ. Tháng 8 vừa qua, một UAV của Ukraine đã tấn công một trong những nhà máy lọc dầu lớn nhất của Nga, nằm tại vùng Bashkortostan, gần dãy núi Ural, cách biên giới Ukraine hơn 1.280 km.

Phản ứng của Mỹ

Ukraine bắt đầu nhắm vào các nhà máy lọc dầu của Nga từ tháng 3/2024, song chiến dịch này tạm thời gián đoạn sau sức ép từ chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden. Đầu năm nay, trong nỗ lực thúc đẩy một thỏa thuận ngừng bắn, Tổng thống Donald Trump đã yêu cầu Kiev ngừng các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng Nga nhưng lệnh này nhanh chóng bị dỡ bỏ sau đó.

Giới chức và quân đội Ukraine từ lâu bày tỏ sự thất vọng trước những lo ngại của Washington rằng việc tấn công sâu vào lãnh thổ Nga có thể làm leo thang xung đột. Dù Mỹ đã viện trợ nhiều loại vũ khí hiện đại, song vẫn cấm Ukraine sử dụng chúng để tấn công mục tiêu bên trong Nga.

Chính vì thế, việc tự phát triển và sản xuất UAV trong nước đã mang lại cho Ukraine sự tự chủ lớn hơn. Chiến dịch tấn công vào các nhà máy lọc dầu Nga tăng mạnh từ tháng 8, khi trung đoàn 14 một mình đã tiến hành 17 vụ tấn công. Từ chỗ chỉ có 40 binh sĩ và 10 phương tiện, đơn vị của Casper nay đã trở thành một trung đoàn hoàn chỉnh. Dù số lượng binh sĩ cụ thể không được tiết lộ, song theo cơ cấu quân đội Ukraine, một trung đoàn có thể lên tới 2.000 người.

Giờ đây, trở ngại lớn nhất không còn là khả năng sản xuất, mà là nguồn tài chính để duy trì hoạt động. Kiev đang gây sức ép buộc các đồng minh phương Tây tăng hỗ trợ tài chính nhằm mở rộng quy mô sản xuất vũ khí.

“Nếu chúng ta có thêm vài tỷ USD, cục diện chiến sự sẽ thay đổi rất nhanh”, Casper khẳng định.

Diệp Thảo/VOV.VN Theo The New York Times, The Seattle Times