Ukraine mở rộng mặt trận sang châu Phi nhằm đối trọng với tầm ảnh hưởng của Nga
Viện trợ gần 300.000 tấn ngũ cốc, mở 18 đại sứ quán – Ukraine đang dùng 'lương thực và ngoại giao' để đối trọng với tầm ảnh hưởng của Nga ở lục địa đen.
Khi Nga chiếm ưu thế về xuất khẩu vũ khí ở châu Phi, Ukraine đối trọng bằng lương thực và ngoại giao. Cuộc đua quyền lực ở châu Phi đang bước vào giai đoạn quyết liệt (trong ảnh: Trụ sở Liên minh châu Phi tại Addis Ababa, Ethiopia). Ảnh: THX/TTXVN
Theo tờ Thời báo Nhật Bản (japantimes.co.jp) ngày 26/6, trong cuộc chiến kéo dài với Nga, Ukraine đang triển khai một chiến lược ngoại giao đầy tham vọng, không chỉ tập trung vào các đối tác truyền thống ở châu Âu và Bắc Mỹ, mà còn mở rộng mặt trận sang một lục địa xa xôi: Châu Phi. Động thái này nhằm mục đích đối trọng với tầm ảnh hưởng ngày càng sâu rộng của Moskva, đặc biệt là trong lĩnh vực quân sự và an ninh lương thực.
Sự hiện diện ngày càng tăng của Kiev
Kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine năm 2022, Ukraine đã mở thêm 8 đại sứ quán mới ở châu Phi, nâng tổng số phái bộ ngoại giao của họ trên lục địa này lên 18. Một trong những trọng điểm là Mauritania, một quốc gia ở Tây Phi, nơi đại sứ quán mới của Ukraine tại thủ đô Nouakchott đã trở thành một trung tâm trung chuyển viện trợ lương thực quan trọng. Các chuyến hàng viện trợ này chủ yếu dành cho người tị nạn Mali đang di tản khỏi bạo lực ở đất nước láng giềng, nơi các lực lượng chính phủ được Nga hỗ trợ đang chiến đấu chống lại phiến quân Tuareg.
Động thái trên của Ukraine không chỉ mang tính nhân đạo. Đặc phái viên hàng đầu của Ukraine tại châu Phi, ông Maksym Subkh, tiết lộ Kiev còn đề nghị huấn luyện quân đội Mauritania, một bước đi chiến lược nhằm xây dựng quan hệ quốc phòng trong bối cảnh căng thẳng giữa Mauritania và Mali. Ông Subkh cho biết thêm rằng Ukraine sẵn sàng chia sẻ "những công nghệ và thành tựu" đã đạt được trên chiến trường trong cuộc xung đột với Nga. Trước đó, Ukraine cũng đã từng cung cấp chương trình huấn luyện quân sự cho Mauritania.
Đối trọng với tầm ảnh hưởng sâu rộng của Nga
Chiến lược của Ukraine được xây dựng để đối trọng với một đối thủ có mối quan hệ lâu đời và sâu sắc hơn nhiều. Moskva có khoảng 40 phái bộ ngoại giao ở châu Phi và mới đây còn công bố kế hoạch mở thêm 7 phái bộ nữa. Nga cũng là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho lục địa này và có sự hiện diện quân sự đáng kể thông qua các tổ chức quân sự tư nhân và các công ty khai thác mỏ ở Tây và Trung Phi.
Chiến dịch ngoại giao của Ukraine bắt đầu từ một thực tế khó khăn: vào đầu cuộc chiến, nhiều quốc gia châu Phi đã từ chối đứng về phía Kiev tại Liên hợp quốc. Sau đó, Ukraine đã xây dựng một chiến lược công khai nhằm tăng cường thương mại, đầu tư vào một lục địa vẫn còn in đậm dấu ấn sự ủng hộ của Nga trong Chiến tranh Lạnh và lập trường chống lại chế độ phân biệt chủng tộc.
Ngoài lời đề nghị huấn luyện quân sự, nỗ lực ngoại giao của Ukraine chủ yếu xoay quanh vấn đề lương thực. Kiev đã gửi gần 300.000 tấn viện trợ thông qua Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) theo chương trình “Ngũ cốc từ Ukraine”, một nỗ lực nhằm cạnh tranh với chương trình viện trợ lương thực tương tự của Nga.
Theo Trung tâm Chính sách châu Âu, viện trợ mang nhãn hiệu Ukraine đã đến tay 8 triệu người ở 12 quốc gia, bao gồm Congo, Ethiopia, Somalia, Nigeria, Kenya và Sudan. Tại Mauritania, viện trợ này đã được phân phối đến Mbera, trại tị dân lớn nhất Tây Phi với khoảng 250.000 người tị nạn Mali. Theo dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp Ukraine, sau khi mở lại các cảng Biển Đen, Ukraine đã xuất khẩu gần 10 triệu tấn ngũ cốc sang châu Phi vào năm 2024, gần gấp đôi so với năm trước đó. Bằng cách chứng minh mình là một giải pháp thay thế quan trọng cho nguồn cung cấp thực phẩm của Nga, Ukraine hy vọng sẽ thuyết phục được các quốc gia trung lập gây áp lực buộc Moskva chấm dứt chiến sự.
Những thách thức phía trước
Mặc dù có những bước tiến đáng kể, chiến lược của Ukraine vẫn phải đối mặt với nhiều trở ngại. Nhà phân tích Nam Phi Tim Murithi nhận định rằng chiến lược này thiếu tính nhất quán. Ông chỉ ra rằng Kiev đã không đề cử một đại sứ tại Ethiopia, một vị trí ngoại giao cực kỳ quan trọng vì đây là nơi đặt trụ sở của Liên minh châu Phi.
Hơn nữa, các phái bộ ngoại giao của Ukraine ở châu Phi thường có số lượng nhân viên ít ỏi và phải tìm kiếm sự hỗ trợ từ các tình nguyện viên và nhà tài trợ. Viktor Bort, viên chức đại sứ quán tại Nouakchott, thậm chí ban đầu còn làm việc một mình. Việc tiến hành hội nghị thượng đỉnh Ukraine - châu Phi dự kiến vào tháng 10/2024 thành hội nghị trực tuyến, trong khi Moskva tổ chức một hội nghị thượng đỉnh có đông đảo người tham dự vào năm 2023, cũng cho thấy những khó khăn trong việc tạo dựng tầm ảnh hưởng.
Thỉnh thoảng, sự hiện diện của Ukraine cũng gây ra tranh cãi. Mali đã cắt đứt quan hệ với Ukraine sau một cuộc tấn công của phiến quân Tuareg, trong đó một quan chức tình báo Ukraine dường như ám chỉ sự tham gia của Ukraine, dù sau đó Kiev đã phủ nhận mạnh mẽ.
Tuy nhiên, như Roman Sereda, đại biện lâm thời của Ukraine tại Nouakchott đã khẳng định, bằng cách duy trì vai trò là một trong những quốc gia bảo đảm an ninh lương thực cho thế giới, Ukraine có thể "kiềm chế Nga sử dụng nguồn cung cấp lương thực làm đòn bẩy chính trị". Đây chính là nền tảng để Kiev tiếp tục nỗ lực ngoại giao đầy tham vọng trên lục địa đen.
