Ukraine phát hiện UAV trắng bí ẩn, Nga đang nâng cấp năng lực không chiến?

Khác với các mẫu UAV thông thường có màu đen mà Nga thường sử dụng, chiếc UAV này có lớp vỏ trắng và sở hữu hàng loạt công nghệ tiên tiến. Nó được trang bị một hệ thống camera hiện đại, nền tảng điện toán hỗ trợ trí tuệ nhân tạo (AI), cùng liên kết vô tuyến cho phép các quân nhân Moscow điều khiển từ xa từ lãnh thổ Nga.

Điểm đặc biệt khiến giới chuyên gia chú ý là hệ thống chống nhiễu điện tử mới, một công nghệ mà chuyên gia điện tử người Ukraine, ông Serhii Beskrestnov, cho là do Iran sản xuất. Chuyên gia này cho biết, bên trong thiết bị không hề có dấu hiệu cho thấy đây là sản phẩm của nền công nghiệp nội địa Ukraine, mà thay vào đó là các nhãn dán tuân theo tiêu chuẩn kiểm định của Iran.

Dù những nhãn này không phải bằng chứng kết luận, các chuyên gia nhận định rằng dựa trên kiểu ghi chú tiếng Anh phù hợp với phong cách dán nhãn của Iran, nhiều khả năng UAV này được Tehran chuyển giao để Nga thử nghiệm trên chiến trường Ukraine.

UAV Iran trong 1 cuộc tập trận. Ảnh: Hãng thông tấn Tây Á

Thế khó của Nga

Trong suốt cuộc chiến hiện đã kéo dài sang năm thứ tư, Nga liên tục sử dụng UAV do Iran thiết kế, được triển khai thành từng phi đội trong các đợt tấn công Ukraine. Một số mang theo đầu đạn thực sự, số khác chỉ đơn thuần là mồi nhử để đánh lừa hệ thống phòng không của đối phương.

Theo Bộ Quốc phòng Anh, dù hiệu quả tấn công bằng UAV của Nga ngày càng cao, các cuộc không kích gần đây của Israel vào Iran có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng thiết bị quân sự cho Moscow, đặc biệt khi Tehran được cho là từng cung cấp cho Nga "số lượng lớn" UAV tấn công.

Hiện chưa rõ các cuộc tấn công đó có ảnh hưởng ra sao đến năng lực sản xuất UAV của Iran. Tuy nhiên, ông Beskrestnov khẳng định thiết bị chống nhiễu trong UAV mới phát hiện gần đây chứa công nghệ Iran mới được sản xuất trong vòng một năm trở lại đây.

Mặc dù Nga hiện sản xuất phần lớn UAV dựa trên thiết kế của Iran, các linh kiện cấu thành các UAV này đều có nguồn gốc từ Iran và thậm chí cả phương Tây. Điều này khiến các chuyên gia nhận định rằng tác động tức thì từ các cuộc tấn công vào Iran có thể không quá lớn, nhưng nếu các điểm sản xuất và cung cấp thiết bị như động cơ hoặc module gây nhiễu bị đánh phá thì chuỗi cung ứng của Nga có thể gặp khủng hoảng.

Theo tài liệu bị rò rỉ từ nhà máy Alabuga ở vùng Tatarstan, nơi Nga thiết lập dây chuyền sản xuất UAV Shahed sau thỏa thuận trị giá 1,7 tỷ USD với Iran năm 2022, những phiên bản nâng cấp mới chỉ xuất hiện từ khi Nga nhận lô UAV đầu tiên của Iran vào mùa thu năm đó. Đến đầu năm 2023, Tehran đã gửi khoảng 600 UAV đã tháo rời để Nga lắp ráp lại tại chỗ; và từ 2024, Nga đã điều chỉnh lại thiết kế để phù hợp với nhu cầu chiến trường.

Một trong những phát triển đáng lo ngại là UAV sử dụng động cơ phản lực, vốn hiếm khi được triển khai do chi phí cao. Theo chuyên gia Fabian Hinz từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế tại London, một số chiếc Shahed phản lực đã được thử nghiệm ở Ukraine nhưng chưa phổ biến, có thể vì công nghệ động cơ tinh vi như của tên lửa hành trình Iran quá đắt đỏ để quân đội Ukraine có thể sử dụng rộng rãi.

Ông Beskrestnov cũng nhấn mạnh giá trị của hệ thống điện tử trong UAV mới: AI, camera và liên kết vô tuyến – đều là những thành có giá trị lớn. Theo ông, mẫu UAV này có thể được sử dụng đến tấn công vào các mục tiêu chiến lược như trạm truyền tải điện.

Một bước tiến rõ ràng nữa là việc UAV được điều khiển từ xa, cho phép thay đổi mục tiêu trong khi đang bay, điều không thể thực hiện với các mẫu Shahed trước đây. Một số chiếc từng chỉ bay vòng quanh Ukraine trước khi rơi trúng mục tiêu ngẫu nhiên và dễ bị hạ bởi phòng không.

Các UAV mới có tới 8 ăng-ten thay vì 4 chiếc như cũ, giúp tăng đáng kể khả năng kháng nhiễu. Oong Beskrestnov nói rằng loại UAV này có thể tương đương với các mẫu tiên tiến từng được Iran triển khai cho phiến quân Houthi ở Yemen.

Nền tảng AI bên trong UAV không chỉ giúp tăng khả năng tấn công, mà còn hỗ trợ nó tự dẫn đường nếu bị mất liên lạc; giống như cách Ukraine từng sử dụng trong “Chiến dịch Mạng Nhện” để tấn công các căn cứ không quân Nga nằm sâu trong nội địa.

Nga không chỉ phát triển công nghệ, mà còn thay đổi cách sử dụng chúng trên chiến trường: vận hành UAV ở độ cao tránh xạ thủ, hoặc bay cực thấp để né radar, kết hợp tấn công đồng loạt nhằm đánh lạc hướng hệ thống phòng không Ukraine. UAV thường dẫn đường cho tên lửa hành trình hoặc đóng vai trò mồi nhử cho các đầu đạn thật đi sau.

Dữ liệu do truyền thông thu thập được cho thấy hiệu quả chiến đấu của UAV Nga đã tăng đáng kể kể từ sau khi ông Trump trở lại Nhà Trắng. Vào tháng 11/2022, chỉ khoảng 6% UAV Nga trúng đích rõ ràng nhưng đến tháng 6/2025, tỷ lệ đó đã vọt lên gần 16%, thậm chí có đêm chạm ngưỡng 50%.

Dù vậy, giới chuyên gia cho rằng đà leo thang này có thể bị kiềm hãm. Chuyên gia David Albright từ Viện Khoa học và An ninh Quốc tế ở Washington nhận định: "Các cuộc không kích của Israel chắc chắn sẽ làm tổn hại nghiêm trọng đến khả năng hỗ trợ UAV của Iran dành cho Nga. Moscow sẽ không còn dễ dàng nhận được sự hậu thuẫn như trước".

Diệp Thảo/VOV.VN (biên dịch) Theo The Independent, CNN