Ùn ứ rác tại các điểm tập kết: Thiếu giải pháp căn cơ

Bất cập

Các điểm tập kết rác tạm thời được thiết lập với mục đích làm nơi trung chuyển rác trước khi được vận chuyển đến các bãi xử lý tập trung. Tuy nhiên, thay vì đóng vai trò như một mắt xích quan trọng trong hệ thống thu gom và xử lý rác, nhiều điểm tập kết tạm thời lại trở thành "điểm đen" ô nhiễm môi trường. Theo khảo sát thực tế tại một số quận như: Hà Đông, Nam Từ Liêm, Bắc Từ Liêm, Cầu Giấy… nhiều điểm tập kết rác luôn trong tình trạng quá tải. Rác chất thành từng đống lớn, lấn chiếm lòng đường, vỉa hè. Tình trạng trên vẫn lặp lại tại các huyện ngoại thành như: Hoài Đức, Quốc Oai, Thạch Thất…

Điểm tập kểt rác tạm thời trong Khu đô thị Viglacera Xuân Phương luôn trong tình trạng tồn đọng rác. Ảnh: Nguyễn Quý

Điển hình là điểm tập kết rác tạm thời trong Khu đô thị chức năng Viglacera Xuân Phương (phường Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm). Theo đại diện Ban Quản lý (BQL) khu đô thị này, điểm tập kết rác thải sinh hoạt tạm thời trong khu thuộc phần đất của chủ đầu tư, hiện vẫn để trống, chưa xây dựng công trình. Do đó, chính quyền địa phương đã đề nghị BLQ Khu đô thị Viglacera Xuân Phương sử dụng một phần diện tích đất để làm điểm tập kết rác sinh hoạt tạm thời, vừa để bà con trong khu có nơi để rác gọn gàng, vừa để đơn vị vệ sinh môi trường có nơi tập kết rác trước khi mang đi xử lý.

Mục đích là thế, nhưng từ khi có điểm tập kết rác thải sinh hoạt tạm thời, tình trạng tồn đọng rác, đốt rác và vứt rác bừa bãi trở nên phức tạp hẳn. “Nếu chỉ là rác thải sinh hoạt thì không sao nhưng đằng này từ giường, tủ, đủ các loại rác… đều bị mang ra đây. Chúng tôi đã nhiều lần phải thuê máy xúc cùng với ô tô đến xử lý” – đại diện BQL Khu đô thị Vigracera Xuân Phương nói.

Tình trạng rác thải sinh hoạt bị tồn đọng tại các điểm tập kết rác đang là vấn đề nhức nhối của nhiều địa phương. Điểm tập kết rác tạm thời của xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai nằm ngay dưới chân đê Hữu Đáy trong thời gian qua gần như chưa lúc nào hết rác tồn đọng. Lượng rác lưu cữu lâu ngày tràn cả sang khu vực xung quanh, tạo nên cảnh tượng rất mất vệ sinh. Một trường hợp khác là điểm tập kết rác thải sinh hoạt tạm thời của xã Lam Sơn, huyện Thạch Thất. Điểm tập kết này cũng được bố trí ngay mặt đường Tỉnh lộ 420 và cũng thường xuyên xuất hiện tình trạng tồn đọng rác, tạo ra cảnh tượng nhếch nhác, mất vệ sinh.

Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, ông Phùng Văn Vinh – công chức địa chính xã Lam Sơn cho biết, theo hợp đồng ký kết giữa Ban QLDA huyện Thạch Thất và HTX Thành Công thì đơn vị chịu trách nhiệm thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt trên địa bàn xã sẽ thực hiện thu gom rác tại điểm tập kết rác thải sinh hoạt tạm thời này với tần suất 3 lần/tuần.

Ngoài việc rác bị tồn đọng thì tại điểm tập kết này còn thường xảy ra tình trạng đốt rác trái phép. Ông Vinh cho biết, không ít lần các đám cháy do đốt rác bùng lên tại điểm tập kết rác này khiến chính quyền địa phương phải báo với đơn vị vệ sinh môi trường, phối hợp để cùng dập lửa. “Rất khó để xác định ai là người đốt rác. Cách duy nhất là tăng cường tuyên truyền, vận động để người dân nâng cao ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường, không vứt rác, đốt rác bừa bãi nữa” – ông Vinh cho hay.

Phân rõ trách nhiệm, tăng chế tài xử phạt

Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, luật sư Bùi Đình Ứng (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết, theo quy định tại Điều 77, Luật Bảo vệ môi trường 2020, UBND các cấp có trách nhiệm lựa chọn cơ sở thu gom rác thải sinh hoạt thông qua đấu thầu hoặc trong trường hợp không thể đấu thầu, thực hiện theo hình thức đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương cần bảo đảm hạ tầng phục vụ cho việc thu gom và xử lý rác thải, như xây dựng các điểm tập kết đạt chuẩn và hệ thống xử lý hiệu quả. Việc thiếu hạ tầng phù hợp có thể dẫn đến tình trạng rác thải tồn đọng và ô nhiễm môi trường.

“Theo như quy định trên, UBND các phường, xã, thị trấn chịu trách nhiệm về mặt hành chính đối với các điểm tập kết rác tạm thời trên địa bàn” – luật sư Bùi Đình Ứng nói, đồng thời phân tích thêm, trách nhiệm của UBND phường, xã, thị trấn là phải bố trí vị trí, diện tích phù hợp cho các điểm tập kết, bảo đảm các yêu cầu về khoảng cách an toàn với khu dân cư; đồng thời phối hợp với các đơn vị môi trường đô thị trong việc giám sát hoạt động thu gom, vận chuyển rác thải.

Như vậy, nếu xảy ra tình trạng tồn đọng rác gây mất vệ sinh môi trường hoặc đốt rác trái phép tại các điểm tập kết rác tạm thời, UBND các phường, xã, thị trấn và đơn vị vệ sinh môi trường phải cùng chịu trách nhiệm. “Quy định là thế nhưng hiện nay nhiều nơi chính quyền địa phương và đơn vị vệ sinh môi trường vẫn thường đùn đẩy trách nhiệm mỗi khi xảy ra tình trạng tồn đọng rác hay đốt rác tại các điểm tập kết. Đây chính là lý do khiến cho tình trạng trên diễn ra dai dẳng, không có lời giải” – luật sư Bùi Đình Ứng nói.

Cũng theo vị chuyên gia pháp lý này, một trong những điểm nghẽn lớn nhất trong việc giải quyết tình trạng tồn đọng rác là sự thiếu phối hợp giữa các bên liên quan. Theo quy định tại Điều 77, Luật Bảo vệ môi trường 2020, việc quản lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, đơn vị cung cấp dịch vụ thu gom, vận chuyển và người dân. Tuy nhiên, trên thực tế, mỗi bên thường chỉ quan tâm đến phần trách nhiệm của mình mà thiếu sự phối hợp đồng bộ.

UBND phường tập trung vào việc tuyên truyền, nhắc nhở người dân, trong khi đơn vị môi trường đô thị chỉ quan tâm đến việc bảo đảm lịch trình thu gom theo hợp đồng đã ký kết. Một nguyên nhân khác khiến câu chuyện tồn đọng rác thải vẫn chưa có hồi kết là chế tài xử phạt còn thấp cùng với đó chế tài giám sát thực hiện còn chưa hiệu quả. “Theo Nghị định số 45/2022/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, mức phạt đối với hành vi không thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt theo quy định chỉ từ 15 - 20 triệu đồng đối với tổ chức. Mức phạt này được đánh giá là còn thấp so với thiệt hại môi trường và chi phí khắc phục hậu quả” – luật sư Bùi Đình Ứng cho biết.

Nguyễn Quý