Ứng dụng công nghệ sẽ góp phần 'ngăn' trục lợi bảo hiểm thất nghiệp

Hướng dẫn thủ tục đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp cho người lao động.

Theo Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, trong giai đoạn 2020-2024, nhờ ứng dụng công nghệ thông tin, thông qua tra cứu dữ liệu người tham gia BHXH, cả nước đã phát hiện và kịp thời dừng chi trả đối với 87.301 trường hợp vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp, vừa có việc làm và đóng BHXH bắt buộc giúp tránh phát sinh thu hồi số tiền 319 tỷ đồng. Bên cạnh đó, dừng chi trả với 5.207 trường hợp vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp, vừa hưởng lương hưu tránh giúp tránh phát sinh thu hồi 24 tỷ đồng.

Riêng từ năm 2024 đến hết tháng 4/2025, khi thực hiện thanh tra tại gần 23.000 đơn vị, cơ quan BHXH đã truy thu tiền đóng của khoảng 17.500 lao động thuộc nhóm phải tham gia BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, song chưa đóng với số tiền trên 130 tỷ đồng; truy thu hơn 127 tỷ đồng đóng thiếu của gần 39.000 lao động.

Chia sẻ về hành vi trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp, bà Vũ Thị Thanh Liễu - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội (Sở Nội vụ) cho hay, bảo hiểm thất nghiệp là chính sách rất nhân văn, là phao cứu sinh để hỗ trợ NLĐ trải qua thời kỳ khó khăn khi mất việc làm. Tuy nhiên, hiện nay vẫn xảy ra những trường hợp hưởng trợ cấp thất nghiệp sai quy định, gọi là trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp.

Trong 6 tháng đầu năm 2025, Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội đã tham mưu Sở Nội vụ Hà Nội ra quyết định thu hồi 166 quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp, tăng 35% so với cùng kỳ năm trước. Những người trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp phải nộp lại số tiền hưởng sai; nộp phạt số tiền theo quy định về xử phạt vi phạm hành chính.

Theo Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, có nhiều lý do dẫn đến NLĐ trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp. Song phổ biến phải kể đến như lao động không hiểu hết chính sách này; không đọc hết những quy định về nên vô tình mắc phải. Đáng chú ý, việc NLĐ chủ động không khai báo về tình trạng đã có việc làm nhằm tiếp tục hưởng trợ cấp thất nghiệp. Điều này dẫn đến bị trùng đóng, trùng hưởng và vi phạm chế độ, chính sách bảo hiểm thất nghiệp.

“Tình trạng NLĐ trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp sẽ bị thiệt đơn, thiệt kép như bị thu hồi số tiền hưởng sai trợ cấp thất nghiệp. Họ cũng sẽ bị xử phạt hành chính với mức tiền theo quy định. Hơn hết chính là không được bảo lưu toàn bộ quá trình đã tham gia bảo hiểm thất nghiệp", bà Vũ Thị Thanh Liễu cho hay.

Đặc biệt, cũng theo bà Vũ Thị Thanh Liễu, khi NLĐ sắp được hưởng chế độ gì đó liên quan đến bảo hiểm xã hội, nếu phát hiện gian lận trong hưởng trợ cấp thất nghiệp thì không được thực hiện ngay. NLĐ sẽ phải mất nhiều thời gian để hoàn tất các thủ tục liên quan đến việc đã hưởng sai chính sách bảo hiểm thất nghiệp, sau đó mới tiếp tục được hưởng các chế độ tiếp theo.

Người lao động ghi thông tin đăng ký để hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Để hạn chế tình trạng trục lợi bảo hiểm thất nghiệp, thời gian qua, cơ quan BHXH đã tập trung ứng dụng công nghệ thông tin và các giải pháp kiểm soát đồng bộ.

Cụ thể, hàng tháng khi chi trả chế độ bảo hiểm thất nghiệp cho NLĐ, BHXH các địa phương đã rà soát, đối chiếu dữ liệu để phát hiện và dừng chi trả đối với những trường hợp “vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp, vừa có việc làm và đóng BHXH bắt buộc” hoặc “vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp, vừa hưởng lương hưu”. Cùng với đó, cơ quan BHXH cũng cung cấp thông tin để các trung tâm dịch vụ việc làm yêu cầu NLĐ thực hiện thủ tục chấm dứt hưởng theo quy định.

Để giảm tình trạng trục lợi chính sách bảo hiểm thất nghiệp, theo bà Vũ Thị Thanh Liễu, cần tăng cường tuyên truyền và nâng cao nhận thức của NLĐ để họ hiểu và không vi phạm quy định. Đồng thời, bản thân NLĐ cũng cần hiểu được quyền lợi cũng như trách nhiệm của mình khi tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Hiện nay, các trung tâm dịch vụ việc làm dù được giao thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp nhưng chưa có công cụ để phát hiện ra những trường hợp NLĐ hưởng sai quy định. Đặc biệt, các trung tâm chưa được liên thông về phần mềm dữ liệu với cơ quan BHXH nên không thể phát hiện từ đầu NLĐ đã có việc làm để dừng tham mưu quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp cho NLĐ.

Chính vì vậy, việc ứng dụng công nghệ thông tin khi thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp vô cùng quan trọng, góp phần hạn chế hành vi trục lợi chính sách này. Đồng thời, nên có quy định thêm việc chủ sử dụng lao động thông báo ngay việc tuyển dụng lao động cho cơ quan chức năng biết.

Từ ngày 1/1/2026, Luật Việc làm (sửa đổi) có hiệu lực tiếp tục quy định rõ ràng và đầy đủ những điều kiện hưởng chính sách bảo hiểm thất nghiệp cũng như các trường hợp bị chấm dứt hưởng trợ cấp để NLĐ tuân thủ đúng quy định. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả còn phụ thuộc vào sự trung thực, ý chí của NLĐ khi đến khai báo về tình trạng việc làm để không hưởng trợ cấp thất nghiệp trái quy định.

Nguyệt Hà