Ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc - 'hộ chiếu số' của hàng hóa

Việc ứng dụng công nghệ trong truy xuất nguồn gốc đang trở thành yếu tố sống còn nhằm giúp phân biệt hàng giả, bảo vệ hàng thật. Tại Bắc Ninh, vấn đề này cũng được cơ quan quản lý nhà nước quan tâm, cụ thể hóa bằng các chính sách hỗ trợ phù hợp.

Quan tâm tìm hiểu công nghệ

Công nghệ truy xuất nguồn gốc là hệ thống ghi nhận và theo dõi thông tin chi tiết của một sản phẩm trước khi đến tay người tiêu dùng, giúp xác định nguồn gốc, quy trình sản xuất và phân phối. Các công nghệ phổ biến bao gồm mã QR, tem chống giả tích hợp công nghệ (như SMS, NFC) và hệ thống phần mềm ghi lại dữ liệu theo thời gian thực. Ghi nhận từ thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã quan tâm, chủ động tham gia xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm trước khi lưu thông trên thị trường.

Trung tâm Công nghệ chống hàng giả Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh ký kết hợp tác bảo trợ giải pháp chống hàng giả cho doanh nghiệp.

Thành lập doanh nghiệp từ năm 2020, Công ty trách nhiệm hữu hạn Thương mại dịch vụ, du lịch và giáo dục Gia An (xã Trung Kênh) thực hiện gắn truy xuất nguồn gốc đối với sản phẩm. Trên mỗi hộp sản phẩm đều có mã số, mã vạch, mã QR để người tiêu dùng có thể kiểm tra thông tin doanh nghiệp, thành phần nguyên liệu, thời điểm sản xuất, hạn sử dụng… Hiện nay, Công ty có 10 sản phẩm được công nhận OCOP 4 sao như Tỏi bóc vỏ, Tỏi ngâm giấm, Tỏi ngâm mật ong, Tỏi ngâm rượu… Lượng tiêu thụ bình quân của doanh nghiệp đạt từ 400-500 sản phẩm đóng gói/tháng.

Chị Lê Phương Dung, Phó Giám đốc Công ty cho biết: “Xác định ngành chế biến thực phẩm có ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người tiêu dùng, chúng tôi luôn đặt vấn đề tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm lên hàng đầu. Doanh nghiệp đã thuê đơn vị tư vấn thực hiện đăng ký mã số, mã vạch gồm mã gốc và các mã phân nhánh tới Trung tâm mã số, mã vạch quốc gia; đăng ký mã QR trên ứng dụng iCheck; in ấn bao bì nhãn mác với cam kết rõ ràng, đầy đủ thông tin kiểm định. Chi phí đăng ký, khởi tạo và duy trì mã số mã vạch, truy xuất nguồn gốc không lớn, chỉ khoảng vài triệu đồng một năm song nhờ công cụ này, việc tiêu thụ sản phẩm khá thuận lợi, được khách hàng đánh giá cao”.

Là đơn vị từng đồng hành với nhiều doanh nghiệp, anh Vũ Huy Tùng, Giám đốc Trung tâm Công nghệ chống hàng giả Việt Nam-Chi nhánh Bắc Ninh chia sẻ: “Nhu cầu về truy xuất nguồn gốc điện tử của doanh nghiệp, hộ kinh doanh ngày càng lớn. Từ đầu năm 2025 đến nay, Trung tâm hỗ trợ hơn 70 doanh nghiệp, hợp tác xã trong và ngoài tỉnh về các giải pháp chống hàng giả thông qua các công cụ bảo vệ nhiều lớp như tem Tem ACT (QR code và mã số), phần mềm ACT check - quản lý thông tin mã xác thực hàng hóa dựa trên công nghệ điện toán đám mây không thể sao chép, dễ dàng truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Ngoài ra, Trung tâm cũng tư vấn đào tạo về kỹ năng kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử, giúp doanh nghiệp, thích ứng với mô hình kinh doanh mới, tìm được giải pháp bảo vệ sản phẩm trên môi trường đầy cạnh tranh này”.

Hỗ trợ số hóa truy vết sản phẩm

Thời gian qua, việc hỗ trợ tổ chức, cá nhân áp dụng truy xuất nguồn gốc sản phẩm được quan tâm. Trong đó, hệ thống quản lý thông tin truy xuất nguồn gốc của tỉnh Bắc Giang (cũ) vận hành từ tháng 9/2022, đến tháng 4/2025 có 159 đơn vị với 273 sản phẩm được đưa lên cổng, với tổng số 698.399 tem truy xuất nguồn gốc được phê duyệt. Hệ thống của tỉnh Bắc Ninh (cũ) cập nhật thông tin truy xuất nguồn gốc cho 268 sản phẩm; cấp 254 tem truy xuất nguồn gốc; thiết lập 13 tài khoản quản lý. Đến nay, 100% các sản phẩm, hàng hóa đạt từ 3 sao trở lên của tỉnh sau sáp nhập đều áp dụng truy xuất nguồn gốc.

Giai đoạn 2026-2030, Sở Khoa học và Công nghệ triển khai nhiệm vụ nâng cấp, cập nhật, tích hợp 2 hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa của tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bắc Ninh (cũ), ứng dụng các công nghệ tiên tiến vào truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa, bảo đảm tính tương tác, bảo mật, truy xuất dữ liệu hiệu quả.

Dù đạt được kết quả tích cực song các giải pháp truy xuất nguồn gốc hiện tại vẫn chưa đồng bộ, chưa có chương trình, hệ thống, cơ quan đánh giá chứng nhận các hệ thống truy xuất nguồn gốc mang tính khách quan để tạo sự tin tưởng cho người tiêu dùng. Việc khai báo, cập nhật thông tin truy xuất, in và dán tem chưa được kiểm soát. Đặc biệt, truy xuất nguồn gốc đòi hỏi tính chuẩn hóa cao song nhiều doanh nghiệp chưa tìm được giải pháp đúng quy định, phù hợp với nguồn lực.

Ông Đinh Đồng Tị (xã Lương Tài) - chủ cơ sở kinh doanh mỳ gạo Tử Nê bày tỏ: "Sau khi mỳ gạo Tử Nê được cấp bảo hộ Nhãn hiệu tập thể, chúng tôi tìm hiểu các hình thức truy xuất nguồn gốc để áp dụng. Có lần, tôi đã được giới thiệu và thử công nghệ quét mã QR cho sản phẩm nhưng thường xuyên gặp lỗi, bất tiện cho người dùng. Tôi nhận thấy, giữa vô vàn giải pháp số, chọn được giải pháp phù hợp với mục đích, nhu cầu, khả năng tài chính của cơ sở, doanh nghiệp đơn giản. Chúng tôi mong muốn cơ quan quản lý nhà nước hỗ trợ các hộ, doanh nghiệp trong việc tư vấn, định hướng, lựa chọn công nghệ tối ưu nhất.

Trên cơ sở nắm bắt nhu cầu cấp thiết của doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, UBND tỉnh vừa ban hành Kế hoạch số 38 thực hiện Đề án triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2026-2030. Theo đó, Sở Khoa học và Công nghệ sẽ khẩn trương triển khai nhiệm vụ nâng cấp, cập nhật, tích hợp 2 hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa của tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bắc Ninh (cũ), ứng dụng các công nghệ tiên tiến vào truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa giai đoạn 2026-2030, bảo đảm tính tương tác, bảo mật, truy xuất dữ liệu hiệu quả. Mục tiêu cao nhất là tạo lập cơ sở dữ liệu truy xuất nguồn gốc mang tính hệ thống, công khai, minh bạch, nâng cao giá trị hàng hóa, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, đáp ứng yêu cầu hội nhập và bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của người tiêu dùng”.

Bài, ảnh: Huyền Thương