Vì sao doanh nghiệp Việt phải gấp rút chuyển đổi sang logistics xanh?

Logistics xanh, yêu cầu cấp bách với doanh nghiệp Việt

Sáng 5/9, tại TP.HCM, Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công thương) phối hợp Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC) tổ chức hội thảo "Logistics xanh - xu hướng phát triển bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu". Sự kiện quy tụ nhiều lãnh đạo ngành, hiệp hội cùng hàng trăm doanh nghiệp logistics, xuất nhập khẩu.

Toàn cảnh hội thảo "Logistics xanh – xu hướng phát triển bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu", sáng 5/9.

Mục tiêu của hội thảo là nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của ngành logistics trong hoạt động thương mại quốc tế, đồng thời thúc đẩy xu hướng xây dựng chuỗi cung ứng xanh, bền vững. Đây cũng là diễn đàn để các doanh nghiệp, chuyên gia trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ mô hình hiệu quả và đề xuất kiến nghị chính sách nhằm phát triển logistics Việt Nam trong bối cảnh hội nhập.

Phát biểu khai mạc, ông Trần Phú Lữ, Giám đốc ITPC nhấn mạnh, logistics xanh không còn là khái niệm xa lạ mà đã trở thành đòi hỏi thực tế từ thị trường xuất khẩu. Ứng dụng mô hình logistics xanh giúp doanh nghiệp gia tăng khách hàng, tiết kiệm chi phí và nâng cao sức cạnh tranh.

Để đạt mục tiêu, theo ông Lữ, doanh nghiệp cần thay thế dần phương tiện vận tải cũ, ứng dụng công nghệ định vị GPS, tối ưu hóa kho bãi, phát triển công nghệ lạnh và đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý vận hành. Ông cũng kiến nghị Chính phủ ban hành các chính sách hỗ trợ logistics tại từng địa phương, phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội cụ thể.

Ngoài ra, Chính phủ cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa dễ dàng tiếp cận nguồn vốn trong và ngoài nước, phát triển thị trường, đào tạo nguồn nhân lực và tiếp cận thông tin. Đặc biệt, cần bố trí ngân sách cho nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao công nghệ xanh và quy hoạch hệ thống kho bãi theo hướng bền vững.

Ông Lữ nhấn mạnh: "Nếu không có chính sách đồng bộ và hỗ trợ mạnh mẽ, doanh nghiệp Việt khó có thể bắt kịp làn sóng logistics xanh toàn cầu, nhất là khi EU sẽ áp dụng cơ chế CBAM từ năm 2026".

Cơ hội, thách thức và những mô hình thực tiễn

Tại hội thảo, ông Trương Tấn Lộc, Phó chủ tịch Hiệp hội Logistics TP.HCM (HLA) cho biết, Việt Nam hiện đứng thứ 43/139 quốc gia về chỉ số hiệu quả logistics, nhưng hạ tầng và dịch vụ còn nhiều hạn chế, gây lãng phí và phát thải. "Phụ thuộc quá nhiều vào vận tải đường bộ đang khiến ngành logistics đối diện áp lực lớn", ông nhận định.

Một trong những thách thức lớn nhất là tác động của cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU. Từ năm 2026, các sản phẩm xuất khẩu vào EU sẽ phải chịu giám sát chặt chẽ về phát thải carbon. Đây vừa là áp lực, vừa là động lực buộc doanh nghiệp Việt Nam nhanh chóng chuyển đổi sang logistics xanh để đáp ứng yêu cầu.

Nhiều mô hình thực tiễn đã chứng minh hiệu quả. Tại Cảng Cát Lái, 100% giao dịch ePort đã giúp rút ngắn thời gian giao nhận xuống còn 15-20 phút, tiết kiệm 1,5-2 triệu USD chi phí nhiên liệu mỗi năm, đồng thời giảm khí thải nhờ hệ thống cẩu điện.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong tối ưu lộ trình vận tải cũng đem lại lợi ích rõ rệt, giúp doanh nghiệp cắt giảm tới 15% lượng nhiên liệu và 25% thời gian vận chuyển. Đây là minh chứng rõ nét cho thấy công nghệ là chìa khóa để logistics xanh trở nên khả thi.

Tuy nhiên, theo HLA, rào cản lớn nhất hiện nay vẫn là chi phí đầu tư ban đầu. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm vừa và nhỏ, khó có thể tự xoay xở nguồn lực để đổi mới phương tiện, kho bãi hay áp dụng công nghệ hiện đại.

Để tháo gỡ, HLA kiến nghị Chính phủ sớm ban hành bộ tiêu chí logistics xanh thống nhất trên toàn quốc, làm căn cứ đánh giá và triển khai. Bên cạnh đó, cần có chính sách tài chính xanh mang tính đột phá để hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư ban đầu, giảm áp lực chi phí.

Về hạ tầng, HLA đề xuất đẩy nhanh tiến độ các dự án logistics trọng điểm, đặc biệt ở những khu vực có lợi thế kết nối vận tải đa phương thức, nhằm giảm tải cho đường bộ và tận dụng tối đa tiềm năng vận tải đường thủy, đường sắt.

Ở góc độ nhân lực, ông Lộc nhấn mạnh sự cần thiết của việc cải cách chương trình đào tạo theo mô hình hợp tác ba bên: Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp. Đây sẽ là chìa khóa tạo ra đội ngũ lao động chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu mới của ngành logistics xanh.

Ông Bùi Tuấn Hải, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan KV II cho biết, trước áp lực từ lưu lượng giao thương quốc tế ngày càng tăng, ngành Hải quan đã thực hiện một cuộc cách mạng số hóa toàn diện.

Ngoài các giải pháp về hạ tầng và chính sách, lĩnh vực hải quan cũng đang đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy logistics xanh. Ông Bùi Tuấn Hải, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan KV II, cho biết ngành hải quan đang triển khai lộ trình "Hải quan số, Hải quan thông minh 2030", với việc ứng dụng mạnh mẽ AI, Big Data và Blockchain trong quản lý.

Theo ông Hải, doanh nghiệp muốn tận dụng lợi ích từ hệ sinh thái số không thể tiếp cận bị động. Họ cần chủ động cập nhật quy định pháp luật thường xuyên thay đổi, chuẩn bị hồ sơ chính xác ngay từ đầu để tránh sai sót. "Trong môi trường số, chỉ một lỗi nhỏ cũng có thể khiến hệ thống từ chối tờ khai", ông cảnh báo.

Ông cũng khuyến nghị doanh nghiệp tăng cường phối hợp với cơ quan hải quan để giải quyết vướng mắc kịp thời, xây dựng mối quan hệ đối tác tin cậy. Điều này vừa giúp giảm chi phí, vừa nâng cao hiệu quả vận hành.

Theo Ban tổ chức hội thảo, trong những năm qua, ngành logistics Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng bình quân 14-16%/năm, quy mô thị trường đạt 45–50 tỷ USD. Số lượng doanh nghiệp tăng nhanh, chất lượng dịch vụ ngày càng cải thiện. Việt Nam hiện đứng thứ 43 toàn cầu và thứ 5 trong ASEAN về chỉ số logistics.

Logistics xanh không chỉ là xu hướng, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc để doanh nghiệp Việt Nam hội nhập. Việc giảm chi phí, giảm phát thải, nâng cao hiệu quả sẽ giúp logistics Việt Nam bắt kịp chuẩn mực toàn cầu, tránh rủi ro từ các hàng rào kỹ thuật mới.

Hội thảo tại TP.HCM cho thấy quyết tâm của cả cơ quan quản lý, hiệp hội và doanh nghiệp trong việc thúc đẩy logistics xanh. Đây chính là chìa khóa để Việt Nam không chỉ duy trì tốc độ tăng trưởng logistics 14-16% mỗi năm, mà còn khẳng định vị thế trên bản đồ logistics toàn cầu trong thập kỷ tới.

Nguyên Hằng