UNOC 3 hướng đến mục tiêu mục tiêu quản lý và khai thác bền vững đại dương

Quang cảnh Hội nghị cấp cao lần thứ ba của Liên hợp quốc về đại dương (UNOC 3) tại Nice, Pháp, ngày 9/6/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Về chủ đề liên quan đa dạng sinh học và đáy biển, Phiên thảo luận chung tiếp tục chủ đề “Thúc đẩy hành động và huy động tất cả các bên vì đại dương”. Các đại biểu đã nhấn mạnh tính cấp thiết trong công tác bảo tồn và sử dụng bền vững tài nguyên biển, nhất trí kêu gọi thiết lập các quy chuẩn nghiêm ngặt về khai thác biển sâu, bảo vệ các khu vực nhạy cảm.

Cơ quan quản lý đáy biển quốc tế (ISA) nhấn mạnh 1,9 triệu km² vùng Clarion‑Clipperton hiện đã được bảo vệ; khẳng định các hoạt động khai thác đáy biển sâu là quyền chủ quyền của quốc gia, nhưng không được biến đại dương thành “miền Viễn Tây” vô luật pháp. Trong khi đó, Liên minh bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) giới thiệu các giải pháp dựa trên thiên nhiên, bộ tiêu chuẩn Green List dành cho các khu bảo tồn và mời gọi các nước và các tổ chức quốc tế tham gia Đại hội Bảo tồn thế giới tại Abu Dhabi (Arab Saudi Arabia) vào tháng 10 tới.

Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tái khẳng định sự ủng hộ đối với Kế hoạch hành động vì đại dương Nice qua Sáng kiến “Lời hứa với đại dương của chúng ta” (Our Ocean Promise) với mục tiêu quản lý bền vững 16 triệu km² đại dương, hỗ trợ 1.000 cộng đồng ven biển và huy động 1 tỷ USD tài chính biển xanh.

Chủ đề tăng cường hợp tác đa phương trong ngày thứ tư của hội nghị cũng có nhiều tiến triển mới. Công ước khung LHQ về biến đổi khí hậu (UNFCCC) công bố cơ chế Đối thoại Khí hậu - Đại dương sẽ được tổ chức 2 năm/lần, với hơn 600 giải pháp về thủy sản, carbon biển xanh, khả năng phục hồi ven biển…

Về chủ đề tài chính biển xanh, các đại biểu đã nhất trí thúc đẩy huy động tài chính công và tư. Quỹ Phát triển Liên hợp quốc (UNCDF) ra mắt Sáng kiến “Một đại dương” (One Ocean) nhằm thúc đẩy đầu tư vào đại dương như một loại tài sản tự nhiên. Các nước đang phát triển và đảo quốc nhỏ kêu gọi tăng cường tài chính biển xanh và kết nối bền vững cho các nước dễ tổn thương. Hội nghị LHQ về thương mại và phát triển (UNCTAD) lưu ý 80% thương mại toàn cầu đi qua đường biển, tạo việc làm cho gần 2 triệu người; tuy nhiên, Mục tiêu Phát triển bền vững 14 (về đại dương) mới chỉ nhận được ít viện trợ phát triển (ODA) nhất với khoảng 3 tỷ USD vào năm 2022, trong khi nhu cầu thực tế hiện nay là 175 tỷ USD. Quỹ Khí hậu xanh (GCF) thông báo đã phân bổ hơn 1,3 tỷ USD cho các dự án liên quan đến đại dương nhằm mục tiêu giảm 6,4 triệu tấn CO2, phục hồi nghề cá…, phân bổ trải dài tại 70 quốc gia.

Về chủ đề quản trị, công lý và tính bao trùm, các đại biểu nhấn mạnh quyền của người bản địa, công lý về đại dương và kêu gọi tăng cường hỗ trợ các quốc gia dễ tổn thương. Diễn đàn các đảo Thái Bình Dương kêu gọi tăng cường hợp tác; nhấm mạnh tầm quan trọng của Hiệp ước về vùng biển cả - vốn đã được gần 50% trong tổng số các quốc gia nước thành viên phê chuẩn. Ủy ban Cá voi quốc tế nêu bật vấn nạn đánh bắt vô tình khiến mỗi năm có khoảng 300.000 cá voi và cá heo chết do mắc lưới. Congo cảnh báo về nạn khai thác quá mức, ô nhiễm nhựa và khai thác khoáng sản biển; cam kết sẽ phê chuẩn Hiệp ước về vùng biển cả và phát hành trái phiếu xanh biển. Ủy ban châu Âu cho biết Áo (quốc gia không giáp biển) đã tham gia Liên minh vì một đại dương hòa bình; cam kết trung hòa carbon vào năm 2040 và tăng hỗ trợ tài chính quốc tế. Colombia tuyên bố sẽ xóa bỏ trợ cấp đánh bắt tận diệt và phục hồi 13.000 ha rừng ngập mặn vào năm 2028. Panama phản đối đánh bắt công nghiệp ở Nam Cực, săn bắt cá voi bằng lao móc và khai thác đáy biển sâu, nhấn mạnh: “Chúng ta còn hiểu biết về vũ trụ nhiều hơn đáy đại dương”.

Trong lĩnh vực liên quan xã hội dân sự và đổi mới, các đại biểu đã trình bày nhiều giải pháp như Ecoship, cảnh quan biển, thúc đẩy tìm kiếm nguồn tài chính xanh dài hạn… Liên minh Đại dương bền vững (SOA) bày tỏ không hài lòng trước tình trạng chưa có quốc gia châu Á nào ủng hộ lệnh cấm khai thác đáy biển sâu. Tổ chức Tàu hòa bình (Peace Boat) giới thiệu dự án Ecoship, con tàu nghiên cứu và giáo dục môi trường biển chạy bằng năng lượng sạch. Hội đồng Hiệp ước người bản địa Ấn Độ nhấn mạnh vai trò của các cộng đồng bản địa trong công cuộc thúc đẩy các vấn đề liên quan biển - đại dương.

Dự kiến, chương trình trong ngày làm việc cuối cùng (13/6), UNOC 3 sẽ thông qua Tuyên bố Đại dương Nice (Nice Ocean Declaration) và Kế hoạch Hành động đại dương Nice (Nice Ocean Action Plan) với sự đồng thuận của các quốc gia tham dự. Các đại biểu cũng sẽ thông qua các kết luận của Hội nghị, trong đó có Kế hoạch Hành động toàn cầu với Văn kiện cuối cùng gồm 14 điểm then chốt trong “Lời kêu gọi hành động” (Call for Action) được 193 quốc gia thành viên nhất trí thông qua. Kế hoạch Hành động đại dương Nice bao gồm các cam kết tự nguyện, tập trung vào mục tiêu sử dụng bền vững tài nguyên biển, bảo vệ các vùng biển quốc tế, chống ô nhiễm nhựa, tài chính đại dương xanh, nghiên cứu khoa học biển, quản trị và thực thi luật biển.

Bên cạnh đó, Hội nghị cũng sẽ thông báo về việc đẩy nhanh tiến trình phê chuẩn các hiệp ước quốc tế với ưu tiên hàng đầu là phê chuẩn nhanh chóng Hiệp ước về vùng biển ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ) - một trong những mục tiêu trọng tâm của UNOC 3. Dự kiến, BBNJ sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, khi đạt đủ 60 quốc gia phê chuẩn.

Về tăng cường cam kết toàn cầu, Hội nghị sẽ đưa ra các cam kết rõ ràng với mục tiêu “30 x 30”: bảo vệ 30% diện tích đại dương toàn cầu vào năm 2030; thực hiện giảm khai thác thủy sản có hại, chống ô nhiễm nhựa và thúc đẩy đầu tư vào tài chính xanh cho đại dương; nhấn mạnh quyết tâm “biến lời hứa thành hành động thực tiễn” với mục tiêu huy động tới 100 tỷ USD tài trợ từ cả khu vực công và tư.

Một buổi hòa nhạc tại sân vận động của thành phố Nice cũng sẽ được tổ chức để kết thúc UNOC 3 một cách sôi động và huy động sự tham gia của cộng đồng.

Đào Dũng (TTXVN)