USS Gettysburg phóng SM-2 vào F/A-18: chuỗi lỗi tác chiến

Ngày 22/12/2024, trong chiến dịch từ tàu sân bay CVN-75 USS Harry S. Truman nhằm vào lực lượng Houthi ở Yemen, tuần dương hạm CG-64 USS Gettysburg đã phóng hai tên lửa Standard Missile 2 (SM-2) vào hai máy bay F/A-18 Super Hornet thuộc lực lượng phòng không (DCA) của nhóm tác chiến. Một chiếc bị phá hủy sau khi phi công và sĩ quan hệ thống nhảy dù, chiếc còn lại thoát khi tên lửa thứ hai mất lực đẩy ở cự ly khoảng 30 m. Báo cáo điều tra của Bộ Quốc phòng Mỹ kết luận đây là sự cố có thể phòng tránh, nhưng chuỗi trục trặc kỹ thuật, phối hợp và chỉ huy đã dẫn tới bắn nhầm.

Tổng quan bối cảnh

Cùng thời điểm, nhóm tàu hộ tống gồm CG-64 USS Gettysburg, DDG-55 USS Stout, DDG-109 USS Jason Dunham, DDG-68 USS The Sullivans hoạt động gần USS Harry S. Truman, trong khi các tốp F/A-18 Super Hornet đánh phá mục tiêu Houthi và các biên đội DCA đối phó đe dọa trên không. Theo báo cáo, Houthi phản ứng sớm hơn dự kiến, triển khai liên tiếp UAV chống hạm và đòn tấn công cảm tử trong nhiều giờ, buộc DCA duy trì hiện diện trên không cường độ cao.

Vì sao tuần dương hạm Gettysburg phóng tên lửa vào F - 18 Mỹ gây chấn động? - Ảnh 1.

Diễn biến theo điều tra

Nhịp độ chiến đấu tăng cao: tổng cộng 14 chuyến bay DCA diễn ra trong 4 giờ, liên quan 11 máy bay riêng biệt, cao hơn kế hoạch ban đầu 6 chuyến DCA. Trên boong, chỉ huy nhóm tác chiến lệnh cho một số Super Hornet vừa hoàn tất nhiệm vụ tấn công mặt đất tham gia bổ sung DCA.

Biên đội bảo vệ gồm “Máy bay 107” (F/A-18F của VFA-11 “Red Rippers” đảm nhiệm tiếp dầu), “Máy bay 112” và “Máy bay 211”. Lúc 01:40, USS Gettysburg thông báo khu vực đã an toàn, không còn dấu vết địch. Tuy nhiên, trong 40 phút sau đó, DCA nhận các mệnh lệnh mâu thuẫn và vẫn bay tuần tra.

Trên tàu sân bay, sĩ quan chỉ huy tác chiến ra lệnh cho DCA còn lại quay về, nhưng mệnh lệnh không được toàn bộ phi đội hiểu rõ. Cùng lúc, hai vị trí chủ chốt trong trung tâm thông tin tác chiến (CIC) của USS Gettysburg vừa đổi ca; kíp trực mới đang chuẩn bị cho trực thăng hạ cánh, khiến phạm vi bao phủ radar tìm kiếm trên không AN/SPY-1 bị giảm.

Một trục trặc khác: máy bay chỉ huy-cảnh báo sớm E-2D Hawkeye đang giám sát nhóm tác chiến gặp sự cố kỹ thuật, chuyển giao nhiệm vụ cho một tàu khu trục. Do thiếu bức tranh tình huống thống nhất, kíp trực mới trên Gettysburg không nắm được vị trí các máy bay DCA, trong khi hệ thống Nhận dạng Địch-Ta (IFF) của tàu bị trục trặc.

Trên màn hình CIC, mọi tiếp cận bị coi là “mục tiêu không xác định”. Báo cáo nêu: nhóm chỉ huy của USS Gettysburg tin rằng đó là tên lửa hành trình chống hạm của địch. Không kiểm chứng bằng phương tiện trinh sát khác, chỉ huy tàu ra lệnh phóng hai quả SM-2: một vào “Máy bay 107”, một vào “Máy bay 112”.

Từ buồng lái “Máy bay 107”, phi công và sĩ quan hệ thống phát hiện vệt phóng từ Gettysburg, nhận ra bị khóa mục tiêu và nhảy dù trước khi chiếc F/A-18F bị phá hủy bởi quả SM-2 đầu. “Máy bay 112” cơ động né và chuẩn bị phóng ghế, nhưng động cơ quả SM-2 thứ hai bị vô hiệu hóa khi còn cách khoảng 30 m.

Một chiếc F/A-18F Super Hornet, thuộc phi đội "Red Rippers" của Phi đội Chiến đấu Cơ (VFA) 11, cất cánh từ sàn đáp của tàu sân bay lớp Nimitz USS Harry S. Truman (CVN-75), ngày 25/9/2024

Các yếu tố kỹ thuật và phối hợp then chốt

Giảm phủ sóng radar: chuẩn bị cho trực thăng hạ cánh làm thu hẹp vùng bao phủ AN/SPY-1 trên USS Gettysburg.
Lỗi IFF: hệ thống Nhận dạng Địch-Ta trục trặc, khiến máy bay ta hiện lên như mục tiêu không xác định.
Đứt đoạn chỉ huy-kiểm soát: E-2D Hawkeye gặp sự cố kỹ thuật, chuyển giao giám sát cho tàu khu trục, làm suy giảm bức tranh tình huống thống nhất.
Đổi ca trực: hai vị trí chủ chốt CIC vừa thay kíp, trong bối cảnh mệnh lệnh mâu thuẫn kéo dài 40 phút.
Nhịp độ tác chiến cao: 14 chuyến bay DCA trong 4 giờ, thêm máy bay vừa từ nhiệm vụ tấn công mặt đất quay vào DCA, tăng độ phức tạp phân biệt địch-ta.

Mốc thời gian chính

Kết luận từ báo cáo

Bộ Quốc phòng Mỹ kết luận, dù công tác chuẩn bị kỹ thuật có vấn đề, sự cố bắn nhầm hoàn toàn có thể ngăn chặn. Nguyên nhân chính thuộc về lập kế hoạch tác chiến chưa đủ tỉ mỉ, phối hợp lực lượng trong nhóm tác chiến tàu sân bay không tốt, cùng chuỗi trục trặc kỹ thuật và quy trình (giảm phủ sóng radar, lỗi IFF, E-2D gặp sự cố, đổi ca trực, mệnh lệnh thiếu nhất quán) dẫn đến đánh giá sai mục tiêu.

Trực thăng MH-60S Knight Hawk, thuộc biên chế phi đội trực thăng chiến đấu trên biển (HSC) 11 “Dragonslayers”, thực hiện tiếp nhiên liệu thẳng đứng trên tàu sân bay USS Harry S. Truman (CVN-75) vào ngày 25/5/2025

Máy bay E-2D Advanced Hawkeye chuẩn bị cất cảnh trên boong tàu sân bay USS Harry S. Truman (CVN-75) vào ngày 28/3/2025

CTVX