Ưu tiên thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế: Đủ nghiêm khắc nhưng vẫn khoan hồng

(Hình minh họa)

Từ thực tiễn pháp luật

Theo nhiều chuyên gia pháp lý, việc áp dụng hình phạt phạt tiền thay vì phạt tù đối với tội phạm về kinh tế không phải quy định mới.

Nghị quyết số 49-NQ/TW, ngày 02-6-2005 của Bộ Chính trị “Về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020” đã quy định trong quá trình thực hiện cải cách tư pháp, một trong những nhiệm vụ trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật hình sự là cần phải: “Đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội; Giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ đối với một số loại tội phạm; hạn chế áp dụng hình phạt tử hình theo hướng chỉ áp dụng đối với một số ít loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Điều 51 Bộ luật hình sự năm 2015, cũng quy định "người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả" là một trong những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

Trong 20 năm thực hiện Nghị quyết số 49, đã có nhiều trường hợp được xem xét giảm án khi khắc phục sai phạm bằng hình thức phạt tiền.

Mới đây nhất, cựu chủ tịch một tập đoàn bị truy tố theo điểm a, khoản 4, điều 174, khung hình phạt 12 năm, 20 năm hoặc tù chung thân. Tuy nhiên, tại phiên xét xử sơ thẩm, tòa đánh giá các bị cáo đều ăn năn, thành khẩn, có nhiều tình tiết giảm nhẹ, toàn bộ thiệt hại hơn 8.600 tỷ đồng đã được nộp khắc phục đầy đủ trong giai đoạn điều tra, HĐXX quyết định tuyên cả 15 bị cáo với mức án dưới mức thấp nhất của khung hình phạt.

Do đó, vị này nhận án 8 năm tù và được giảm thêm một năm tù ở phiên phúc thẩm do có tình tiết giảm nhẹ mới là cao tuổi, mắc bệnh hiểm nghèo, nhiều cống hiến cho xã hội, gia đình có công với cách mạng.

Chỉ dấu mới, bối cảnh mới

Việc khuyến khích áp dụng hình thức phạt tiền thay phạt tù trong các vụ án kinh tế phù hợp với tinh thần chung của tư pháp hiện đại trên toàn thế giới, coi trọng việc thu hồi tài sản và giáo dục tội phạm hơn việc trừng trị tội phạm. Chủ trương ưu tiên thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế đem lại lợi ích chung cho Nhà nước và xã hội.

Khi luật hóa việc giảm nhẹ cho người phạm tội thông qua việc khắc phục hậu quả, sẽ tạo động lực lớn cho người phạm tội và gia đình nộp lại số tiền hưởng lợi bất chính. Do đó, khắc phục hậu quả để được xét giảm án là chính sách đủ nghiêm khắc, chặt chẽ, song vẫn khoan hồng, đảm bảo thu hồi tối đa tài sản cho Nhà nước và xã hội, đồng thời mở lối quay về làm lại cuộc đời cho người sai phạm.

Thông tin cựu Chủ tịch Tập đoàn FLC Trịnh Văn Quyết và nhiều bị cáo khác xin chuyển hình phạt từ án tù sang phạt tiền cũng đang thu hút sự chú ý, trong bối cảnh Nghị quyết số 66 Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198 vừa được Quốc hội thông qua về phát triển kinh tế tư nhân đang được lan tỏa.

Ngoài việc khắc phục hoàn toàn hậu quả phần dân sự, cựu Chủ tịch FLC còn được các bị hại, đối tác, khách hàng, nhiều câu lạc bộ doanh nhân, một số UBND các tỉnh, thành trên toàn quốc viết đơn xin giảm nhẹ hình phạt… Tổng cộng có hơn 5.000 đơn được gửi tới tòa án xin giảm nhẹ hình phạt cho cựu chủ tịch Tập đoàn FLC.

Theo nhiều chuyên gia pháp lý, HĐXX sẽ quyết định hình phạt trên cơ sở đánh giá tính chất, mức độ hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội và các tình tiết tăng nặng, tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm để tuyên án phù hợp với từng trường hợp phạm tội; ưu tiên áp dụng hình phạt ngoài tù là phạt tiền, cải tạo không giam giữ, phạt tù nhưng cho hưởng án treo, theo nguyên tắc: "Chỉ áp dụng hình phạt tù nếu như không thể áp dụng được các loại hình phạt khác".

Tinh thần này cũng hoàn toàn phù hợp với tinh thần của Bộ Chính trị và Quốc hội, triển khai chủ trương, chính sách không hình sự hóa các quan hệ kinh tế. Bảo đảm nguyên tắc khi xử lý các sai phạm, vụ việc về dân sự kinh tế, ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại.

Trường hợp thực tiễn áp dụng pháp luật có thể dẫn đến xử lý hình sự hoặc không xử lý hình sự thì kiên quyết không áp dụng xử lý hình sự. Trường hợp đến mức xử lý hình sự thì ưu tiên các biện pháp khắc phục hậu quả kinh tế trước và là căn cứ quan trọng để xem xét các biện pháp xử lý tiếp theo.

Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng nhấn mạnh việc xóa bỏ mọi định kiến, phát huy vai trò, tạo đột phá phát triển kinh tế tư nhân là yêu cầu rất cấp bách, để thúc đẩy mạnh mẽ sự nghiệp đổi mới, hội nhập và phát triển của đất nước.

Thanh Mai