V.I. Lê-nin với cuộc đấu tranh xây dựng nhà nước vững mạnh

V.I. LÊ-NIN là nhà thiết kế chính, đồng thời là tổng công trình sư của Nhà nước Xô-viết Nga và Liên Xô, Người đã hình dung ra hình hài, cấu trúc và trực tiếp lãnh đạo việc xây dựng nhà nước vô sản đầu tiên trên thế giới. Ông đấu tranh quyết liệt, không khoan nhượng chống lại tư tưởng phản động, xuyên tạc bản chất nhà nước vô sản, các nhận thức bảo thủ, giáo điều, những căn bệnh tiêu cực trong nội bộ để bảo vệ và xây dựng một Nhà nước Xô-viết ngày càng vững mạnh. Ông cũng nhắc nhở mỗi một dân tộc khi trải qua chế độ XHCN sẽ sáng tạo ra những hình thức tổ chức nhà nước chuyên chính vô sản thích hợp với đặc điểm của đất nước mình.

Chính phủ Xô-viết đầu tiên được thành lập là Hội đồng Bộ trưởng dân ủy với V.I. Lê-nin làm Chủ tịch. Dưới sự lãnh đạo của V.I. Lê-nin và Đảng công nhân xã hội - dân chủ Nga (Đảng Cộng sản), Nhà nước Xô-viết non trẻ đã quản lý đất nước, tổ chức cuộc chiến đấu chống thù trong, giặc ngoài, tiến hành công cuộc cải tạo và phát triển nền kinh tế, đưa đất nước vượt qua các thử thách khắc nghiệt, kể cả khi lâm vào tình thế “nguy hiểm nhất và gian khổ nhất”, để giành những thắng lợi to lớn. Theo V.I. Lê-nin, vấn đề đầu tiên là đấu tranh để giữ vững các nguyên tắc của nhà nước vô sản. Và Người đã kiên trì, liên tục đấu tranh không khoan nhượng đối với mọi nhận thức sai lầm về tính chất, vai trò, chức năng của nhà nước vô sản, từ âm mưu lập “chính phủ chủ nghĩa xã hội thuần nhất”, xuyên tạc bản chất chuyên chính vô sản, đến bệnh ấu trĩ tả khuynh trong nội bộ đảng, phủ nhận vai trò lãnh đạo của đảng với Nhà nước Xô-viết, chống lại chính sách kinh tế mới, đòi “nhà nước hóa” công đoàn… V.I. Lê-nin khẳng định chính quyền Xô-viết ra đời từ thành quả của Cách mạng Tháng Mười là “một chế độ dân chủ vô cùng cao hơn và rộng hơn tất cả những chế độ dân chủ trước kia trên thế giới và mở đầu công cuộc sáng tạo của hàng chục triệu công nhân và nông dân nhằm thực hiện chủ nghĩa xã hội trong thực tiễn” (V.I. Lê-nin toàn tập, tập 37, NXB Chính trị quốc gia, H.2006, tr.373). V.I. Lê-nin đã viết các tác phẩm như “Cách mạng vô sản và tên phản bội Cau-xki”, “Bàn về chuyên chính vô sản”, “Bệnh ấu trĩ “tả khuynh” trong phong trào cộng sản”, “Những nhiệm vụ trước mắt của chính quyền Xô-viết”,... để nhanh chóng cập nhật tình hình, phân tích, phê phán sai lầm, chỉ ra bản chất những âm mưu chống phá cách mạng, trình bày một cách hệ thống các nguyên lý, lý luận về nhà nước vô sản, chuyên chính vô sản, hướng dẫn tư tưởng và nhận thức cho cán bộ, đảng viên.

V.I. Lê-nin rất coi trọng, luôn đòi hỏi nâng cao tính kỷ luật trong hệ thống tổ chức của Nhà nước Xô-viết. Ông coi tính kỷ luật như một tính chất đặc trưng, một điều kiện tiên quyết bảo đảm hiệu quả hoạt động của nhà nước. Vào thời điểm khó khăn của cách mạng, ông đòi hỏi tính kỷ luật cao hơn, nghiêm khắc hơn với các đảng viên cộng sản và cán bộ trong hệ thống nhà nước. Ông coi việc nâng cao tính kỷ luật luôn gắn liền với yêu cầu về tổ chức, cơ chế vận hành của bộ máy nhà nước. Trong “Sơ thảo quy chế về công tác quản lý các cơ quan Xô-viết”, V.I. Lê-nin yêu cầu củng cố kỷ luật trong các cơ quan Xô-viết trên cơ sở “phân công, phân nhiệm một cách rõ ràng giữa các ủy viên trong hội đồng phụ trách hay giữa các nhân viên phụ trách” với quy định cụ thể về “trách nhiệm của các nhân viên đang thi hành những nhiệm vụ riêng biệt, bất luận là nhiệm vụ gì” (V.I Lê-nin, Sđd, tập 37, tr.448). Ông cũng đòi hỏi tăng cường tính chủ động của Xô-viết ở các địa phương, qua hoạt động của Xô-viết địa phương có thể kiểm tra lại hoạt động của các cơ quan trung ương.

Đề cập “Ngày thứ bảy lao động cộng sản”, V.I. Lê-nin cho rằng, sự bảo đảm cho thắng lợi của chủ nghĩa xã hội là việc giai cấp vô sản đưa ra, thực hiện một kiểu tổ chức lao động xã hội cao hơn so với chủ nghĩa tư bản và kết quả là năng suất lao động cao hơn. Kiểu tổ chức lao động xã hội của chủ nghĩa xã hội dựa vào kỷ luật tự giác, tự nguyện của chính những người lao động. Nhưng theo V.I. Lê-nin, “kỷ luật mới” chỉ có thể xuất hiện từ điều kiện vật chất của nền sản xuất lớn tư bản chủ nghĩa. Đây là lô-gích chặt chẽ, rất thực tế dẫn đến đòi hỏi tất yếu là phải thực hiện điện khí hóa để phát triển nền sản xuất lớn, tạo cơ sở vật chất cho việc xây dựng, củng cố kỷ luật tự giác của người lao động. V.I. Lê-nin đã trực tiếp chỉ đạo việc xây dựng, tổ chức thực hiện kế hoạch điện khí hóa nước Nga. Ông khẳng định điện khí “sẽ làm cho những nguyên tắc của chế độ cộng sản, những nguyên tắc của một đời sống văn minh không có bọn bóc lột, không có các nhà tư bản, không có địa chủ, không có bọn con buôn, hoàn toàn thắng lợi ở nước chúng tôi” (V.I. Lê-nin, Sđd, tập 40, tr.171).

Từ rất sớm, V.I. Lê-nin đã cảnh báo, đấu tranh quyết liệt với bệnh quan liêu, giấy tờ, tác phong lề mề trong các cơ quan nhà nước, coi đó là nhiệm vụ chính trị của đảng, nhà nước. Ông cho rằng, đó là thứ bệnh xuất phát từ trình độ văn hóa, sự nghèo khổ tột độ vì chiến tranh. Bởi vậy, chống căn bệnh này thật sự là một cuộc đấu tranh khó khăn, phải kiên trì nhiều năm, phải thử nghiệm nhiều cách trên thực tế, “áp dụng các phương thức muôn hình, muôn vẻ để đạt tới đích” (V.I. Lê-nin, Sđd, tập 43, tr.337). Trong sáu bức thư viết đầu năm 1922 gửi Phó Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng dân ủy, V.I. Lê-nin đã vô cùng bức xúc về tình trạng quan liêu, giấy tờ của bộ máy các cơ quan cấp nhà nước. Ông gọi đó là “vũng lầy quan liêu chủ nghĩa đáng nguyền rủa”, “vũng lầy quan liêu chủ nghĩa dơ bẩn của các “cục, vụ””, do đó phải có biện pháp quyết liệt để bài trừ. Ông cho rằng, các cơ quan cấp nhà nước thiếu kiểm tra việc thực hiện, họp quá nhiều và bàn quá nhiều những vấn đề vụn vặt, bộ máy văn phòng Hội đồng Bộ trưởng dân ủy “có đến 3/4 không làm việc”. V.I. Lê-nin yêu cầu “Không phải là ra những sắc lệnh, tiến hành các cuộc cải tổ mà là lựa chọn người; thiết lập chế độ trách nhiệm cá nhân đối với công việc đang làm; kiểm tra công việc thực tế. Nếu không như thế thì không thể thoát ra khỏi chủ nghĩa quan liêu và bệnh giấy tờ đang bóp nghẹt chúng ta” (V.I. Lê-nin, Sđd, tập 44, tr.452). Việc chỉ ra các biểu hiện cụ thể về căn bệnh quan liêu giấy tờ ở các cơ quan đầu não của Nhà nước Xô-viết, một mặt phản ánh tình trạng đã đến mức nặng nề, phức tạp, phải nhanh chóng khắc phục; một mặt cũng chính là biểu thị rõ nhất thái độ quyết liệt, thẳng thắn, không khoan nhượng của V.I. Lê-nin trong cuộc đấu tranh chống lại chủ nghĩa quan liêu, bệnh giấy tờ nhằm xây dựng Nhà nước Xô-viết vững mạnh.

Đồng thời, V.I. Lê-nin rất quan tâm tới việc đấu tranh chống tham ô, hối lộ, coi đó là nhiệm vụ thường xuyên của các cơ quan nhà nước. V.I. Lê-nin thấu hiểu thực tế trong các cơ quan Xô-viết, trong đó có tình trạng tham ô. Ông chỉ ra rằng “Bên cạnh những cơ quan đã nhìn thấy tính chất phổ biến của cái tệ đó mà đấu tranh với nó, còn có những cơ quan thường trả lời là “trong ngành chúng tôi, hoặc trong cơ quan, hoặc trong xí nghiệp không có tình trạng tham ô”, “mọi việc đều tốt”…” (V.I. Lê-nin, Sđd, tập 43, tr.343). Ông yêu cầu phải có biện pháp cụ thể để loại trừ nạn tham ô khỏi các cơ quan nhà nước, mỗi cơ quan phải đều đặn báo cáo hai tháng một lần về thực trạng tham ô, biện pháp đấu tranh, những ai bị truy tố, trong đó có cán bộ lãnh đạo không… V.I. Lê-nin coi hối lộ là “kẻ thù thứ ba” trong con người cộng sản, sau tính kiêu căng và nạn mù chữ. Việc loại trừ nạn hối lộ khỏi hệ thống tổ chức nhà nước là một điều kiện bắt buộc để củng cố hàng ngũ, tăng cường năng lực công tác của mỗi cơ quan, đơn vị. “Nếu còn có một hiện tượng như nạn hối lộ, nếu còn có thể hối lộ được, thì cũng không thể nói đến chính trị được... Một đạo luật chỉ có thể đưa đến kết quả xấu hơn, nếu trên thực tế nó được đem áp dụng trong điều kiện nạn hối lộ còn được dung thứ và đang thịnh hành” (V.I. Lê-nin, Sđd, tập 44, tr.218).

Ngay khi Nhà nước Xô-viết còn non trẻ và hoạt động trong điều kiện khó khăn, phức tạp, V.I. Lê-nin vẫn quan tâm đến việc đổi mới tổ chức và tinh giản bộ máy trong các cơ quan nhà nước, quyết liệt đấu tranh giảm bớt các bộ phận thừa, trùng chéo nhiệm vụ, kiên quyết đưa ra khỏi bộ máy những cán bộ, nhân viên thiếu tính kỷ luật, không đủ năng lực công tác, không hoàn thành nhiệm vụ, những phần tử cơ hội “chui” vào tổ chức đảng và nhà nước. Ông cho rằng, đây là công việc phải làm thường xuyên, “tốn thời gian”, phải trải qua “nhiều, rất nhiều năm tháng”, bởi hiện tại nước Cộng hòa Xô-viết chưa có được bộ máy nhà nước đúng theo yêu cầu, thậm chí còn thiếu rất nhiều điều kiện để xây dựng nhà nước đó. Tháng 12-1918, nghĩa là chỉ hơn một năm sau ngày Chính phủ Xô-viết được thành lập, đề cập quy chế công tác quản lý các cơ quan Xô-viết, V.I. Lê-nin yêu cầu: “kiên quyết thống nhất, hợp nhất các cơ quan, ban, cục, vụ có công việc giống nhau”. V.I. Lê-nin từng cảnh báo, có đến 3/4 cán bộ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng dân ủy không làm việc. Đó là một nguyên nhân hàng đầu dẫn tới tình trạng quan liêu, giấy tờ, chậm giải quyết công việc ở cơ quan nhà nước. Trong thư gửi Bộ Chính trị ngày 3-3-1922, V.I. Lê-nin nhấn mạnh hai nhiệm vụ đặt ra cho Bộ dân ủy Tài chính là giảm biên chế thật sự và giảm thật kiên quyết, dạy cho cán bộ về buôn bán và làm cho các cơ quan thương nghiệp không “lề mề”…

Thành tựu của 75 năm xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân ở Việt Nam đã chứng minh Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vận dụng sáng tạo các luận điểm cách mạng, khoa học của V.I. Lê-nin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, và nổi lên trong sự nghiệp đổi mới là các vấn đề lý luận - thực tiễn về xây nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Chính vì thế, những tư tưởng và kinh nghiệm thực tiễn của cuộc đấu tranh đó không chỉ khẳng định công lao vĩ đại của V.I. Lê-nin, mà còn có ý nghĩa rất quan trọng, rất thời sự trong công cuộc tăng cường xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh của chúng ta hiện nay.

GS, TS TẠ NGỌC TẤN