'Văn hóa chưa bao giờ đạt nhiều kết quả quan trọng như hiện nay'

Từ công tác bảo tồn di sản, xây dựng đời sống văn hóa cơ sở cho đến thúc đẩy điện ảnh, mỹ thuật, công nghiệp văn hóa và bảo hộ quyền tác giả, những kết quả đạt được không chỉ khẳng định vai trò quản lý nhà nước của Bộ mà còn góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Non thiêng Yên Tử là một trong những di tích, danh thắng được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới

Hoàn thiện thể chế, nền tảng vững chắc để phát triển văn hóa

Trong nhiệm kỳ 2021-2025, Bộ VHTTDL luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Đảng, Nhà nước đối với lĩnh vực văn hóa. Cụm từ “văn hóa” xuất hiện thường xuyên trong các văn bản quy phạm pháp luật, nhất là trong những phát biểu chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước.

Tại các báo cáo trình kỳ họp thứ 7, 8 và 9 của Quốc hội khóa XV, nội dung về văn hóa luôn được đề cập toàn diện, được lãnh đạo Đảng, Nhà nước ghi nhận, đánh giá cao và nhận được sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân. Các cấp ủy Đảng, chính quyền cũng ngày càng nhận thức sâu sắc hơn vai trò của văn hóa, “văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội”, từ đó tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo hiệu quả hơn cho sự phát triển văn hóa. Đây là nguồn động viên, khích lệ để toàn ngành tiếp tục nỗ lực phấn đấu.

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn quan tâm chỉ đạo sâu sát công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế, xây dựng, ban hành nhiều chính sách quản lý, điều hành, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy sự phát triển của các lĩnh vực văn hóa. Chính phủ đã chỉ đạo Bộ VHTTDL xây dựng, tham mưu các cấp có thẩm quyền xem xét, ban hành 122 văn bản quy phạm, văn bản chỉ đạo, điều hành quan trọng trong các lĩnh vực hoạt động của Ngành.

Sự chuyển biến trong nhận thức, tư duy từ “làm văn hóa” sang “quản lý nhà nước về văn hóa” ngày càng được nâng cao và hoàn thiện, tiếp cận theo hướng chiều sâu. Bám sát định hướng Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, xác định hoàn thiện đồng bộ thể chế là một trong ba khâu đột phá chiến lược, Bộ đã chủ động tìm kiếm các nguồn lực, chủ động đề xuất cấp có thẩm quyền phê duyệt để tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách.

Bộ VHTTDL xây dựng, tham mưu các cấp có thẩm quyền xem xét, ban hành 122 văn bản quy phạm, văn bản chỉ đạo, điều hành quan trọng trong các lĩnh vực hoạt động của Ngành (gồm 4 luật, 29 Nghị định, 1 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 88 Thông tư của Bộ trưởng).

Trong đó, tháng 6.2022, Luật Điện ảnh đã được Quốc hội thông qua. Luật Điện ảnh 2022 có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2023, với mục đích tạo ra một khuôn khổ pháp lý mang tính đột phá với tầm nhìn dài hạn nhằm phát triển điện ảnh thực sự trở thành ngành công nghiệp văn hóa và một ngành kinh tế tại Việt Nam.

Luật Di sản văn hóa được Quốc hội thông qua tháng 11.2024, có hiệu lực từ ngày 1.7.2025 đã thể chế hóa đầy đủ đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về văn hóa và di sản văn hóa. Luật thể hiện rõ nguyên tắc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, đồng thời cải cách và đơn giản hóa thủ tục hành chính.

Quán triệt sâu sắc quan điểm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ “biến di sản thành tài sản”, cùng với Luật Di sản văn hóa, Bộ VHTTDL đã tham mưu trình Chính phủ, Quốc hội ban hành 2 Nghị định, Thủ tướng Chính phủ ban hành 2 Chương trình, 1 Quyết định và Bộ trưởng ban hành 4 Thông tư quan trọng liên quan đến di sản nhằm tăng cường bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa, đồng thời khai thác di sản hợp lý để tạo nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Tháng 6 vừa qua, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo (Luật số 75/2025/QH15). Văn bản này sẽ chính thức có hiệu lực từ 1.1.2026, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý, tạo nền tảng cho ngành quảng cáo Việt Nam phát triển bền vững, minh bạch và phù hợp với bối cảnh chuyển đổi số. Luật Quảng cáo sửa đổi đã góp phần bảo vệ người tiêu dùng, minh bạch hóa thông tin, thúc đẩy môi trường quảng cáo chuyên nghiệp, tạo hành lang pháp lý hiện đại, đồng thời tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước.

Concert quốc gia đặc biệt “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” do Bộ VHTTDL tổ chức tối 1.9.2025

Văn hóa phát triển đột phá và lan tỏa sâu rộng

Trên nền tảng pháp lý vững chắc, các hoạt động văn hóa trong nhiệm kỳ 2020-2025 đã đạt bước tiến vượt bậc, toàn diện, từ di sản, đời sống văn hóa cơ sở, điện ảnh, mỹ thuật đến công nghiệp sáng tạo.

Đặc biệt, UNESCO đã công nhận là các Di sản Văn hóa, Thiên nhiên Thế giới đối với Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà (9.2023); Quần thể danh thắng, di tích Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn - Kiếp Bạc và di sản liên quốc gia Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô - Lào (7.2025) nâng tổng số di sản văn hóa, thiên nhiên thế giới ở Việt Nam lên con số 9, khẳng định giá trị vượt trội toàn cầu của văn hóa và thiên nhiên Việt Nam.

Bên cạnh đó, nhiệm kỳ này ghi dấu ấn với bộ Sưu tập của Nhạc sĩ Hoàng Vân được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới. Cùng với ba Di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương (Bia ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng; Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu, Hà Tĩnh (1689- 1943); Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế); nâng tổng số di sản tư liệu của Việt Nam được UNESCO ghi danh lên con số 11 di sản. Tháng 12.2024, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại…

Công tác xếp hạng di tích cũng đạt bước tiến lớn. Hoạt động khảo cổ được đẩy mạnh với hàng trăm giấy phép thăm dò, khai quật được cấp. Đáng chú ý, nhiều di tích sau tu bổ, tôn tạo đã trở thành sản phẩm văn hóa đặc thù, điểm đến du lịch hấp dẫn, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương, tạo việc làm cho hàng vạn lao động.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ảnh: CHU CÔNG

Tính đến 5.2025, cả nước đã kiểm kê gần 70.000 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó 271 di sản được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Hệ thống bảo tàng cũng phát triển vượt bậc với 204 bảo tàng (127 công lập, 78 ngoài công lập) lưu giữ trên 4 triệu hiện vật. Bộ đã trình Thủ tướng công nhận 112 bảo vật quốc gia, nâng tổng số bảo vật được bảo hộ đặc biệt lên 327 hiện vật, nhóm hiện vật.

Chính phủ và Thủ tướng đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, giúp hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở ngày càng hoàn thiện. Bộ đã tổ chức gần 100 sự kiện văn hóa quy mô vùng và toàn quốc, đồng thời kiểm tra, giám sát hoạt động lễ hội tại các địa phương, đảm bảo các lễ hội diễn ra an toàn, văn minh. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tiếp tục lan tỏa sâu rộng, gắn với việc xây dựng Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình và các mô hình đạo đức, lối sống mới phù hợp với từng ngành, từng địa phương.

Hoạt động thư viện được chú trọng đầu tư, hiện đại hóa. Hơn 100 thư viện cấp tỉnh, huyện và đại học được xây mới, trang thiết bị hiện đại, đáp ứng nhu cầu học tập, nghiên cứu, giải trí của nhân dân, góp phần nâng cao dân trí và thúc đẩy xã hội học tập.

Sự đa dạng và giàu bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số được Bộ VHTTDL quan tâm đặc biệt. Bộ đã ban hành một Thông tư và triển khai nhiều Đề án tiêu biểu như “Bảo tồn, phát huy giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021-2030”; “Tổ chức định kỳ Ngày hội, Liên hoan văn hóa, thể thao và du lịch các dân tộc theo khu vực và toàn quốc đến năm 2035”.

Đồng thời, dự án Chuyển đổi số nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của 54 dân tộc Việt Nam đã được triển khai, tạo môi trường giáo dục, tra cứu và phát triển du lịch tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam. Những hoạt động này không chỉ giữ gìn di sản mà còn thúc đẩy giao lưu, hiểu biết, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Những năm qua, xây dựng môi trường văn hóa ở cơ sở được các địa phương quan tâm và đạt nhiều kết quả quan trọng

Lĩnh vực điện ảnh có bước chuyển mình quan trọng sau khi Luật Điện ảnh sửa đổi, bổ sung. Bộ đã tổ chức hiệu quả các tuần phim, đợt phim kỷ niệm các ngày lễ lớn; thành lập tổ kiểm tra phim trên không gian mạng, đã phân loại 197 phim (1.413 tập), tiếp nhận 646 thông báo phim phổ biến, xử lý và số hóa 455 hồ sơ. Trong khi đó, mỹ thuật và nhiếp ảnh tiếp tục phát triển sôi động.

Bộ đã ban hành quy hoạch xây dựng công trình tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh giai đoạn 2025- 2030, tầm nhìn 2045; tổ chức các trại sáng tác, triển lãm, giúp nghệ sĩ tiếp cận sự kiện lớn, công bố tác phẩm mới. Mỗi năm, cả nước có hơn 1.000 cuộc triển lãm mỹ thuật, nhiếp ảnh, góp phần giới thiệu văn hóa, nghệ thuật Việt Nam ra thế giới, tăng cường giao lưu, hợp tác quốc tế.

Đặc biệt, dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2.9, Triển lãm Thành tựu đất nước do Bộ VHTTDL là cơ quan thường trực tổ chức từ ngày 28.8 - 15.9 đã trở thành sự kiện văn hóa, chính trị quan trọng, thu hút trên 10 triệu lượt khách tham quan. Tiếp tục ghi dấu ấn mạnh mẽ, là minh chứng sống động cho quan điểm, mọi hoạt động văn hóa đều xuất phát từ nhân dân và phục vụ nhân dân… Công nghiệp văn hóa đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp ước tính 1,059 triệu tỉ đồng (khoảng 44 tỉ USD) vào nền kinh tế. Tốc độ tăng trưởng số cơ sở kinh tế hoạt động trong lĩnh vực này đạt 7,2%/năm, lực lượng lao động tăng 7,4%/năm cho thấy, sức bật mạnh mẽ của các ngành sáng tạo, từ xuất bản, âm nhạc, điện ảnh đến thiết kế, trò chơi điện tử.

Những kết quả vượt bậc trong giai đoạn 2020-2025 cho thấy văn hóa Việt Nam đã thực sự được quan tâm sâu sắc. Đặc biệt như Thủ tướng đánh giá, “văn hóa tiếp tục được quan tâm và chưa bao giờ đạt nhiều kết quả quan trọng như hiện nay”. Với nền tảng thể chế đồng bộ, sự bứt phá toàn diện của các lĩnh vực văn hóa và sự đồng thuận của toàn dân, ngành VHTTDL đã khẳng định vai trò trụ cột trong phát triển bền vững đất nước, sẵn sàng bước vào giai đoạn mới, giai đoạn của văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc và hội nhập quốc tế.

(Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ VHTTDL thực hiện)

HÀ AN; ảnh: Tr.HUẤN