Văn hóa làm việc 996 đã đẩy giới trẻ châu Á đến sự tuyệt vọng như thế nào?

Văn hóa làm việc “996” là viết tắt của chế độ giờ làm việc bắt đầu từ 9h sáng đến 9h tối, 6 ngày mỗi tuần, hiện đang áp dụng tại một số nước châu Á.

Khi áp lực tụt hậu trở thành động lực làm việc

Gần đây, thông tin về một cô gái họ Zhang làm việc tại tập đoàn thương mại điện tử Pinduoduo đột ngột qua đời trên đường đi làm về vào ngày 29/12 lúc 1h30 khiến cư dân mạng xôn xao.

Công ty nơi nữ nhân viên này làm việc không có bất cứ lời giải thích nào. Tuy nhiên theo chia sẻ của người dùng đăng thôn tin về cái chết của cô Zhang thì nhiều giờ liền tăng ca vào ban đêm, Zhang đã kiệt sức và ngã quỵ trên đường về nhà. Cô không qua khỏi sau 6 tiếng cấp cứu.

Nhiều người cho rằng sự ra đi của cô Zhang có liên quan đến tình trạng làm việc quá sức theo một chuẩn mực ở quốc gia tỷ dân gọi là 996 nhằm mô tả một người lao động từ 9h đến 21h, 6 ngày/tuần.

Tình trạng này không chỉ xảy ra ở Trung Quốc mà còn ở các quốc gia phát triển khác của châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore nơi mà làm việc ngày đêm được coi là dấu hiệu của chăm chỉ, cống hiến và tạo đà cho thành công lâu dài.

Chuyện làm việc đến kiệt quệ, ảnh hưởng tới sức khỏe và mất cân bằng cuộc sống đã là vấn đề nhức nhối lâu nay của dân công sở châu Á. Cho dù gặp nhiều phản đối và tẩy chay nhưng lao động chăm chỉ vẫn được xem là một đức tính tốt của nhân viên ở mọi công ty.

Làm quá giờ, đi làm về muộn, rời cơ quan lúc tối mịt là điều bình thường ở Hàn Quốc.

Chuyện làm quá giờ, đi làm về muộn, rời cơ quan lúc tối mịt là điều bình thường ở Hàn Quốc

Đặc biệt tại những quốc gia mà sự phát triển thần kỳ của họ làm thế giới ngạc nhiên như Nhật Bản và Hàn Quốc, đằng sau đó là rất nhiều người đã phải hy sinh bản thân “thâu đêm suốt sáng” cho công việc.

Các nhân viên trong những văn phòng của châu Á luôn phải đối mặt với những áp lực nặng nề về giờ giấc và khối lượng việc phải xử lý mỗi ngày. Môi trường làm việc hóa thành "đấu trường sinh tử" buộc họ phải chứng minh sự xứng đáng của bản thân bằng sự chăm chỉ.

Những công ty của châu Á thậm chí còn khuyến khích tinh thần ấy, và xem đó là như một di sản cần được tiếp nối bởi các thế hệ để giữ vững sự thịnh vượng của đất nước. Các công chức, nhân viên văn phòng thường nhìn nhau để lao động chăm chỉ và hiếm khi chịu về nhà khi chưa hoàn thành công việc

Tìm đến cái chết vì áp lực công việc

Chuyện ra sức ép nhân viên tại nơi làm việc đã không còn là lạ tại nhiều công sở của châu Á. Điều đó vô tình đã biến người lao động trở thành những cái máy hoạt động ngày đêm không nghỉ, thậm chí như những nô lệ.

Doanh nhân, tỷ phú Jack Ma còn đề cao và cho rằng làm việc 12 tiếng/ngày là “một phước lành”. Theo ông văn hóa 996 là điều tuyệt với đối với những người trẻ tuổi vì họ có thời gian cũng như năng lượng nhiều hơn người khác.

Tuy nhiên, thực tế văn hóa làm việc này chỉ khiến nhân viên cảm thấy áp lực, tù túng và trong trường hợp xấu nhất, nhiều người đánh đổi bằng tính mạng. Nhiều cái chết vì công việc đã được báo cáo ở châu Á nhưng dường như không ai muốn dừng lại xem xét vì guồng quay quá nhanh của giờ giấc nơi công sở.

Ngày 25/12/2015, Matsuri Takahashi - nữ nhân viên văn phòng của Dentsu - công ty quảng cáo lớn nhất Nhật Bản nhảy xuống từ khu ký túc xá dành cho nhân viên. Cô đã phải làm viến 100h/tuần trong khi theo thỏa thuận ban đầu chỉ là 70h/tuần.

Nhiều người trẻ kiệt sức vì áp lực công việc.

Tháng 12/2019, một người đàn ông Trung Quốc đột tử vì lên cơn đau tim khi đang phỏng vấn công việc mới do công việc cũ trước đó của anh quá khắc nghiệt khi buộc anh phải làm việc đêm liên tục.

Một cựu nhân viên Pinduoduo giấu tên nói với Sixth Tone sau cái chết của Zhang rằng làm việc quá giờ tại công ty là một thực tế phổ biến. Các nhân viên được yêu cầu làm ít nhất 300 giờ/tháng, tức gần 12 giờ/ngày, 6 ngày/tuần.

Nhiều người có thể cảm nhận được cách đối xử của những công ty lớn với nhân viên không khác nào xem họ như cái máy vì nhìn chung nhưng nơi này dường như không quan tâm đến sức khỏe của họ.

Rút ngắn thời gian lao động có nên là xu thế?

Dù chăm chỉ vẫn được xem là một chuẩn mực của dân công sở và lao đầu vào công việc vẫn diễn ra bất chấp những nỗ lực cảnh báo nhưng xu hướng rút ngắn thời gian lao động đang chứng minh được những giá trị của nó.

Trước hết, không phải cứ làm nhiều “thâu đêm suốt sáng” là sẽ đạt được những thành quả như mong muốn. Trên kho lưu trữ 996.ICU, nơi chỉ trích lịch trình làm việc không hợp lý của các công ty công nghệ tại Trung Quốc, đã từng đưa ra cảnh báo rằng thường xuyên tuân thủ lịch trình làm việc 996 khiến một người có nguy cơ phải đi vào đơn vị chăm sóc đặc biệt (gọi tắt là ICU).

Rút ngắn thời gian lao động cho nhân viên sẽ giúp tăng năng suất làm việc.

Các số liệu khảo sát cũng cho thấy nhân viên làm việc quá sức vừa gây hại cho bản thân vừa không giúp ích gì cho doanh nghiệp. Số liệu thống kê của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) vào năm 2017 từng chỉ ra sự khập khiễng giữa hai thái cực làm việc vừa đủ và làm việc quên ngày đêm.

Theo đó, trung bình mỗi giờ một công nhân Nhật Bản đóng góp 46,1 USD cho GDP nước này, trong khi đó người Phần Lan tạo ra tới 64,6 USD. Dù thời gian làm việc dài hơn, mỗi nhân viên Nhật Bản lại đóng góp ít hơn cho nền kinh tế so với đồng nghiệp ở Bắc Âu.

Việc tập trung trong nhiều giờ liền được xem là khá khó khăn và theo các chuyên gia điều này có thể dẫn đến giảm năng suất lao động. Vì vậy nhiều quốc gia đã tiến hành giảm bớt thời gian làm việc cho người lao động.

Năm 2017, Thụy Điển đã thử nghiệm cho công dân làm việc 30 giờ/tuần. Kết quả ban đầu cho thấy người lao động hạnh phúc hơn và ít căng thằng hơn. Một công ty tại New Zealand cũng cho biết nhân viên của họ sáng tạo hơn khi làm việc 4 ngày/tuần.