Văn hóa miền Nam không chỉ của người miền Nam

Ngày 31/5, tại Đường sách TP.HCM, Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM đã tổ chức buổi giao lưu và giới thiệu cuốn Khí chất Nam Bộ qua truyện Sơn Nam của tác giả Đinh Thị Thanh Thủy. Đây là công trình nghiên cứu văn hóa Nam Bộ được thực hiện trong suốt 20 năm, dựa trên việc phân tích 134 tác phẩm của nhà văn Sơn Nam, người được mệnh danh “Ông già Nam Bộ”, “Nhà phong tục học” của phương Nam.

Chương trình thu hút sự tham gia của đông đảo độc giả, nhà nghiên cứu, nhà văn, nhà báo và bạn bè văn nghệ sĩ của nhà văn Sơn Nam. Đặc biệt, sự có mặt của nhà thơ, nhà báo Lê Minh Quốc đã mang đến nhiều chia sẻ thú vị, làm nổi bật giá trị văn hóa - tinh thần của con người Nam Bộ thông qua ngòi bút tài hoa của nhà văn Sơn Nam cũng như nghiên cứu công phu của tác giả Đinh Thị Thanh Thủy.

Văn hóa miền Nam không phải của người miền Nam

Nhà thơ - nhà báo Lê Minh Quốc phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Hoàng Yến.

Tại sự kiện, nhà thơ - nhà báo Lê Minh Quốc cho biết, nhà văn Sơn Nam là người được số phận “giao phó” cho một sứ mệnh đặc biệt: theo đuổi và viết về miền Nam như một mạch chảy xuyên suốt cả đời cầm bút. “Vùng đất này của người Việt, là do người Việt định hình. Sơn Nam viết về miền Nam nhưng thật ra là đang viết về người Việt Nam, viết về cội nguồn”, ông nói.

Tác giả Đinh Thị Thanh Thủy, người dành hai thập kỷ để nghiên cứu văn hóa phương Nam qua các tác phẩm của Sơn Nam, chia sẻ rằng việc sinh ra ở Bến Tre, lớn lên giữa dòng chảy của phù sa, cồn bãi và gió nước đã giúp chị cảm nhận sâu sắc khí chất của con người Nam Bộ.

“Thể ứng xử của con người phương Nam trước tự nhiên và trong xã hội biểu hiện từng lúc khác nhau, nhưng cái hồn Việt Nam luôn nhất quán đằng sau những câu chuyện Sơn Nam kể lại. Đó là một dòng chảy văn hóa xuyên suốt, xuôi về biển lớn của một nền văn minh nhân loại dù phải vượt qua bao thác ghềnh lịch sử”, chị nói.

Không chỉ riêng tác giả Đinh Thị Thanh Thủy, nhiều học giả và độc giả cũng cho rằng nhà văn Sơn Nam là người xứng đáng để gắn bó cả cuộc đời với “khí chất Nam Bộ”. Sinh năm 1926 tại Kiên Giang rồi lại di cư vào vùng U Minh Hạ, trải qua nhiều biến cố lịch sử của thế kỷ XX ở vùng đất Nam Bộ, các tác phẩm của ông, từ tiểu thuyết, truyện ngắn, bút ký đến biên khảo, đều là những lát cắt chân thực về đời sống xã hội, phong tục, con người và tâm hồn của miền đất phương Nam.

Tác giả Đinh Thị Thanh Thủy. Ảnh: NXB Tổng hợp TP.HCM.

“Hồn Nam Bộ” qua ngòi bút Sơn Nam

Tác giả Đinh Thị Thanh Thủy đã nghiên cứu 134 tác phẩm của Sơn Nam bao gồm truyện dài, truyện ngắn, bút ký, biên khảo, hồi ký và các bài viết đăng báo để tái hiện chân dung một nhà văn mà giới nghiên cứu vẫn gọi bằng cái tên “Nhà Nam Bộ học”. Tác phẩm dày 296 trang, được chia làm ba chương: “Dẫn nhập đến sự nghiệp văn học của Sơn Nam”, “Văn hóa Nam Bộ trong truyện của Sơn Nam” và “Con người Nam Bộ trong truyện của Sơn Nam”.

Điểm sáng của Khí chất Nam Bộ qua truyện Sơn Nam là việc chỉ ra được sự hòa quyện giữa đặc điểm vùng miền và tinh thần dân tộc. Các nhân vật trong truyện Sơn Nam tuy mang đậm tính cách người phương Nam là phóng khoáng, hào sảng, nghĩa khí, nhân hậu nhưng không bị tách biệt với hồn cốt dân tộc.

“Tính cách người Nam Bộ sinh ra từ cội nguồn dân tộc, nếm trải đủ gian lao và thử thách trong công cuộc khai khẩn đất đai, lập nên xóm làng đến tận vùng rừng sâu nước độc với mục đích nối tiếp sự sống, mở rộng cõi bờ”, tác giả nhận định.

Sách Khí chất Nam Bộ qua truyện Sơn Nam. Ảnh: NXB Tồng hợp TP.HCM.

Một điểm đặc biệt của cuốn sách là tính “tri âm, tri kỷ” giữa người nghiên cứu và người sáng tác. Nhà thơ Lê Minh Quốc đánh giá: “Tác giả Đinh Thị Thanh Thủy đã khoanh vùng để tìm hiểu cặn kẽ hơn về tính chất phong tục, ‘đất có lề, quê có thói’ của miền Nam, qua cái nhìn của Sơn Nam. Đó là tấm lòng của sự tri âm, tri kỷ giữa nhà nghiên cứu và tác giả. Có thể xem chị là tri âm của nhà văn hóa Sơn Nam”.

Với Khí chất Nam Bộ qua truyện Sơn Nam, tác giả Đinh Thị Thanh Thủy không chỉ góp thêm một công trình nghiên cứu giá trị về văn hóa phương Nam, mà còn gửi gắm vào đó một tình cảm tri âm dành cho nhà văn Sơn Nam. Cuốn sách là minh chứng rõ ràng rằng: văn hóa miền Nam không khép kín trong địa lý, càng không giới hạn trong bản sắc địa phương. Đó là một phần máu thịt của văn hóa Việt Nam: sống động, bao dung và luôn sẵn sàng đối thoại với thời đại.

Hoàng Yến