Văn hóa nảy mầm từ thiên nhiên

Nhà thờ cổ Petäjävesi nằm trên một bán đảo tại Hồ Solikkojärvi và bao quanh bởi cảnh quan nông nghiệp với hồ nước và rừng cây đặc trưng của khu vực. (Nguồn: UNESCO)

“Everyman’s Right” – quyền tự do tiếp cận thiên nhiên – cho phép mọi người đi bộ trong rừng, hái dâu, nhặt nấm, câu cá hay cắm trại miễn là không làm tổn hại môi trường, qua đó hình thành tình yêu thiên nhiên thấm đẫm trong đời sống, thơ ca, âm nhạc và tính cách trầm tĩnh của người dân.

Giữa nền văn hóa ấy, Sauna được xem như biểu tượng tinh túy – không gian thiền định giữa hơi nước ấm, nơi con người tìm lại sự an yên và kết nối nội tâm.

Sauna ở Phần Lan không chỉ là nơi tắm hơi mà còn là nghi lễ thanh lọc thân – tâm, không gian để con người trò chuyện, nghỉ ngơi và thậm chí bàn luận những vấn đề quốc gia. Biểu tượng văn hóa này được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể năm 2020, khẳng định vị thế của Sauna như linh hồn văn hóa Phần Lan.

Quốc gia này hiện có bảy Di sản thế giới được UNESCO công nhận, tiêu biểu như pháo đài biển Suomenlinna – công trình quân sự hùng vĩ trên cụm đảo ngoài khơi Helsinki; phố cổ Rauma với những ngôi nhà gỗ hàng trăm năm tuổi; nhà thờ Petäjävesi mang phong cách kiến trúc gỗ Bắc Âu đặc trưng; hay quần đảo Kvarken – minh chứng sống động cho sự vận động địa chất của Trái đất.

Cùng với đó, các di sản phi vật thể như kỹ thuật đóng thuyền clinker truyền thống hay nghệ thuật chế tác thủy tinh thủ công vẫn được gìn giữ và truyền dạy qua nhiều thế hệ.

Văn hóa Phần Lan còn được phản ánh đậm nét trong sử thi dân tộc Kalevala – bộ trường ca được Elias Lönnrot sưu tầm và biên soạn vào thế kỷ XIX từ kho tàng truyền miệng dân gian. Kalevala không chỉ là di sản văn học mà còn là cội nguồn cảm hứng cho hội họa, âm nhạc, kiến trúc và bản sắc dân tộc Phần Lan.

Người Phần Lan có niềm say mê đặc biệt với các lễ hội. Mùa Xuân, họ hòa mình vào không khí rộn ràng của lễ hội Vappu, chào đón mùa mới bằng những cuộc diễu hành, âm nhạc và ẩm thực đường phố. Mùa Hè, lễ hội Midsummer mang cả đất nước vào không gian rực rỡ của ánh sáng và niềm vui, khi người dân đốt lửa, ca hát, nhảy múa bên hồ để đón chào mùa của sức sống.

Những lễ hội địa phương như lễ hội âm nhạc dân gian Kaustinen, hay các hội chợ ẩm thực, thủ công truyền thống cũng góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa đương đại.

Ẩm thực Phần Lan là sự kết hợp giữa sự giản dị và tinh tế, phản ánh cách sống hòa hợp với thiên nhiên. Bữa ăn thường có cá hồi, cá trích, thịt tuần lộc vùng Lapland, nấm rừng, bánh mì lúa mạch đen và các loại quả mọng. Mọi thứ đều gần gũi, tự nhiên, ít gia vị nhưng lại tinh khiết của đất trời Bắc Âu.

Ẩn sâu trong đời sống Phần Lan là tinh thần Sisu - một khái niệm không thể dịch trọn sang ngôn ngữ khác, nhưng được hiểu như sự kiên cường, bền bỉ, không đầu hàng trước nghịch cảnh.

Sisu là thứ đã giúp họ vượt qua mùa Đông dài lạnh giá, chiến tranh và cả những thử thách của thời hiện đại. Đó cũng là triết lý sống hình thành nên xã hội Phần Lan - nơi con người được tôn trọng, nơi giáo dục và sáng tạo được coi là giá trị cốt lõi.

Ngày nay, Phần Lan là một trong những quốc gia tiên phong trong việc bảo tồn di sản gắn với phát triển bền vững. Chính phủ có các chiến lược rõ ràng nhằm bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên, đồng thời khuyến khích cộng đồng tham gia gìn giữ và sáng tạo trên nền tảng truyền thống.

Từ các làng nghề, lễ hội, bảo tàng đến các trường học, tinh thần bảo tồn luôn gắn liền với ý thức sống hài hòa, tôn trọng quá khứ để hướng tới tương lai. Đó chính là điều khiến văn hóa Phần Lan trở nên độc đáo như chính tinh thần Sisu được gìn giữ suốt bao thế kỷ nay.

HÀ ANH